Медицинадағы озық емнің елордада іске асуы
Өмірді арманшыл, мақсатты жандар алға сүйреп отырады. Қазақстанның Еңбек ері, Ұлттық нейрохирургия орталығының президенті Серік Ақшолақов – сондай жанның қатарынан. Әр кездескен сайын өз саласын ілгерілетуге деген бір арманын айтып қалатын Серік Қуандықұлының сәулелі емнің мықтысы – гамма-пышақты армандап, айтып жүргеніне біраз болған-ды.
Жалпы, ашылғаннан бері бұрын елімізде жоқ 70-тен аса жаңа технология ендірілген орталықтың басшысы, науқастардың өмірін ұзартуда тынбай еңбектеніп жүрген үлкен орданың дем берушісі С.Ақшолақовқа «Көптен ойлаған мақсатқа жетіп, тағы бір арман іске асты. Гамма-пышақ емін күткен жандар үшін бұдан асқан қуаныш жоқ шығар?» дегенбіз әңгімеге тартып.
«Рас айтасыз, орнатамыз деген мақсатпен алдымен мамандарымызды шетелдерде даярладық, Үкіметтің қаржы бөлуімен қымбат қондырғыны сатып алдық. Бәлкім, былтыр да ашар ма едік, оған пандемия кедергісін жасады. Бірақ шүкір, биыл жаз осы аппаратты күтіп жүрген жандармен бірге қуанып, гамма-пышақ бүгінгі таңда 83 адамды емдеуден өткізді. Қондырғы ТМД-да үш-ақ елде Ресей мен Беларусьта, сосын Орта Азияда ең алғашқы болып біздің орталықта ашылып отыр. Осының өзі мемлекеттің медицинаға қаншалықты мән беретінін айқындай түседі», деді дәрігер ағынан жарылып.
С.Қуандықұлы айтса айтқандай, Орта Азия мен Ресейдің бізбен шектесетін аймақтары үшін ең жақын орналасқан, қаласа медициналық туризммен келіп емделе алатын аса тиімді гамма-пышақты көруге асықтық.
Жалпы, бұл орталықта нейрохирургтер бастың ішіндегі қатпарлардың қойнауына тереңдеп, ондағы қан тамырларды да инвазивті, эндоваскулярлы емдеулер жолға қойылды. Жарамсыз омыртқаларды ауыстыратын 3D арқылы омыртқа жасалып, оны әр пациенттің ерекшелігіне лайықтап шығару бүгінгі отандық ғалымдармен бірлесе атқарылуы да – соның бір айғағы.
Қазақ әнін тыңдап
жатып ем алу да –
бір бақыт
Гамма-пышақ орналасқан бөліктегі алғашқы пациенттерді емге даярлау бөлмесінің есігін ашқанда, шырайлы жүзінде ерекше жылылығы жарасқан мейіргер Әлия Бекина егде тартып қалған апайға қазір не істелетінін тәптіштеп түсіндіріп жатыр екен. Мұқият тыңдап отырған науқастың көңілі де қалыпты көрінді. «Сіз сәл демалып отыра тұрыңыз», деп пациентті жайғастырып болып, бізге мойнын бұрған.
«Орталықта ашылған күннен бері істеймін. Ал бұл жұмысым өзіме керемет ұнайды, себебі командамыз мықты, бір отбасы мүшесі тәріздіміз. Алдымен Мәскеудегі Бурденко атындағы институтта гамма-пышақпен қалай жұмыс істеуді үйренуге бардым. Осындай ғажайып мүмкіндігі бар аппарат біздің Ұлттық орталықта болып, сонда пациенттер емделеді-ау деген ойдың өзінен көзім жанып, ерекше құлшыныспен үйрендім. Өзімнің осы емге қатыстылығымды мақтан тұтамын, бақытты сезінемін. Негізі медициналық мейіргер пациенттермен көп уақытын өткізеді ғой. Мұнда да солай сырқат жанды МРТ, КТ зерттеулерінен өткізгенде, барлық даярлау кезінде, одан күту бөлмесінде жанында болып, ем аларда жатқызып, басты қозғалмайтындай бекітіп одан шыққан соң да жанында жүремін. Ем өте дыбыссыз, еш жері ауыртпай өтеді, сосын тіпті жайлы болсын деп музыка қойып қоямыз. Пациенттер қазақ әндерін тыңдағанды жақсы көретін болғандықтан, небір әуезді әндер мен күйлерді жинақтап қойдық. Емді сондай жанға жайлы етіп алудың өзі неге тұрады», дейді Ә.Бекина.
«Алтын стандарт» деп текке аталмаған
Нейрохирург Нұрзат Сығайдың айтуынша, бұл емді нейрохирургияда «Алтын стандарт» дейтін көрінеді. Себебі мұнда әрбір операциядан соң нейрохирургтер қорқатын түрлі асқынуларға орын жоқ. Екіншіден, әншейінде операцияға дайындықта пациенттің шашын алу қажет, таңертең тамақ ішпеуі керек дейтін болса, мұнда тіпті дәстүрлі хирургиядағыдай ауруды реабилитациядан өткізудің де қажеті жоқ. Таңғы асын ішіп алып, осында келіп емін алған соң-ақ үйіне барып, егер жұмыста жүрсе онысын жалғастыра береді.
