Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік тілді неге білмейді?

Жақында жазушы Роза Мұқанова Facebook-тегі парақшасында: «Таңертең емханаға анализ тапсыруға бардым. 28 бен 50 жас аралығындағы кілең қазақ. Бәрі жоғары білімді. Өйткені бұл клиника Президенттің іс басқармасына қарайды. Демек бәрі – мемлекеттік қызметшілер. «Соңы кім?»,  деп сұрадым, талон беретін аппарат істен шыққаны көрініп тұр. Бәрі одырая қарады. Шамасы, мынау не айтып тұр десе керек. «Соңы кім? Ауыздарыңа құм құйып алғанбысыңдар?». Енді түсінді, білем. «Я!», деді біреуі. Сонымен ұзын-сонар кезекте тұрмыз. Сенесіз бе? Бірде-бір қазақ өз тілінде кезек сұрамады, тіпті сөйлемеді де. Барлығы 100 пайыз орыс тілінде ғана қарым-қатынас жасап тұр. Бір адам, бір пенде өз ана тілінде тіл қатпады.  Бұл не?.. Кінә кімде?.. Кінә қазақтың өзінде. Қазақ өзін сыйламайды. Қазақта намыс жоқ. Бүгін жылағым келді. Үйге әрең жеттім. Көңілім қалды.

...Ұлт ретінде  тым болмағанда ішкі құпиямызды, ішкі қарсылығымызды да сақтай алмаппыз... Өзін өзі қорлыққа жеккен, көндіккен, болашағынан қорықпайтын, алаңдамайтын, мемлекеті тұрмақ, ұлты тұрмақ, өз қара басының, баласының қамын ойлау санада атымен жоқ, әр нәрсеге бір алдана салатын әуесқой, кіресілі-шығасылы  ғана есі бар әйелдерді, еркектерді көрдім. Анығында «ата-аналарды» көрдім.  Шошыдым!», деп жазып, осы  көңілсіз көріністі һәм қоғамдық құбылысты «Ұлттың ұлы трагедиясы» деп атапты...

Расында да, Қазақстан деген атауының өзі-ақ қазақ тілін меңгеруге үндеп тұрған мемлекеттің мемлекеттік қызметшілері мемлекеттік тілді неге білмейді? Мұндай масқара парадокске қалай жол беріліп отыр?  Біздіңше, бұл, ең алдымен, қолданыстағы «Қазақстан Республикасының мемлекет­тік қызметі туралы» заңда мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік тілді білуі турасында ешқандай талап қойылмағандығы­нан. Мәселен, бос мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға жарияланған конкурстарға қатысушылардан мемлекеттік тілде немесе орыс тілінде эссе жазу ғана талап етіледі. Ал «Қазтест» жүйесі арқылы мемлекеттік қызметке үміткерлердің мемлекеттік тілді білу деңгейі анықталғанымен, бұл жөніндегі көрсеткіш олардың жеке қасиеттерін бағалау кезінде мүлдем ескерілмейтін болып шықты. Нақты айтқанда, «Мемлекеттік әкімшілік қызметшілерді, мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға орналасуға үміт­керлерді тестiлеуді ұйымдастыру, бағдар­ламалары мен қағидаларына» сәйкес «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілін білуге арналған тестілеуден өту үшін мән белгіленбейді» екен. Бұл – қазақ тілін­де бір ауыз сөз білмесең де мемлекеттік қызметке қабылдана бересің деген сөз.

Сонда мемлекеттік тілден мақұрым қалған мемлекеттік қызметшілер дайын­даған заң жобаларын қазақшаға аударып жүргендер кімдер? Әрине,  аударма­шылар. Оларға сол үшін мемлекет қазынасынан жыл сайын миллиондаған теңге ақы төленеді. Егер соншама қаражат мем­лекет­тік тілді мінсіз меңгерген мемле­кеттік қызметшілерге қосымша ақы ретінде төленсе, онда қазақ тілін білетін шенеуніктер қатары қалыңдап, ана тіліміздің шынайы мәртебесі аса түсер  ме еді деген ой келеді. Белгілі жазушы айтқан «ұлттың ұлы трагедиясын» болдырмаудың бір жолы да осы болар.

...Ата Заңымыз бойынша Қазақстан Президенті болып мемлекеттік тілді еркін меңгерген азамат қана сайлана алады. «Генерал болуды армандамаған солдат – солдат емес» деп, Александр Суворов айтқандай, Президент болуды армандамайтын және мемлекеттік тілді меңгергісі келмейтін мемлекеттік қызметші де мемлекеттік қызметші болып жарытпайтын сияқты...