Еңселі биік сымбатымен көктегі ұшқан аққудың әппақ қанатындай әсем сазға бөлейтін өнер ордасына қай қырынан көз салсаңыз да мерейіңіз тасып, сүйсіністен әсте талмай әсерленеріңіз хақ. Өмірде өзгелерден көрген-түйген дүниеміз аз емес. Миландағы айтулы Ла Скала, Мәскеудегі Үлкен театр, Нью-Йорктегі Метрополитен опера, Лондондағы Ковент-Гарден, Венециядағы Ла Фениче, Париждегі Гарнье опера сияқты даңқты театрлардың жетістігі қол жетпес арман болып келген кешегі кемиек кез бен бүгінгі ажары күннен күнге айқындалған астанамыздың асқақ театры бой көтерген уақытқа дейінгі аралықты ойша сүзсек, халқымыздың тұтас бір кемелдену, кесектену дәуіріне куә бола түсеміз. Өсу-өркендеу ел руханиятымен тығыз байланыссыз, жеке-дара өнбесін де, күштеп тартуға көнбесін де бағамдаймыз. Алмағайып шақта астананы ауыстырып, мойынға үлкен міндет артып алудың салмағы өз алдына да және сол жас орданы жадағай уәдесіз жалпақ жұртқа мойындату деген маңызды мақсатқа жетудің өзіндік жөн-жосығы тағы бар. Бас қала дәл бүгін сол аңсарлы шоқысына намысты байрағын байлап отыр. Бұрын тек көктегі жұлдыздай тым алыстан қол бұлғаған асқақ мұратына жетіп отыр. Әсем де әйгілі театрымен. Әлемнің ең мықты солистері өнер көрсетуді армандаған сахнасымен. Жасындай ойнап, жас та болса жарыстарда жарқырап танылған өнерпаздарымен.
Еңселі биік сымбатымен көктегі ұшқан аққудың әппақ қанатындай әсем сазға бөлейтін өнер ордасына қай қырынан көз салсаңыз да мерейіңіз тасып, сүйсіністен әсте талмай әсерленеріңіз хақ. Өмірде өзгелерден көрген-түйген дүниеміз аз емес. Миландағы айтулы Ла Скала, Мәскеудегі Үлкен театр, Нью-Йорктегі Метрополитен опера, Лондондағы Ковент-Гарден, Венециядағы Ла Фениче, Париждегі Гарнье опера сияқты даңқты театрлардың жетістігі қол жетпес арман болып келген кешегі кемиек кез бен бүгінгі ажары күннен күнге айқындалған астанамыздың асқақ театры бой көтерген уақытқа дейінгі аралықты ойша сүзсек, халқымыздың тұтас бір кемелдену, кесектену дәуіріне куә бола түсеміз. Өсу-өркендеу ел руханиятымен тығыз байланыссыз, жеке-дара өнбесін де, күштеп тартуға көнбесін де бағамдаймыз. Алмағайып шақта астананы ауыстырып, мойынға үлкен міндет артып алудың салмағы өз алдына да және сол жас орданы жадағай уәдесіз жалпақ жұртқа мойындату деген маңызды мақсатқа жетудің өзіндік жөн-жосығы тағы бар. Бас қала дәл бүгін сол аңсарлы шоқысына намысты байрағын байлап отыр. Бұрын тек көктегі жұлдыздай тым алыстан қол бұлғаған асқақ мұратына жетіп отыр. Әсем де әйгілі театрымен. Әлемнің ең мықты солистері өнер көрсетуді армандаған сахнасымен. Жасындай ойнап, жас та болса жарыстарда жарқырап танылған өнерпаздарымен.
«Астана Опера» театрының мәуелі жемісі оңай жеткен олжа емес. Ішкі техникалық мүмкіндігі мен безендірілу бедері дейсіз бе, салиқалы сахнасы мен таңдаулы солистері дейсіз бе, қай-қайсысын алып қарайтын болсаңыз да шеберлік пен шексіз талғамның лебі кеңінен есіп тұр. Әп, деп ашылған күннен бастап-ақ тырнақалды қойылымдарының жоғары сапасымен, шынайылығымен, қайталанбас қырымен әлемдік мәдени қоғамдастықтың үлкен қызығушылығын туғызуы бекер емес. Әсіресе, театрдың әлемдік тұсаукесері жарқын беттерге толы. Соның ішінде шетелдік тоғыз ірі театрмен келешекте бірігіп жұмыс жасау үшін өзара келісімге қол қойғанымыз өте маңызды шара болып есептеледі. Дж. Вердидің «Аттила» операсымен ашылған әлемдік тұсаукесер ауыз толтырып айтарлықтай үлкен табысымыз саналады. Алғашқы таныстырылымдарды Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың келіп тамашалауы Қазақстан үшін бұл шараның тарихи сипатын барынша ұғынықты ете түседі.
