Кино • 15 Қыркүйек, 2021

Қазақстан режиссерлерін не қызықтырады?

369 рет
көрсетілді
8 мин
оқу үшін

Алматыдағы Ұлттық кітапха­нада мемлекеттік қаржы­лық қолдаудан үмітті кино­жоба­лардың ашық қорғауы болып өтті. Еліміздің кино сала­сы мемлекеттің қаржылық қол­дауына тікелей тәуелді болған­дық­тан, үмітті киножобалар бірнеше сатылы іріктеуден өтіп барып, өз фильмдеріне қаржы алатын жобалар тізімінен көріну мүмкіндігіне ие. Қазақстанның халық әртісі Досхан Жолжақ­сынов төрағалық еткен Сарап­тама кеңесі бұл жолы 510 өті­німді қарастырды. 2019 жылы 109, 2020 жылы 226 өтінім түс­­кенін ескерсек, өткен жылдар­мен салыстырғанда биылғы көр­сеткіш барлығынан оқ бойы озық, рекордтық нәтиже көрсе­тіп тұр.

Қазақстан режиссерлерін не қызықтырады?

Биылғы ашық қорғауға «Қазақ­фильм» киностудиясының 42 жобасы жіберілді. Киножобаларға қаржы бөлу бойынша шешім қабылдайтын арнайы Сараптама кеңесі құрылып, кино өн­дірісі саласындағы жетекші мамандар мен продюсерлерден, режиссерлер мен кинотанушылардан тұратын кеңес мақсаты әр жобаны мұқият талдап, маңыздылығына орай тұжырым жасауға бағытталған еді. Мемлекет қаржысын бақылап, бәсекеге қабілетті киноөнім тудыру мақсатында отандық киноның сапасын жақсартуға ықпал ететін бұл қадам қоғамнан да қызу қолдау тапқаны белгілі. Еліміздің ең ірі киностудиясының қалай да­мып жатқанын, алдағы жылы қан­дай фильмдер ұсынатынын және ол кинотуындылардың қандай та­қы­рыпты қозғап, қай бағытта түсі­рі­летінін бақылап отыру осы Са­рап­тама кеңесінің міндеті болып бекі­тілген-ді. Құрылғалы бері құрамы жиі жаңартылып жататын Сарапта­ма кеңесі мүшелерінің бірауыздан: «Егер біз ұлттық киноны қолдау ту­ра­лы айтатын болсақ, ең алдымен, ұлт­тық киностудияға ерекше назар ауда­руымыз керек», дегені де есімізде.

Міне, екі күн бойы өткен ашық қор­ғаудың алғашқы нәтижесі бойын­ша «Қазақфильмнің» қоржынына ке­ліп түскен шығармашылық туын­дылар туралы аз-кем қорытынды жа­саудың мүмкіндігі туды.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев­тың Жолдауын не­гізге алған кино­студия бұл жолы өзін сан түрлі жанр­да сынап көруден жа­­лық­пай­тын жас режиссерлерге сенім арт­ты. Жаңашылдықты басты ба­ғыт етіп ұстанатын жас толқын режис­сер­лердің шығармашылығында постапо­калип­тикалық киберпанк­тер­ден бастап психологиялық триллер­лерге дейінгі аралықтағы жанрлар тұтас қамтылған. Жанр, стиль және оқи­ға­лардың алуан түрлілігі Сарап­тама кеңесінің мүшелерін тәнті етті.

Алдағы уақытта өзін кинопро­дюсер ретінде сынап көруге бел буған танымал актриса Әсел Сағатова бір­ден екі бірдей қызықты жобасын таныстырды. Біріншісі – фэнте­зи сти­ліндегі киберпанк, ол референс ретінде Marvel студиясының «Джес­­сика Джонс» атты танымал се­риалын алған. Бұл жоба сәтті жү­зеге асы­рылатын болса, отандық ки­но­да алғашқы суперқаһарман әйел бей­несі пайда болмақ. Жоба ав­тор­­лары фильм режиссері ретінде Жас­­ұлан Пошановты лайық көріп отыр. Екіншісі, «Елес қала» туралы мис­тикалық триллер. Продюсер фильм­ді Арқалық қаласында түсіруді ұсы­нады. Ә.Сағатованың айтуынша, тұр­ғындарының дені басқа аймақтар­ға қоныс аударып, есік-терезелері үңі­рейіп, жартылай қаңырап бос қалған қала мұндай жобаны түсіру үшін аса қолайлы.

Ілгеріде «Тұлғалық өсу тренин­гі» атты сәтті түсірілген туындысы­мен та­нымалдылыққа қол жеткізген режис­сер Фархат Шарипов бұл жолы «Дети войны» деген жаңа жобасының тизерін ұсынды. Болашақта түсіріле­тін фильм ауқымдылығымен және жан-жақты дайындығымен сараптама мүшелеріне жақсы әсерін қалдырды. Сондай-ақ әскери драма жанрын­да Кеңес Одағының екі мәрте баты­ры, ұшқыш Талғат Бигелдинов туралы «Штурмовик 13» картинасының жобасы да сонылығымен назар аудартты. Дегенмен Сараптама кеңесінің мүшелері бұл жобаны әлі де пысықтау қажет екенін ескертті. Сонымен қатар Сараптама кеңесі жас режиссер Расул Шарафеддиновке «Отдел» фильмінен телеарналарға арналған көпбөлімді сериал жасауды ұсынды. Бұл кеңсе қызметкерлерінің күнделікті өмірі туралы фильм болмақ және авторлар референс ретінде әйгілі «Офис» сериа­лы мен «Гараж» фильмін мысал етті.

