Қанша банк нарықтан кетті?
Қаржыгерлер қауымдастығы сарапшыларының айтуынша, елдегі қиын эпидемиялық жағдай және карантин шектеулерінің қайта орнауы іскерлік белсенділікті төмендетіп, қаржы ресурстарына, несие төлеміне деген сұранысқа теріс әсер етуі мүмкін. «Мұндай негативті ахуалдан екінші деңгейлі банктердің несие саясаты да тыс қалмайды», дейді қауымдастық сарапшылары.
Олардың пайымдауынша, инфляцияның айтарлықтай өсім көрсетуі ақша-несие саясатын одан әрі қатаңдата түсуді талап етеді. Ал бұл өз кезегінде несие ресурстарының нарықтық құнына теріс әсерін тигізбек. Яғни несие пайызы қымбаттайды. Ал бұл жеке және заңды тұлғалардың қалталарына салмақ салады. Ипотека сегментіндегі сұраныс (+10 пайыз) пен тұтынушылық несиенің (+14 пайыз) артуына байланысты бөлшек займдар көлемі өскен.
Көптен бері әңгіме болып келе жатқан АТФБанк ақыры нарықтан кетіп тынды. Биыл
16 наурызда Jusan Bank пен АТФБанк акционерлерінің жиынында қос қаржы ұйымын біріктіру шешімі қабылданған еді. Енді 6 қыркүйектен бастап АТФБанк-тің барлық клиенттеріне Jusan Bank қызмет көрсетпек. Ал жылдың алғашқы жартысында AsiaCredit Bank пен Capital Bank Kazakhstan лицензиясынан айырылды. Екеуі де пруденциялық талаптарды және өзге де міндеттемелерді орындамағаны себепті нарықтан шеттетілді. Ал Пәкістан ұлттық банкінің еншілес банкі өз еркімен нарықтан шықты. Бұрын ForteBank-ке тиесілі болған Банк Kassa Nova ақпан айында «Фридом Финанс» АҚ-ға сатылып, «Фридом Финанс Қазақстан банкі» деп қайта аталды. Нарықтан кеткен банктерді түгелдеп болсақ, өзге де жаңалықтарға кезек бере өтелік.
Цифрлық теңге қашан енгізіледі?
Жыл басында Ұлттық банк цифрлы теңгені енгізу мәселесіне тоқталған еді. Кейінірек Ұлттық банк төрағасы Ерболат Досаев «Цифрлы теңгені енгізу қажеттілігі туралы шешім ықтимал артықшылықтар мен тәуекелдерді, ақша-несие саясаты мен қаржылық тұрақтылыққа әсер етуді, ұлттық төлем жүйесіне әсер етуді кешенді зерттеу нәтижелері бойынша қабылданады», деді. Сөйтіп, бұл мәселе жылдың екінші жартысында шешімін таба жатар дегенді меңзеген. ҰБ мәлімдеуінше, бұл биткоиннің аналогы не болмаса криптовалюта емес. Цифрлы теңге – заңды төлем құралы, құн өлшемі және жинақ құралы.
«Егер шешім қабылданса, цифрлы теңге бірегей цифрлы реттілік (жетондар) немесе арнайы электронды әмияндарда сақталатын электрондық жазбалар түрінде шығарылады. Ол заңды төлем құралы ретінде кеңінен қабылданады және классикалық ақшаның барлық функциясын орындайды. Экономиканың барлық субъектілері цифрлы теңгеге қол жеткізеді. Цифрлы теңгені барлық дәстүрлі төлем механизмдерінің көмегімен төлеуге және бір-бірімен қолма-қол ақша сияқты айырбастауға болады. Басқаша айтқанда, төлем интернетке қосылусыз қолжетімді болады. Сонымен қатар цифрлы теңгені онлайн төлемдер үшін де пайдалануға болады», делінген ҰБ мәлімдемесінде.
Цифрлы ұлттық валютаның енгізілуімен банк шоттарына жасалатын онлайн-аударымдар бұрынғыдан да қолжетімді бола түспек. Комиссиялық алымдар азайып, транзакция жедел жүзеге аса бастайды. Сарапшы Андрей Чеботаревтің айтуынша, цифрлы валютаның енгізілуі ірі компаниялар үшін ашықтықты қамтамасыз етеді. Ақшаның қайдан және қашан аударылғанын анықтау қиынға түспейді. Бұл өз кезегінде қолма-қол төлем арқылы сауда жасап, көлеңкелі экономиканы «өркендетіп» жүргендер үшін, әлбетте, аса жағымды ақпарат емес.
Банк активтері өсті ме?
Шілде айындағы жағдай бойынша банк секторының жиынтық активтері 34,8 трлн теңгені құраған. Қазақстан қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің хабарлауынша, мұның шоттардағы қолма-қол ақша қалдықтары және бағалы қағаздар портфелінің 6 пайызға өсуі (464 млрд теңгеге), тазартылған қымбат металдар мен корреспонденттік шоттардағы қалдықтардың 6,8 пайызға (259 млрд теңгеге) ұлғаюымен байланысты екені айтылған.
«Екінші деңгейлі банктерде өтімділігі жоғары активтердің қоры 12,4 трлн теңгені құрайды. Бұл – жалпы активтердің 35,9 пайызы. Депозиттер есебінен еркін өтімділіктің өсуі банктерге өз міндеттемелерін толық көлемде орындауға мүмкіндік береді», делінген агенттік хабарламасында.