«Пациенттегі патология анықталып, оның қатерлі ме, қатерсіз ісік пе екені айқындалған соң, соған сәйкес гамма сәуленің дозасын береміз. Егер ісік қатерлі болса, онда көбірек доза жіберіледі, өйткені қатерлі ісіктің әрі қарай өрістемеуінің жолын кесетіндей мөлшерде болмаса, емнің тиімділігі кемиді. Ең ұзақ ем 5,6 сағат жүрді, ал ең қысқасы 14 минуттың ішінде өтті. 5 жарым сағат ем жасағанда бір мезетте 16 ошаққа доза жібердік. Соның өзінде науқас ауру басатын дәріні бір рет қана ішті де, ертесіне үйіне кетті. Аурудың өзіне де жайлы, жалпы емдеуде де осындай артықшылықтары мол болғандықтан, бұл манипуляцияны «Нейрохирургияның алтын стандарты» деп атайды», дейді Н.Сығайұлы.
Гамма-пышақтың нейрохирургиядағы озық үлгінің бірі екеніне дау жоқ. Қазіргі уақытта мамандар баста ісік болған жағдайда бұрынғыдай радикалды, басты трепанациялап, сүйекті ашып операция жасаудан гөрі қан шығармай, мидың ішіне үңіліп, ем жасайтын осы әдісті қолайлы санайды. Кей жағдайда ісіктің ірі көлемін дәстүрлі түрде алып тастап, ал тереңде, өте қиында жатқандарын осы сәуле арқылы емдеудің тиімділігіне ден қоюда.
«Пациенттерді бұл ем-шара үшін іріктеу қалай жүргізіледі?» деп сұрақ қойдық маманға.
«Оның екі жолы бар. Алғашқысы, көзбе-көз консультацияда науқасты қарап, ауру тарихымен, зерттеу қорытындыларымен танысамыз. Егер гамма-пышақ көрсеткіші болса, оған атаулы бір күнге шақырту қағазын береміз. Ал екінші жол бойынша, егер пациент елордадан алыстағы, шалғай мекеннің тұрғыны болса, электронды пошта арқылы жібергендерін көріп, қашықтан онлайн кеңес беріп, қай уақытқа, қандай зерттеулермен келуі тиістігін айтып, шақырту жібереміз. Гамма-пышақтан ем алудың ерекшелігінің бірі, біз ауруда бірден қандай өзгеріс болғанын көре алмаймыз. Егер ісік қатерсіз болса, жазылғанын көруге бір жыл күтуге тура келеді, ал қатерлілерде тезірек байқалады. Сосын бір айта кетерлігі, сырқаттың бастан өзге сүт безі, өкпе обыры тәрізді ауруынан бас миға түйіршіктер атқылап ісік ошақтары пайда болса, онда олардың қатары көбеймеу үшін тезірек емге шақыруға тырысамыз. Санына, көлеміне сәйкес қарап, тым көп болса емді бірнеше кезеңмен жүргіземіз. Алғашқысында он шақтысын, одан кейін тағы бір шоғырын емдейміз. Өткенде сондай екі-үш науқасты арасына үш апта салып қайталап өткізгенде алдыңғы ісіктердің көлемінің кішірейгенін көріп, қуанышымызда шек болмады», дейді нейрохирург.
Жақсыдан қалған тұяқтың жақсылығы
Әңгіменің басында мейірбике айтқандай, гамма-пышақпен жұмысты тұтас команда жүргізеді екен. Медициналық физик Руслан Сәрсенов, нейрохирург Нұрзат Сығай, мейірбике Әлия Бекина әр пациент бойынша атқарылған іске баға беріп, қажет кезінде сындарлы ескертуін жасап, аса бір шығармашылықпен қоса үлкен жауапкершілік мойнына түскенін сезініп, бірлесе қимылдайды.
«Өйткені біз Қазақстанда тұңғыш қолға алынған істің ең бастауында тұрмыз. Қазақ «Алдыңғы арба қалай жүрсе, соңғы арба солай жүреді» деп бекер айтпаған. Сондықтан өзімізден кейінгі жас буын өкілдерін осы жұмысқа тартып, үйретіп шығармақпыз. Әрі жақсылап жолға қойылса, жетістігіміз жалпыға жария етілсе, өзге елдерден келіп те емделеді. Ол біздің отандық медицинадағы туризмді дамытуға да қосатын үлесіміз болады», деген Нұрзат дәрігер бар қазаққа танымал, ел құрметтеген марқұм Әшірбек Сығайдың баласы екен.
Оған «Бұл жолды қалай таңдадыңыз?» дегенде: «Мәдениет саласында әкемнің жолы өте биік, ал ол жеткен шыңдарға жету – екіталай нәрсе. «Бала әкеден бір мысқал кем туады», дейді халқымыз. Бұл – біріншіден. Екіншіден, бала кезімнен биология, анатомияға қызығушылығым көп болды. Және дәрігерліктің бір артықшылығы, адамға жасаған көмегіңнің әсері көз алдыңда өтеді. Ал саясаткерлер мен өнер саласындағылардың жасағандарының әсері қаншалықты болды, оны бағамдауға жылдардың өзі аздық ететіндей көрінеді. Әрине, оның пайдасы бар, алайда бір мезетте аңғара алмайсың, ал мұнда алған біліміңнің, жиған тәжірибеңнің, өз саусағыңмен істегеніңнің нәтижесін тез арада көресің. Көмегіңді жасап, кәсібіңнің нәсібін көріп, марқаясың. Нейрохирургияны таңдауыма келсек, бұл ерекше сезімталдықпен астасқан, өте бір қиын да, нәзік сала. Адамның басы, оның миы өте күрделі, сондықтан осы қиын мамандықты таңдадым», дейді дәрігер.
Жақсыдан қалған тұяқтың жақсы маман атанып, Отанда тұңғыш рет қолға алынған жақсы істің бастауында болуын біз де жақсылыққа жорыдық.