Шығарманы көптеген театрдан көрген зерттеушілердің аузынан: «Сіздердің театрларыңызда қойылған «Аттила» операсы солардың ішіндегі ең кереметі» деген бағаны есту біз үшін асқан мәртебе еді. Осы пікірді айтушылардың бірі – итальяндық, Ватиканның Қазақстандағы елшісі. Ол әңгіме барысында: «Мұндағы спектакльді басқа театрларда қойылған «Аттиламен» салыстырып көрдім, маған жаңа сахнада жадыңнан шықпастай әсерге бөлеген осы нұсқа көбірек ұнады», деді. Мұның бәрі бізге алдын ала көрсетілген құрмет ретінде қабылданды. Сондықтан еңсерген ендігімізде тоқтап тұрып қалмауымыз керек. Алда әлі көп жұмыстар күтіп тұр. Шығармашылық жұмыс ұдайы өз-өзіңді қамшылап отыруды талап етеді. Мұнсыз әлгі айтылған жақсы пікірлер құр бос сөз болып қалады.
Итальяндық қоюшы-режиссер, сценограф, костюм жөніндегі суретші Пьер Луиджи Пицци, Санкт-Петербургтің Мария театрынан ғұн патшасы Аттила рөліндегі Елдар Әбдіразақов, Одабелла бейнесіндегі Ресейдің еңбек сіңірген әртісі, сопрано Анна Маркарова, музыкалық жетекші және дирижер Валерий Гергиев, итальяндық дирижер Марко Боэми, Эционы сомдаған баритон Клаудио Сгура (Италия), Форесто партиясын орындаған Лучано Ганчи, жарық бойынша суретші Винченцо Рапони, хореограф Роберто Мария Пизутти (Италия) секілді шығармашылық шыңның шын иелерін бір идеяға жұмылдырған дәл мұндай шұғылалы сәт бұрын-соңды қазақ даласын осынша кең құрмет пен айшуақ нұрға бөлеп көрмепті. Сонымен қатар, биыл «Астана Опера» театрының сахнасында Хосе Каррерас сынды әлемдік музыка өркениетіндегі сирек тұлғаның өнер көрсетуі ғажайып оқиға еді.
Әлемдік классиканың інжу-маржандарын меңгеру мәселесі өз алдына бөлек те, ал отандық төл шығармаларды үлкен сахнаға тұрақтандыру одан да көп тер төгуді талап ететін сабақ. «Астана Опера» мемлекеттік опера және балет театрының баға жетпес құндылық – «Біржан-Сара» операсымен ашылуы соған дәлел. Музыка өнерінің көрнекті қайраткері Мұқан Төлебаевтың биылғы 100 жылдық мерейтойына бұл таңдау өте лайықты тарту болды деп есептейміз. 1946 жылы сахналанған операның алғашқы орындаушылары Әнуар Үмбетбаев пен ұлт мақтанышы Күләш Байсейітова болғандығы тың бастаулардың тұма көзі қашанда тереңнен бұлқынып шығатынын көрсетсе керек. Арада жылжып қаншама жылдар өткеніне қарамастан қалың қазақтың сол қазынаға деген жүрегіндегі сезім сәулесіне ешқашан селкеу түскен емес. Халқымыздың ғұмырлық бүтін фольклоры іспетті құндылығына бүгінгі ұрпағы жаңаша үнмен, баянды байыппен оралып, рухани жәдігерді ұлттық рухтың алмас қылышына айналдыра білген жайы бар. Өткен ғасырдағы жазиралы байтақ жол басты партияларды орындаған Нұржамал Үсенбаева мен Ахмет Ағади сияқты саңлақтар үнімен жаңғыра жалғасып, заманауи қалыпта қайта түледі. 2014 жылы Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек» операсын ұсынуды жоспарлап отырмыз. Мұны әлемге әйгілі режиссер Франко Драгоне қояды. Екіжақты келісімдерге Неапольға, итальяндық «Сан-Карло» театрына барған сапарымызда қол жеткіздік. Мені онда «Сан-Карло» басшылығы мен маэстро Франко Драгоненің өзі «Аида» операсының тұсаукесеріне қатысуға шақырған болатын. Бүгіннің өзінде оған дайындық жұмыстары басталып кетті деуге толық негіз бар. Осы сапарда алдағы жылы тұсауы кесілетін В.Моцарттың «Сиқырлы сырнай» операсын қою мәселесі де талқыланды. «Сан-Карло» театрымен бірігіп хореограф Борис Эйфманмен «Реквием» (музыкасы В. Моцарттікі) балеттік спектаклін қою жөнінде келісім жасалды. Бұл спектакльдің премьерасы 2014 жылдың көктемінде «Сан-Карло» театрының сахнасында, ал күзде «Астана Опера» театрында өтпек. Мұнымен қатар, 2015 жылы «Астана Опера» театры «Сан-Карло» театрымен бірге Джакомо Пуччинидің «Турандот» операсын қоюға уағдаласты. Дәл сол жылы «Астана Опера» (Қазақстан) және «Сан-Карло» (Неаполь, Италия) театрлары бір-біріне гастрольдік сапармен баратын болып шешілді.
