Әдебиет • 16 Тамыз, 2021

«Бала Ілияс» бойы тұнған өлең-жыр

648 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Қазақ әдебиетінің Құлагері, дүлдүл ақын Ілияс Жансүгіровтің ауылында «Бала Ілияс» атты ескерткіш ашылды. Күні кеше ат шаптырып, ас берілген дүбірлі тойы аяқталған соң тағзым жасау жұмысы атқарылған шаралармен толасын тауып түйінделмей, керісінше, жауһар жырлары ел жадында мәңгі сақталған ұлы ақынды ұлықтаудың жаңа көкжиектері көрінді.

«Бала Ілияс» бойы тұнған өлең-жыр

Қырық төрт жылмен түйінделген қысқа ғұмырында қырықтан астам кітап жазып, әдебиеттің барлық жанрында қалам тербеген ақиық ақын шығармашылығының тұтас бір бөлігі туған жерін жырлауға арналғанын оқырман жақсы біледі.

Қылқалам шеберінің алуан түрлі бояумен салған суретіндей, туған жерін, елінің тау-тасын, өзен-көлін, тіршіліктің оянуын, жыл мезгілдерінің сұлулығын қаламы да, қанаты да талмай жырлаған ақын өзін табиғаттың, туған жерінің ажырамас бір бөлшегі ретінде сезінгендігінде дау жоқ. Қалықтаған қиял жетегінде жүріп үлкен арманға құлаш ұрған бала  Ілиястың ақындық талабының ұшталуына қасиетті құт мекенінің игі әсері болғаны сөзсіз. Табиғат тынысын тамырымен сезінген талантты ақынды қадір тұтар ауылдастары оның тасқа қашалған көркем бейнесін табиғат аясына, тау бөктеріне таяу орналастыруы да осы пайымнан туса керек. Ақсу ауданының орталығы Жансүгіров кентінің сыртындағы тоғыз жолдың торабына қойылған «Бала Ілияс» атты қоладан құйылған ескерткіш ұлы ақын есімін ұлықтап, рухына тағзым жасауға қосылған сү­белі еңбек.

Қолында жартылай ашылған кітабы бар жасөспірім Ілияс Ақсудың жаға­сын­дағы құшақ жетпес қойтастың үстінде қиялға батып, дамылдап отыр. Ат жақ, қыран қабақ бозбаланың алыс­қа қадаған көзқарасы табиғатпен оңаша тілдесіп, оған сыр ақтарып отыр­ғандай, қияға самғағысы келетін ішкі ойынан хабар беріп, білімге құштар өршіл  рухын байқатады. Қарсы алдына келген адамның қамыққан көңілінің мұңымен бөлісуге даяр пейілдің қам­қор­лығы да сезіледі. Жап-жас Ілияс осы уақыттың құрдасындай, ұрпа­ғы­ның замандасындай еркін келіп, еркелеуге шақырып тұр.

Ескерткішке байқау жарияланған күн­нен бастап даярлық жұмысы мұ­қият жүзеге асырылды. Көп жұмыс­тың ішінен Қазақстан Сурет­шілер одағының мүшесі, мүсінші Қазбек Дула­товтың жобасы іріктеліп алын­ды.  Ол Жансүгіровтегі Ілияс ақын­ның гранит мүсінінің, Бөрібай батыр ескерткіштерінің де авторы. Ескерткішке Жансүгіровтер отбасымен бірге, Сабыр Қадырұлы, Диас Қа­сымов, Ермек Тайыншабайұлы сияқты Ақсу ауданының белді кәсіп­керлері демеушілік жасады.

«Зер салып қарасақ, қазақтың ұлы адамдарының бала кезіндегі ескерт­кіштері жоққа тән екен. Шетел, орыс тұлғаларында бар. Осы мүсінді орнатарда, ел ұлы адамдардың да балалық шағының болғанын білсін, жас балалар еліктеп өссін деген ойды мақсат тұттық. Қазір «Елбасы медалі» атты бағдарламаға қатысып жүрген ерікті оқушылар ескерткіш айналасына гүл егіп, әрі-бері өткен туристерге Ілияс атамыз туралы, Бөрібай батыр туралы ақпараттар беріп, ақын өлеңдерін оқып беріп жүр» дейді идея авторы Берікбол Қасымов.

Ел ішінде індеттің белең алып тұр­ға­нына байланысты ескерткіштің ресми түрдегі ашылу салтанаты болмаса да, бүгінде «Бала Ілиястың» айналасы қара жолдың бойында ерсілі-қарсылы сапарлаған жолаушылардан, алыстан ат арытып арнайы көруге келген адамдардан арылмайтын болды. Бірте-бірте аудан ішіндегі өлеңге әуес, жырға құмар жеткіншек жас ақындардың жиі бас қосатын әдеби алаңқайына айналып келеді. Ал өткен сенбіде «Бала Ілияс» ескерткішінің жанында Ілияс Жансүгіровке арналған жыр кеші өтті. «Ақын рухына тағзым» деп аталатын кешке Талдықорған қала­сынан жас прозаик Есболат Айда­босын, Сағыныш Намазшамова, Жангелді Немеребаев, Гүлбақыт Қасен, Жомарт Игіман бас­таған Жетісу­дың бір топ ша­йырлары баба рухына бас иіп, құрмет көрсетті.

Ақсулық ел ағалары арнайы келген ақындарды құшақ жайып қарсы алып, алғыстарын білдірді. Поэзия кешіне келгендердің ішінде әртүрлі деңгейдегі лауазым иелері болса да, мұнда бәрі тек Ілияс ақынның із­ба­сарлары, поэзия жанашырлары есебінде қатысты. Шектеу шараларын сақтай отырып келген ақындар өзде­рімен бірге гүл көшеттерін әкеліп, оны әуелі ескерткіш айналасына отыр­ғызып, соңыра ақын аталарын құ­шақтап суретке түсті. Ауыл ағалары тара­пынан әдеби кештің алғысөзі айтылған соң жаздың қоңыр желімен бірге ескен қоңырау жырдың тиегі ағытылды. Жергілікті ақындар Раушан Нұр­шабаева, Нұрдан Айнақұлова, Ербол Сымханов сияқты ақындар жыр шашуын шашып, ұлы бабалары туралы естеліктерімен бөлісті. Мәдениет басқармасы тарапынан Бөрібай батыр қорына Ілияс Жансүгіровтың 20 томдық жинағы тарту етілді. Өз кезегінде қатысушыларға арнайы жа­сал­ған Ілияс ақынның төсбелгісі таратылып, өлке тынысымен танысқан жас қаламгерлер басқосудан рухани нәр алып, серпіліп қайтты