Аңызға айналған асу

Шапшыма биікке салынған жол­дың тарихына назар аударсақ, сер­пантин жолдың құрылысы 1940 жылдың 16 шілдесінде аяқталған екен. Өткен ғасырдың басында Шығыста көлік жолдары тым аз бол­ған соң жүктің көбі Ертіс өзені арқылы баржалармен тасымалданатын. Сол уақытта өңірде өндіріс орындары ашылып, автокөлік жол­дарына деген сұраныс арта тү­се­ді. Сондықтан 30-шы жылдары Шығыс Қазақстанда жол құрылысы жұ­мыс­тары қолға алынған. «Шығыс ай­на­л­ма жолы» деген атаумен бас­талған жоба аясында төселген күре жолдардың бірі – облыс орта­лы­ғы­нан Бұқтырма кентіне, одан әрі кенді Алтай қаласына қаты­най­тын трасса еді.

Атқарушы органдар тарапынан әзірленген жол құрылысының жо­­ба­сында қаржыландырудан бас­қаның бәрі ескерілген. Бүге-шіге­сіне дейін жоспарланып, 1940 жыл­дың 29 қаңтарында жергілікті тұр­ғындар «Қызыл партизан» ауыл­шаруашылық серіктестігінде үлкен жиналыс өткізеді. Онда өз күш­­терімен жол салуға шешім қа­был­данады. Бұл үндеу маңайдағы кол­хоз­дардың бәріне таратылыпты.

Сол жылы жазға салым құ­ры­лысқа Шығыс Қазақстанның түк­пір-түкпірінен мыңдаған адам жиналған. Олар тау қопаратындай техникаларсыз-ақ күн сайынғы жоспарды 200-300 пайызға асыра орындап отырған. Тіпті қарапайым күрек-қайланың өзі тапшы болған. Күректер төменгі Тагильден, балта-қайла секілді құралдар Алматы облысынан жеткізілген. Ал құрылысқа Кеңес Одағының үздік инженерлері жетекшілік еткен.

Өлкетанушылардың жазбаларына үңілсек, жұмысшылар іске таң­ғы сағат төрттен тұрып кірісетін. Оны­мен қоймай, жол салу НКВД жен­деттерінің толық бақылауымен жүргізіліпті. Жартастарды динамитпен жарып, үйіндіні арбамен тасып отырған. Сөйтіп, 72 күн ішінде-ақ жол құрылысы аяқталған.

Ел арасында айтылып жүрген аңыз-әңгімелерге сенсек, дәл осы жол­ды салу кезінде жұмыс істеп жүр­ген ленинградтық Аустра Бирзе есім­ді қыз жарылыстардың бірін­де үлкен тастың астында қалып қой­ған екен. Жұмысшылар қанша талпынғанымен әлгі тасты көтере алмаған. Сол қыздың сүйегі әлі күнге дейін үлкен тастың астында жатыр. Кейін жұмысшылар бригадасының көркемдік жетекшісі жол шетіндегі әлгі жартастың биігіне белгі де қойған көрінеді.

Сексен жыл ішінде қауіпті аумақ­та көп­теген жол-көлік апат­тары орын алып, қаншама жолаушының өмі­рі қиылды?! Бүгінде Осинов асуын жанай өтетін айналма күре жол құ­рылысы жүріп жатыр. Бұл құ­ры­лыс аяқталған соң серпантин тек ту­ристік нысан ретінде ғана қол­да­ны­ла­ды.

Шығыс Қазақстан облысы