– Су – тіршілік көзі, ел экономикасының тұрақты дамуын қамтамасыз ететін маңызды факторлардың бірі. Сондықтан су қауіпсіздігі мәселесі үлкен маңызға ие. Қазақстанның қолда бар су ресурстары жерасты сулары мен өзен ағысының қорларынан тұрады. Өзен ресурстарының нақты көрсеткіштері кейінгі жылдары шамамен 90-100 текше шақырымды құрайды. Соның ішінде 50,8 текше шақырым – жергілікті ағын, 39,2 текше шақырым – Қытайдан, Орталық Азия елдерінен және Ресейден трансшекаралық өзендер арқылы келіп түседі. Сонымен қатар Ресей Федерациясына кететін ағын жылына орта есеппен 16,5 текше шақырымды құрайды, – деді министр.
Ведомство басшысының айтуынша, 3,5 мыңнан астам кен орындарында жылына 15,5 текше шақырым көлемде жерасты суларының расталған қоры бар. Географиялық тұрғыдан, бұл қор біркелкі бөлінбеген. Батыста кен орындарының саны – 20%-дан кем болса, орталық, солтүстік және шығыс аймақтарда – 30%, ал еліміздің оңтүстігінде шамамен 50% екен.
– Экологиялық қажеттіліктерге шамамен 50 текше шақырым су қажет. Ал пайдаланылатын судың жалпы көлемі шамамен 25 текше шақырымды құрайды. Соның ішінде ауыл шаруашылығына 15 текше шақырым, өнеркәсіпке 6 текше шақырым (немесе 30%) және коммуналдық шаруашылыққа 1 текше шақырым (немесе 5%) тиесілі. Сондай-ақ тасымалдау кезіндегі шығындар шамамен 3 шақырымға тең. Елімізде сумен қамтамасыз ету ісі экономика саласы мен халықтың сұранысын өтеп отыр, – деді М.Мырзағалиев.
Министр еліміздегі вегетациялық кезеңнің барысына да тоқталды. Оның айтуынша, өзен бассейндері бойынша жүргізілген талдауға сәйкес, Қазақстан су аздығы циклін бастан кешіп отыр. 2019 жылы жалпы ағын 83 текше шақырымды, ал былтыр 93 текше шақырымды құрады.
– Шаруаларды сумен қамтамасыз ету мақсатында бірқатар жұмыс атқарылып жатыр. Мәселен, көрші елдермен қарым-қатынас жолға қойылған. Сырдария өзені бойынша біз қырғыз елімен қосымша су ағызу туралы келісімге келдік. Вегетацияның шарықтау шегі саналатын маусым-тамыз айларында «Тоқтағұл» су қоймасынан қосымша 330 млн текше метр су ағызылады. Осындай су көлемін Өзбекстан аумағы арқылы өткізу туралы да уағдаластыққа қол жеткізілді. Сондай-ақ тәжік және өзбек тараптарымен бірлесіп, осы жылғы 16 маусымда «Бахри Точик» су қоймасының жұмыс режімін келісу бойынша, маусым-тамыз кезеңіне арналған жұмыс кеңесінің хаттамасына қол қойылды, – деді ведомство басшысы.
М.Мырзағалиевтің айтуынша, осы жылдың маусым айында Орынбор қаласында су шаруашылығы ұйымдарының кездесуі өтіп, онда Жайық өзені бассейніндегі су шаруашылығының жағдайы талқыланған. Кездесу қорытындысы бойынша, алдағы жаз-күз мезгіліне арналған «Ириклин» су қоймасының жұмыс режімі бекітілген.
– Ақпан-наурыз айларында біз Ауыл шаруашылығы министрлігімен бірге өңірлерге барып, жиналыстар өткіздік. Қалыптасып отырған су шаруашылығының жағдайы туралы хабардар еттік. Суды көп қажет ететін дақылдардың егістігін азайтуды ұсындық. Күрделі жағдайдағы вегетацияға дайындалдық. Мәселен, Қызылорда облысында биыл күріш егу алқабы 82,4 мың гектарды құрады. Бұл былтырмен салыстырғанда 7,6 мың гектарға аз. Сонымен қатар колекторлы-дренажды суларды қайта пайдалану тәжірибеленуде. Арналарды механикалық тазарту жұмыстары жүріп жатыр. Сондай-ақ суару кезегінің кестесі әзірленді, – деді министр.
Ведомство басшысының айтуынша, республикалық меншікте ұзындығы 21,5 мың шақырымды құрайтын 3 298 суару желісі бар. Соның ішінде, 11,9 мың шақырым желінің жағдайы қанағаттандырмайды. Соның салдарынан, шаруаларға су тасымалдау кезінде көп шығын шығып жатыр. Айта кету қажет, суармалы егіншілік – негізгі су тұтынушы болып саналады.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, ведомство суармалы жер көлемін 2030 жылға дейін 1,6 млн гектардан 3 млн гектарға дейін жеткізуі тиіс. 2019-2020 жылдары 1 734 шақырым канал жөнделді. 111,5 мың гектар суармалы жер айналымға енгізілді. Бұл қадам қосымша 22,3 мың жұмыс орнын құруға және ауыл шаруашылығы өнімінің көлемін жыл сайын 95 млрд теңгеге ұлғайтуға мүмкіндік берді.