Күні кеше ғана тағы бір тың қойылым – С.Прокофьевтің «Ромео мен Джульетта» балетінің премьерасы өтті. Бұл балетті әйгілі хореограф, Бордо Ұлттық опералық театры балетінің көркемдік жетекшісі Шарль Жюдтің қоюы біз үшін айтарлықтай жаңалық болып есептеледі. Верона қаласында өткен халықаралық конкурста жеңіске жеткен Сүндет Байғожин мен Медет Шотабаев 2014 жылы наурыз айында Arena di Verona-да «Богема» операсының басты партияларын орындамақ. Балаларға арналған ән, би студиясын ашсақ па деген де мақсатымыз бар. Жас көрермендердің назарына, алдағы қаңтарда оқушылардың қысқы демалысын пайдаланып С.Прокофьевтің «Петя және қасқыр» ертегісін қазақша және орысша ұсынбақ ниеттеміз. Жалпы алғанда, 2014 жылы театрдың алдында сегіз премьера, балеттен – П.И.Чайковскийдің «Аққу көлі», А.Аданның «Жизель», А.Хачатурянның «Спартак», Ғ.Жұбанованың «Қарагөз», ал операдан – Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек», Дж.Пуччинидің «Тоска», Дж.Вердидің «Аида», В.Моцарттың «Сиқырлы сырнай» туындылары көрерменмен қауышады деп күтілуде.
Тағы бір қуанарлық жайт, жастардың арасынан көптеген танымал есімдер шығуда. Санкт-Петербург мемлекеттік академиялық балет театрының көркемдік жетекшісі, Ресейдің халық әртісі Борис Эйфман қойған модерн жанрындағы тұңғыш туынды – «Роден» балеті таланттар талабын ұштауда үлкен мектеп іспетті десе болғандай. Басты кейіпкерді 2007 жылы Ла Скала театрында (Милан) тағылымдамадан өткен Рүстем Сейітбеков, Камилла Клодельді 2001-2005 жылдар аралығында Орыс Императорлық балетінің және Орыс ұлттық балетінің жетекші солисі болған Гауһар Усина, ал Розаны тағы бір талантты қыздарымыз, Галина Уланова атындағы арнайы сыйлықтың иесі Әсел Шайкенова сомдады. Аты көзі тірісінде аңызға айналған хореограф Юрий Григоровичтің жаңа редакциясымен тұсауы кесілген «Ұйқыдағы ару» балетінің керемет кестелерін де жалындаған жастық екпінсіз көз алдыңызға елестету қиын. Биыл Париждегі «Елисей алаңы театрында» өнер көрсеткен «Астана Опера» балетінің жетекші солистері Мәдина Баспаева мен Тайыр Гатауов «ХXI ғасырдағы әлемдік балеттің жұлдыздары» атты гала-концерттен табысты оралды. 17-18 желтоқсанда Мәдина Баспаева Францияның Бордо театрында «Ромео мен Джульетта» балеттік спектаклінің басты партиясын орындап келді. Өз елімізде де еңбектер елеусіз қалып жатқан жоқ, жақында Т.Гатауов Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері атағына ие болды. «Астана Опера» театрының белгілі әншісі Медет Шотабаев Италия театрының сахнасында өнер көрсетсе, ол туралы италиялық «Сultura e spettacoli» газетінің берген тамаша бағасы бүкіл театр ұжымы солистеріне ортақ лебіз деп санаймыз. Алдымыздағы қаңтарда М.Шотабаев Piacenza сахнасында «Луиза Миллерді» орындамақ. Ал тағы бір солистіміз Салтанат Ахметова Германиядағы ең айтулы байқаулардың бірі – «Neue Stimmen»-ге қатысып, Гютерслодағы «Классикалық күз» («Klassik Herbst in Gutersloh Forderprei») сыйлығын иеленді.
Төлеген МҰХАМЕДЖАНОВ,
«Астана Опера» мемлекеттік опера
және балет театрының директоры.
