Осы мақсатта Маңғыстау облысында арнайы комиссия құрылып, өз жұмысын бастады. Өлкетанушы Алқажан Еділханның айтуынша, бұл істе ең маңызды да күрделі бағыт – архивтерде мұқият жұмыс істеу, қажет құжаттарды тауып, терең сараптау, оларға белгілікті дәрежеде абаймен қарап, ағайынаралық, этносаралық, халықаралық түсінбестікке жол бермей пайдалану.
Маңғыстау облысында кейбір архивтермен жұмыс істеуде кедергілер туындаған. Мысалы, 1941-1945 жылдары Маңғыстаудан майданға жіберілген жауынгерлердің тізімі Атырау облысының құпия архив қорларында жатыр. 1930-1931 жылдары осы аймақта көрнекті дін иелері тұтқындалған, кейбірі хабарсыз кеткен. Олар жөніндегі нақты мәліметтер Ұлттық қауіпсіздік комитетінің архивтерінде деп шамаланады.
Маңғыстаулық жұмыс тобына біраз тарихи мәліметтерге қол жеткізу үшін Атырау, Ақтөбе облыстарындағы және Алматы қаласындағы мемлекеттік және ведомстволық архивтерде, сондай-ақ көршілес Түрікменстан, Өзбекстан және Тәжікстандағы архивтерде болу, Ресейдің Орынбор, Саратов облыстарының архивтеріндегі құжаттармен танысу қажет. Сондықтан оларға арнайы экспедициялар ұйымдастыру көзделіп отыр. Бұған қоса, жұмыс тобы Тобанияз Әлниязұлының ескерткішін жөндеу, ГПУ әскерлерімен ұрыста қаза тапқан Тұрған қызға, Мырзалыға, Салпық Мамайға, Тоқабай Құрмашқа, Шегем Қаңғабайға, Ескелді Бақтыбайға ескерткіш орнату мәселелерімен шұғылдануда. Ұлы шайқас өткен «Мың үй шабылған» жеріне, маңғыстаулықтар жаппай атылған Сарайшық елді мекенінде де естелік белгілер орнатылуы керек. Сондай-ақ қуғын-сүргін құрбандары Оразмағамбет, Тобанияз сынды тұлғаларға арналған басылымдарды дайындау, «Екінші дүниежүзілік соғыс тұтқындарының естеліктері», «Маңғыстаудан ауған ел туралы естеліктер» атты кітаптарды шығару қолға алынды.
Жұмыс тобы бұл игі де иманды істерге жұртшылықты кеңінен жұмылдыруды мақсат етіп отыр. Жұмыстың жариялылығы үшін топ мүшелері кемінде айына бір рет бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерде ақпарат беріп отырмақ.
Аймақтық жұмыс тобы өзіне үлкен саяси жауапкершілік артылғанын түсінеді. Бұл орайда өзге этностар өкілдерінің, мәселен, орыс Захар Дубскийдің, түрікмен Шәкір Бекназаровтың, олардың туыстары мен қызметтестерінің де жеке ісімен танысып, тағдыр жолдарын зерттеу қажет деп ұйғарылды.
– Тағы бір аса күрделі мәселе – саяси қуғын-сүргінді тікелей атқарушылардың тағдыры, олардың бүгінгі қазақ қоғамындағы, жалпы ел жадындағы орны. Бұл – келешектің ісі. Дейтұрғанмен, бүгінгі республикалық, өңірлік жұмыс топтары әлемдік өркениеттегі, көрші мемлекеттердегі қалыптасқан қоғамдық ахуалды жан-жақты зерттеп, түбінде біз сияқты саны аз ұлысқа қажетті ұлттық ымыраға келу жолдарын да қарастыра берген дұрыс сияқты, – дейді саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау жөніндегі Маңғыстау облыстық комиссиясының мүшесі Алқажан Еділхан.
Маңғыстау – қуғын-сүргінді де, ашаршылықты да көрудей-ақ көрген өңірдің бірі. Оның үстіне, Екінші дүниежүзілік соғыстың зұлматы қосылғанда Маңғыстау өңірінде бұл қасіреттердің зардабын тартпаған бірде-бір шаңырақ жоқ деуге болады. Халық санын сетінетіп кеткен сол сұрапыл жылдардың құрбандарын анықтау және ақтау – облыстық комиссияға ауқымды да сауапты жұмыстарды жүктеп отыр.
Маңғыстау облысы
