Мемлекет қатысатын ұйымдардың (оның ішінде кредиттік серіктестіктердің) ауыл шаруашылығы саласындағы ұйымдарының алдындағы жиынтық несие қоржыны шамамен 850 млрд теңгені құрады. Бұл жалпы берешек көлемінің 65%-дан астамын құрайды. Тек бірнеше өңірде ғана екінші деңгейлі банктер кредит беру нарығындағы елеулі ойыншылар саналады. Алайда Бірінші кредиттік бюроның деректері бойынша, олардың қоржынында нарықтық және мемлекеттік қаржыландыру үлесі туралы біржақты ақпарат жоқ. Осылайша, берешектің жалпы көлеміндегі мемлекеттің үлесі 90%-ға дейін құрауы мүмкін. (Талдауға ауыл шаруашылығы қызметіне жататын негізгі ЭҚЖЖ бар ұйымдардың қарыздары енгізілді).
Қолдаудың тағы бір бағыты – субсидиялау. Бүгінде еліміздегі ауыл шаруашылығында 1 теңге субсидияға 4 теңге несие қаражаты келеді. Субсидиялар, сондай-ақ, әлсіз ирригация (әсіресе Қазақстанның солтүстігінде) және ауыл шаруашылығы техникасының жоғарғы орташа жасы, ауыл шаруашылығының басты «техникалық және технологиялық» проблемаларын шешуге көмектесуге арналған.
Жалпы, тұқымға, тыңайтқыштар мен пестицидтерге берілетін субсидиялардың жалпы болжамды мөлшері кемінде 60 млрд теңгені құрайды. Бұл Qoldau жүйесінде 2021 жылдың бірінші жартысында берілген және/немесе мақұлданған өтінімдер бойынша ғана. Кәсіпорындар осы уақыт ішінде 305,6 млрд теңге несие алды. Сонымен қатар 84,3 млрд теңге – 2021 жылы мал шаруашылығын қолдауға арналған субсидия бюджеті болса, оның 57,2 млрд теңгесі тамыз айының басында төленген.
Ауыл шаруашылығы саласында қызмет ететін кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлерді несиелендіру өсуде. 2021 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша несие портфелі бір жыл ішінде 17,4%-ға немесе 194,5 млрд теңгеге ұлғайып, 1,3 трлн теңгеден асты. Белсенді несиелер саны да (жылына+41,5% – 118,3 мың бірлікке дейін), сондай-ақ қарызгерлер саны да (+22,9% – 54,2 мың бірлікке дейін) өсуде.
Ескі несиелер жабылғанына қарағанда, жаңалары жиі беріледі: орта есеппен әр кәсіпорынның 2,18 жабылмаған қарызы бар (2020 жылғы тамызда – 1,9). Несие қоржынының өсуі іс жүзінде Қостанай облысынан басқа барлық өңірде байқалады. Бірақ бұл жерде де қысқарту тек ескі, жұмыс істемейтін, ірі банктік қарыздардың есептен шығарылуына байланысты болды.
Төлемдерді 90 және одан да көп күндік мерзімге кешіктіретін несиелердің үлесі бір жыл ішінде 27,3%-дан 14,7%-ға дейін төмендеді. Соңғы 2,5 жыл ішінде несие қоржынының сапасы ең жақсы деңгейде. Бұл ретте жалпы жағдай жақсара түсуде. Банктік есептен шығару және жалпы несие қоржынының өсуі аясында сапаның жақсаруы техникалық жағынан да байқалады. Бірақ оны есепке алсақ та, ауыл шаруашылығындағы мерзімін өткізіп алу үлесі нарық бойынша орташа көрсеткіштен жоғары. Несиелендіру, жалпы алғанда, айтарлықтай тәуекелді бағыт болып қалуда: әрбір бесінші қарыз бойынша мерзімін өткізіп алуға жол беріледі, ал жұмыс істемейтін несиелердің үлесі 14,6%-ды құрайды.
Айта кетелік, #FCBAnalytics – қаржы, несие беру нарығы, сондай-ақ Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік көрсеткіштеріне әсер ететін басқа да қызмет салалары бойынша статистикалық деректерді өңдеуді жүзеге асыратын Бірінші кредиттік бюроның талдау орталығы.
