Әлбетте, алюминий өндірісі дегенде Павлодар өңірі ойға оралады. Мұнда алюминий және электролиз зауыттары жұмыс істейді. QazIndustry қазақстандық индустрия және экспорт орталығы салалық даму дирекциясы басшысының орынбасары Ринат Қабылбековтің айтуынша, дәл осы алюминий өндірісі қайта өңдеу тұрғысынан алғанда ерекше қарқын көрсетуде. Бұдан бөлек металлургияның басқа да бағыттарында металды жоғары дәрежеде қайта өңдеу бойынша бірқатар жобаның жүзеге асырылғаны аян.
– Бастапқы алюминий өндірісін жетілдіру өнімді қайта өңдеуге негіз болды. Соның нәтижесінде, отандық компаниялар алюминий профилін, радиаторлар мен сымдарды шығаруға мүмкіндік алды. Сондай-ақ алюминий қорытпаларын өндіруді де жақсы игерді. Мәселен, отандық «КИК Павлодар» серіктестігі автокөлік дөңгелектеріне арналған дискілер шығарады. Сол секілді түсті металлургияда Giessenhaus компаниясы «Павлодар» арнайы экономикалық аймағының аумағында қоспалы алюминий алуды жолға қойды. Ал Қарағанды облысының Шет ауданында Sary-Arka Copper Processing ЖШС катодты мыс шығаруды игерді, – дейді Ринат Қабылбеков.
Мұндай жобалар бірнеше салада қамтылған. Айталық қазіргі уақытта жүзеге асырылып жатқан маңызды жобалардың қатарына Тараздағы «Арайстроймаркет» компаниясының алюминий және биметалды радиаторлар өндірісін жатқызуға болады. Бұдан бөлек Шымкентте KazAlPack серіктестігі сусындарға арналған алюминий банкаларды шығарады.
Сонымен қатар қызылордалық «Балауса» ЖШС әлемдік металлургия үшін үлкен сұранысқа ие лигатураны – ванадий мен феррованадийдің бес тотығын өндіруді қолға алмақ. Ал Қазақстан мен Үндістанның бірлескен кәсіпорны («Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ және MIDHANI компаниясы) отандық ELI титан қорытпасының негізінде титан биоимпланттары мен медициналық аспаптарды өндіруге ниетті.
Металды дәл осылай бірнеше рет өңдеудің нәтижесінде алынатын өнімдер өндіру секторында да баршылық. Мәселен, Kaz Minerals Aktogay жұмыс істеп тұрған сульфидті фабриканың жұмысын жетілдіру арқылы Ақтоғай кен байыту комбинатының қайта өңдеу қуатын кеңейтпек. Бүгінде құрылыс-монтаж жұмыстары жалғасуда. Жоба аяқталған соң 700-ге жуық жаңа жұмыс орны құрылады деп күтілуде. Сондай-ақ «Жәйрем тау-кен байыту комбинаты» АҚ-та қолданыстағы өндірісті – кен байыту фабрикасын жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Соның нәтижесінде қосымша 381 жұмыс орны құрылмақ.
Сарапшының пікірінше, қара металлургияның жоғары дәрежеде қайта өңделуін дамытуға Қарағандыдағы ферросилиций өндіретін YDD Corporation ЖШС, «Ақтау теңіз порты» арнайы экономикалық аймағындағы «Премиум» класты газ герметикалық қосылыстары бар жіксіз болат құбырлар шығаратын «Тенарис» құбыр кесу зауыты, болат блюмын шығаратын шымкенттік Shymkent Temir АҚ айтарлықтай үлес қосқан.
– Осы жобалардың барлығы жүзеге асырылған жағдайда Қазақстанның алюминий және мыс салалары металдың 4-ші және 5-ші технологиялық қайта өңделуін игеретін болады. Металлургия өнеркәсібі ел экономикасының негізгі бөлігіне айналғаны белгілі. Сондықтан саладағы жетістіктер жалпы саяси тұрақтылықпен жүргізілген құрылымдық және институционалдық реформалармен, сондай-ақ өте қолайлы сыртқы экономикалық конъюнктурамен негізделіп отыр, – деп нақтылады Р.Қабылбеков.
Металл өнімдері бағасының жоғарылығы, оның экспортын ұлғайтудағы мүмкіндіктер соңғы жылдары республиканың ішкі жалпы өніміндегі металлургия өнеркәсібінің үлесін айтарлықтай арттырды. Былтыр ішкі жалпы өнімдегі металлургияның үлесі 4,5 пайыздан 5,3 пайызға өсті. Бүгінгі таңда металлургия өнеркәсібі негізгі көрсеткіштердің өсуіне ұйытқы болуда. Мәселен, 2020 жылы отандық металлургиялық кәсіпорындар 5,7 трлн теңгенің өнімін өндірді. Бұл 2019 жылдың көрсеткішінен 16,2 пайызға жоғары.
Биылғы көрсеткіштер де жаман емес. 2021 жылдың бірінші тоқсанында өнім шығару көлемі өткен жылмен салыстырғанда айтарлықтай өскен. Осы жылдың қаңтар-сәуір айларында металлургия өнімдерінің экспорты 25,4 пайызға артып, 3,7 млрд долларды құрады.
Металлургиялық өнімдер экспортының негізгі көлемінде мыстың (31 пайыз), ферроқорытпаның (19 пайыз) және тегіс илемнің (15 пайыз) алар орны ерекше. Бұл ретте мыс – өңдеу өнеркәсібі экспортындағы жетекші тауарлық позиция. Оның үлесі – 18 пайыз. Қазақстан металы өткізілетін негізгі нарықтар қатарында Қытай, Ресей, Түркия және Ұлыбритания бар.
QazIndustry қазақстандық индустрия және экспорт орталығының мәліметінше, елдегі ірі металлургиялық кәсіпорындар жыл сайын 481 мың тонна мыс, 131 мың тонна қорғасын, 319 мың тонна мырыш және 264 мың тонна алюминий өндіреді. Аталған металдардың барлығы экспортқа бағдарланған. Бұл ретте қосылған құны әлдеқайда жоғары өнім өндіру үшін ішкі нарық та қамтамасыз етілуде.
Республикадағы қорғасынның негізгі өңдеушісі – «Қайнар АКБ» ЖШС. Ал ел ішінде мырышты тұтынатын жалғыз кәсіпорын бар. Ол – «АрселорМиттал Теміртау» АҚ. Оны болат илемін мырыштау үшін пайдаланады. Мысты «Қазкат» ЖШС, Casting, «Түсті металдарды өңдеу зауыты» АҚ кәдеге жаратса, алюминийді «Қазэнергокабель» АҚ, Aluminium of Kazakhstan ЖШС, «УПТК Азия-Электрик», «Цветлит», Giessenhaus компаниялары өңдейді.
Қазақстанда металлургия өнеркәсібінде тіркелген кәсіпорындар саны айтарлықтай көбейді. Әлбетте, бұл нарықтағы күшті бәсекелестікке жол ашады. Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, қазіргі уақытта елімізде 402 металлургиялық компания жұмыс істейді. Салада 117,6 мың адам еңбек етуде.