Агенттік дерегінше, маусым айында банк секторының жиынтық міндеттемесі 2,2 пайызға (665 млрд теңгеге) өскен. Қазіргі кезде банктердің капитал қоры жеткілікті деңгейде. Алты ай қорытындысы бойынша 659,7 млрд теңге көлемінде таза табыс түскен. Бұл 2020 жылдың алты айымен салыстырғанда 76,6 пайызға жоғары екен. Айтпақшы, төртінші тоқсаннан бастап Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі жекелеген банктер бойынша қанатқақты режімде стресс-тестілеу өткізе бастайды.
Бизнеске қанша жеңілдік жасалды?
Президенттің тікелей тапсырмасымен биыл да шағын және орта бизнеске несие төлемін кейінге шегеру көмегі ұсынылды. Бұл шара 1 сәуір мен 1 шілде аралығында жүзеге асты. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің басшысы Мәдина Әбілқасымова бұл мақсатта бюджеттен қосымша 18,4 млрд теңге бөлінгенін де айтқан еді. Сәуір-шілде аралығында 547 ШОБ нысаны екінші деңгейлі банктерде рәсімдеген несиесі бойынша жалпы сомасы 9,3 млрд теңгеге кейінге шегеру көмегін алыпты.
«2021 жылдың 1 шілдесіндегі жағдай бойынша екінші деңгейлі банктерге 592 ШОБ заемшы-субъектісінің займдары бойынша кейінге шегеру туралы өтініш келіп түскен. Солардың 547-сі 9,3 млрд теңгеге төлемді кейінге шегере алды. Тағы 129 ШОБ субъектісі микроқаржы ұйымдарына өтініш беріп, соның 95-сіне 102,1 млн теңгеге мақұлдау берілді», дейді агенттік төрағасының бірінші орынбасары Олег Смоляков.
Оның айтуынша, кейінге шегеру мерзімі кезеңінде талап қою жұмыстары, мерзімі өткен берешекті өтеу қажеттілігі туралы хабарлама, сондай-ақ кредитордың комиссиялық және басқа да төлемдерді алуы тоқтатылған.
Осыған дейін Ұлттық экономика министрі Әсет Ерғалиев те бизнеске жеңілдетілген несие ұсыну туралы айтып, бірінші жартыжылдықтың өзінде осы мақсатқа 1 трлн теңге жұмсалғанын жария етіп еді. Бұл соманы 31 мыңнан аса кәсіпкер пайдаланған. Еске салсақ, мұндай несие төлемін кейінге шегеру көмегі былтыр 16 наурыз – 1 қазан аралығында ұсынылды. Оны 12,5 мың ШОБ субъектісі пайдаланып, нәтижесінде 209 млрд теңгені төлеу кейінге шегерілді.
Банктер жағдайы
Қазіргі ахуалдың қай деңгейде екенін дөп басып айту қиын, дегенмен нарықтағы өзгерістерге бейімделуге тырысып жатырмыз», дейді банк басшылары.
«Ковид кезеңінде туындаған қиындықтарға қарамастан бірінші жартыжылдықта 4,3 млрд теңге таза табыс түсті. 2020-ның алты айымен салыстырғанда 47 пайызға көп. Бұл бизнес-процестерді трансформациялау шараларының дер кезінде әрі сәтті жүргізілгенін айғақтайды. Біз сол кезде сату моделін өзгертіп, көптеген ішкі-сыртқы сервистерді автоматтандырдық», дейді ВТБ Банк (Қазақстан) төрағасы Дмитрий Забелло.
Eurasian Bank басқарма төрағасы Валентин Морозов «Пандемия банктердегі цифрландыру қарқынын тым жеделдетіп жіберді», деген пікірде.
«Егер бір жыл бұрын цифрландыру кез келген банктің күн тәртібінде бірінші орында тұрады десе, ойыншылардың ешбірі сенбеген болар еді. Пандемия өмірдің барлық саласында, оның ішінде қаржы секторында да цифрландыру қарқынын жылдамдатты. Цифрлы банк дегеніміздің дәл бүгінгі күн үшін маңызды екенін бәрі де түсінді. Біздің банкте де бірқатар технологиялық өзгеріс орын алды. IT-платформаны жетілдіріп, клиенттер мен нарық талаптарына жылдам бейімделе алатындай етіп күшейттік. Шағын бизнесте де, бөлшек сауда да жаңа цифрлы өнімдер ұсындық, мобильді қосымшамызды шығардық және «Аллюр Автомен» біріге отырып автомобильдерді онлайн-несиелейтін жобаны іске қостық. Азаматтар көлікті 10 минут ішінде онлайн рәсімдей алады», дейді Валентин Морозов.
Жақында Fitch Ratings халықаралық рейтинг агенттігі біздің елдің тәуелсіз кредит рейтингін «ВВВ» деңгейінде растады. Fitch Ratings сарапшыларының пікіріне сүйенсек, коронавирус пандемиясы мен мұнай бағасының құлдырау сәтінде Ұлттық қордағы активтер мен Ұлттық банктегі резервтердің айтарлықтай көлемі Қазақстан экономикасына тұрақтылығын сақтауға мүмкіндік берген. Сарапшылар сан алуан экономикалық қиындықтарға қарамастан мемлекеттің сыртқы резервтерінің тұрақты деңгейде сақталуын сыртқы резервтерді тиімді инвестициялаумен және алтын бағасының жоғарылауымен байланыстырған.
