Осы мәселеге орай вирусолог, Профилактикалық медицина академиясының президенті, Америка денсаулық сақтау қауымдастығының мүшесі Алмаз Шарман коронавирус мутациясының қаупі вакциналанған халықтың үлесіне байланысты екенін дәйектейді. Ол кейбір елдерде вакциналаудың кешігуі басқа елдермен салыстырғанда коронавирустың жаңа нұсқаларының пайда болуына әкелетінін алға тарта келе, вирустың штамдары мен нұсқаларын ажырату қажеттігін, кейбір техникалық айырмашылықтар бар екенін айтады.
«Біз коронавирустың түрлі нұсқалары туралы сөз қозғап отырмыз. 1 маусымнан бастап ДДҰ оны грек әліпбиінің әріптері – альфа, бета, гамма, «Дельта» деп атауды шешті. Бұған дейін «үнді», «бразилиялық», «оңтүстік африкалық» деп атап келдік. Бірақ мұндай коннотация болмауы үшін олар оны әріптік белгілермен атауды ұйғарды», дейді профессор.
Алмаз Шарман пандемия басталғалы бері әлемде індеттің талай нұсқасы тіркелгеніне мән берді. Шамамен ай сайын екі немесе үш нұсқа пайда болды. Сонымен қатар тиімді вакциналардың пайда болуымен мутацияның жиілігі тездеді. Бұл – табиғи эволюциялық процесс.
«Вирус та тірі қалудың жолдарын іздеп, белсенді түрде мутациялана бастайды. Шындығында, вирустың тек 30 мың нуклеотид негізі бар және оның мутациялық нұсқаларының саны шектеулі. Вирустардың бірнеше нұсқасы бар, олар жұқпалы және вакциналарға төзімді болуы мүмкін немесе вакциналардың әсерінен жалтаруы мүмкін, бірақ жұқпалылығын жоғалтады. Бұл альфа, бета және гамма нұсқаларында. Біз қазір «Дельтаның» өте жұқпалы нұсқасымен алысып отырмыз. Мен бұл коронавирустың соңғы агрессивті нұсқасы деп ойлаймын және болашақта пандемия жойылуы керек», деді А.Шарман. Мысалы, оңтүстікафрикалық нұсқаның вакциналарға төзімді екені анықталды, бірақ сонымен бірге ол тез жұқпайды. Ал «Дельта» нұсқасы өзінен бұрынғыларды ығыстырып, қауіпті әрі жұқпалы болып шықты. «Дельта» нұсқасы жоғалып бара жатқанда вакциналанған халықтың үлесі төмен болса, басқа нұсқалар пайда болуы мүмкін. Профессор вирус штамдары мен нұсқаларын шатастырмауды сұрады. Яғни бұл штамдар – вирустың тағы бір сапалық сипаттамасы. Штамдарға 2003 және 2012 жылдары таралған және Оңтүстік-Шығыс Азияда атипиялық негізгі эпидемияны тудырған вирустар жатады. Вакциналау деңгейінің жеткіліксіздігі жағдайында коронавирус мутацияға ұшырап, жаңа нұсқаларды тудырады.
«Вакциналардың коронавирусқа қарсылығы, әсіресе ковидтің «альфа» нұсқасында тиімді. Бұл нұсқа жұқпалы болғанымен, вакциналар оны баса алады. «Дельта» нұсқасының өзгеше тәсілі бар, ол вакциналардан аздап бас тартады, дегенмен вакциналар 70-80% жағдайда өзінің тиімділігін көрсетеді», деді А.Шарман.
Ол Қазақстанда соңғы екі айда індет негізінен «үнді» деп аталатын «Дельта» нұсқасынан тарағанын айтты. Бұл «британдық» және «уханьдық» нұсқаларға қарағанда 60%-ға жұқпалы. «Вакциналану артқан сайын вирус өзінің күшін жойып, қарапайым инфекцияға айналады. Дертпен күресті тоқтатуға болмайды. Вакциналанған азаматтар санын көбейте отырып, коронавирусты эндемиялық ауруға айналдыратын боламыз», деді А.Шарман.
Дәрігер айтқандай, вакциналанудан кейінгі иммундық қорғаныс вирусқа тойтарыс береді. Сондықтан екпе алудың маңызы өте зор. «Мысалы, өткен жылдың маусымында ауырып, екпе алмағандардың ықтималдылығы жоғары. Иә, белгілі бір дәрежеде вакциналар жаңа нұсқаларға қарсы тиімділігін жоғалтады, бірақ соған қарамастан, 80% жағдайда иммундық қорғаныс сақталады», деді профессор. Сонымен қатар ғалым мутация жиілігін азайту үшін санитарлық нормаларды сақтауды жалғастыруға шақырады. «Eta» коронавирусының жаңа мутацияланған нұсқасы туралы баяндай келе, оның алғаш рет 2020 жылдың желтоқсанында белгілі болғанын, инфекция Нигерия мен Ұлыбританияда, енді Қазақстанда анықталғанын жеткізді.
«Бұрын коронавирус айына екі рет мутацияға ұшыраса, бүгінде жиі өзгереді. Қазіргі уақытта «Eta» басқа толқын тудыруы мүмкін деген ақпарат жоқ. Медициналық қауымдастық бұл опцияға алаңдамайды. Коронавирустың «Дельта» нұсқасы өте қауіпті», дейді А.Шарман.
Ғалым коронавирусқа қарсы вакциналану дерттің ауыр түрінен және өлім-жітімнен қорғайтынын тағы да еске салды.
АЛМАТЫ
