Қоғам тынысын аңдасақ, дүйім ел кезекті сайлаудан тың леп, соны серпін күтіп отырғандай. Бұл сайлаудың жөні де, жосығы да бұрынғы сайлаулардан өзгерек деген сарындағы пікірлер жоғарыдағы сөзімізді қуаттай түседі. Мұның себебі де жоқ емес. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен сайлау туралы заңға биыл елеулі өзгерістер енгізілгені әмбеге аян. Аймақтарда жұрт сенімін иеленіп, праймеризден сүрінбей өткен партия өкілдері ғана саяси биік сатыда бақ сынауға жол алды.
Мәжілістің 107 депутатының 98-ін партиялық тізім бойынша халық, қалған тоғызын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Елімізде сайлау пропорционал жүйеде өтетінін ескерсек, науқанға қатысқан партиялар неғұрлым көп дауыс жинаса, Парламенттен алатын мандаты да соғұрлым көп болмақ. Қазақстан азаматы белгілі бір тұлғаға емес, оның партиясына дауыс береді, яғни Мәжіліске өту үшін міндетті түрде партияға мүше болу шарт. Ал парламентте кім отыратынын партияның (егер межеден өтсе) өзі шешеді.
Бұл сайлаудың тағы бір өзгешелігі, алдағы мәслихаттар сайлауы да ел тарихында тұңғыш рет партиялық тізім бойынша өтпек. Мемлекет басшысы пропорционалды модель әлемдегі демократиялық тәжірибеге толық сай келетін әрі саяси жүйені нығайтып, партиялардың жұмысын жандандыратын қадам екенін қадап айтты.
Президент Жарлығымен «Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» Конституциялық заңға және «Қазақстан Республикасы Парламентінің комитеттері мен комиссиялары туралы» заңға түзетулер енгізіліп, Парламенттік оппозиция институтын құру мәселесін қарастыратын және оның қызметін жүйелейтін өзгерістер мен толықтырулар жасалды. Енді Парламент Мәжілісі тұрақты комитеттерінің бір төрағасы мен екі хатшысы парламенттік оппозиция депутаттары арасынан сайлануға тиіс. Сонымен бірге парламенттік оппозиция бір сессия кезінде кемінде бір рет парламенттік тыңдау өткізу жөнінде бастама көтеру құқығын иеленеді. Сондай-ақ бір сессия кезінде кемінде екі рет Үкімет сағатының күн тәртібін айқындауға құқылы.
Президент өз үндеуінде: «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Конституциялық заңда және «Саяси партиялар туралы» заңда қарастырылған ережелер бойынша парламенттік тәжірибемізде алғаш рет партиялық тізімге әйелдер мен жастар үшін 30 пайыздық квота енгізілді. Бұл норма Парламентке және жергілікті өкілді органдарға әйелдер мен жастарды тартудың тиімді жолы ретінде олардың еліміздегі қоғамдық-саяси үдерістерге белсенді қатысуына септігін тигізеді», деп атап өткен болатын. Қазір ел аумағындағы 3 мың мәслихат депутатының небәрі 60-ы ғана жастар екенін ескерсек, Президент бастамасынан ел жастарына үлкен сенім артылып отырғанын аңғаруға болады.
Бұған дейін Парламенттегі ең көп орынды еншілеп келген, 835 мыңнан астам мүшесі бар Nur Otan партиясы 126 өкілін Мәжіліс депутаттығына үміткер ретінде тіркесе, 255 мың азаматтың сенімін арқалап отырған «Ақ жол» демократиялық партиясы 38 өкілін мәжіліс мінберінен көруге үмітті. 2004 жылы құрылған Қазақстан Халық партиясы 125 үміткерін үкілеп отыр. Бүгінге дейін 105 мыңнан астам Қазақстан азаматы аталған партияға мүшелікке енген. Мәжіліс депутаттығына 19 өкілін ұсынып отырған 300 мың мүшесі бар «Ауыл» халықтық- демократиялық партиясы да үгіт насихат жұмыстарын үзбей жүргізіп келеді. Ал сайлауға қатысатын партиялар ішінде ел тарихындағы ең жас партия саналатын 55 мыңнан астам мүшесі бар Adal (бұрынғы атауы «Бірлік») партиясы да жиырма азаматын бетке ұстап отыр.
Осы орайда кейбір саясаттанушылар алдағы сайлау – саяси модернизацияның көрінісі деп есептейді. Заң шығарушы институттар тарихында алғаш рет оппозиция ұғымының енгізілуі партиялық алаңның эволюциясын көрсетеді деген пікірлерді де естідік. Қалай болғанда да саяси партиялардың белсенділігі анық байқалады. Үгіт-насихат жұмыстары жүйелі жүріп жатыр. Партиялар алға ұстаған бағдарламалар да сайт бетінде самсап тұр. Сайланушылардың сөзіне сенсек, көп ұзамай көшіміз түзеліп, түйіні шешілмеген түйткіл қалмайды. Не дегенмен де сайлаушылар мемлекет дамуындағы тағдыршешті сәттен тыс қалмауға тиіс. Қалғанын уақыт көрсетеді...
АЛМАТЫ