Биылғы ұсынылған жобалардың көпшілігі психологиялық триллер мен отбасылық драма жанрла­рын­да болып шықты. Отандық кине­ма­тографистерді не себепті осы са­рын­дас тақырыптардың көбірек тол­ғандыратыны белгісіз, бірақ қа­зақ­стандық киноконтенттің әлеу­меттік маңызы бар, рухани және адам­гершілікке тәрбиелейтін фильм­дер­ге басымдық беретін ерекшелігін ес­кер­гендіктен, үлкен үлес алғанын топ­шылауға болады. Бұл тарапта Терренс Маликтің «Древо жизни» фильмінің стилінде «Принцесса Дарья» картинасын түсіру туралы шешім қабылдаған жас режиссер Берік Жахановтың тұжырымдамасына оң баға берілді.

Сараптама кеңесі Эля Гильман­ның «Дневник лунного света» атты жо­басын ұзақ талқылады. Э.Гильман­ның жобасы Алматы тұрғындарына жақ­сы таныс Әсет есімді өмірде болған жігіттің шынайы оқиғасына құрыл­ған. Әсет туабітті мүгедек, диагнозы – ДЦП, бірақ осыған қарамастан ол көп жылдар бойы Абай және Достық көшелерінің қиылысында «жол реттеуші» болды. Міне, бұл сю­жетке референс ретінде авторлар Оскар сыйлығына ие болған «Человек дождя» және «Форрест Гамп» картиналарын атап өтті.

Өмірдің шынайы дерегі, таңбасы өшпеген тарихи оқиғалар, тағдырын ел мұраты жолына байлаған тұлғалар, өткір әлеуметтік мәселелер, толғауы тоқсан тіршілік, туған жердің тұмса табиғаты – мұның бәрі деректі фильм тақырыбы. Өмір айнасы іспетті дерек­ті кино жанрының қысқа адыммен болса да, өзге жанрлардан қалыспай, деңгейлес дамып келе жатқаны Са­раптамалық кеңесте анық көрінді. Деректі фильмдер секциясы ұсынған жобалардың тақырыптары жаңалыққа тұнып тұр. Бұл ретте, белгілі деректанушы Қанат Бейсекеевтің «Той» жобасын жеке-дара атап өтуге болады. Іс-шараның модераторы, киносыншы Олег Борецкий айтқандай, бұл картина көрерменді кинотеатрға деректі фильм үшін баруға жетелей алатын алғашқы фильм болуы әбден мүмкін.

Ұлттық музыкалық аспаптарды зерттеу тақырыбына арналған жобалар деректі киноның өз алдына бір бөлек жатқан кең арналы, сүбелі саласы екенін қарапайым көрермен біле бермейді. Мұнда Шәкәрімнен Ыбырайға, Дина Нүрпейісовадан Исаак Идкиндке дейінгі белгілі музыка өнерінің қайраткерлері тура­лы фильмдердің көптігі кеңес мүше­лерінің өзіне бас шайқатты. Арасында «Қазақфильмнің» өзі туралы да жобалар болды, бірақ бұл жобалар бөлек басқосудың тақырыбы болғандықтан, кейінгі талқылауға қалдырылды.

Қысқаметражды фильмдер секциясында Пауло Коэльо романының негізінде жасалған, әйел махаббаты мен жалғыздығына арналған «На берегу Большой Алматинки села я и зап­лакала» картинасына және «Жылы түн, салқын сыра» комедиясына Са­раптама кеңесі жеке тоқталды.

Жеті қазынаның бірі ит туралы картиналарға режиссерлер алабөтен қызығушылық танытып, өте көп жо­ба әзірлеп әкелгендері де күтпеген тосын жағдай ретінде қабылданды. Бүкіл ауылды аштықтан құтқарған шопан иті туралы толықметражды «Ақтөс» фильмі (әйгілі «Хатиконың» қазақстандық баламасы) және Бел­ка мен Стрелканың алдында ғарыш­қа жіберілген иттер туралы «Байқо­ңыр-ғарышкер» анимациялық фильмі ­келер жылға жолдама алатын қызық­ты жобалардың қатарына қосылды.

Іріктеуге қатысқан 42 фильмнің барлығының сараптамасына тоқталып өту мүмкін емес, бірақ биыл өзінің 80 жылдық мерейтойын атап өтіп жатқан еліміздің басты киностудиясы осындай ілкімді қадамдар, тың идеялар мен іргелі жобалары арқылы руханият дамуының бастау-бұлағында тұрғанын айқындай түсті.

 

АЛМАТЫ