«VHS форматында» көпсериялы деректі фильмі – КТК телеарнасы монтаждық документалистикасының табысты тәжірибесінің жалғасы. Яғни айтулы жобада елге, қазақстандықтарға деген көзқарас һәм олардың телевизиялық хроника призмасы арқылы өткен жолы жан-жақты қырынан сол кезеңде түсірілген шынайы кадрлар арқылы боямасыз баяндалады.
– «VHS форматында» деп аталатын фильмдер циклы Тәуелсіздіктің 30 жылдығына арнайы дайындалды. Мұны тәуелсіз Қазақстанда өмір сүрген 30 жыл өміріміздің телевизия тіліндегі боямасыз көрінісі десек те болады. Өздеріңіз білетіндей, КТК арнасы елімізде ең алғаш құрылған коммерциялық телеарналардың бірі. Сондықтан да болар, ә дегеннен арнаның бағдарламалары мен жаңалықтар қызметі елді елең еткізер ерекшеліктерімен ақпарат нарығындағы өзге телеарналардан дараланды. КТК бағдарламалары мазмұндық тұрғыдан ғана емес, ақпаратты беру формасы, тіпті эфирдегі журналистердің киім кию үлгісімен де сол кезең көрермендерінің есінде ерекше жатталды. Бір жағынан жастықтың да әсері болар, ол уақытта жасалған КТК-ның бағдарламалары батылдығымен, қоғам көрінісін, халық тұрмысын боямасыз ашық бере алумен де есте қалды. Шаң басқан архивтерді қайта ақтарып, бір сәт тарихқа кері шегініс жасап көрдік. Біздің міндет архив ашып, бар деректі жүйелеу болды. Қалғанын, яғни Тәуелсіздік алғаннан бергі 30 жыл уақыт ішіндегі халықтың тұрмысы мен жүріп өткен жолын таспада қалған тарихи кадрлардың өзі тәптіштеп баяндап берді. Сол кезеңді көзімен көрген адамдар үшін бұл фильм ностальгия сезімін сыйлар, жастық шақтарын көз алдына әкелер ерекше әсер болса, ал Тәуелсіздік кезеңінде туған жастар үшін замана тынысын танып-білуге тамаша мүмкіндік деп ойлаймын, – деді жоба продюсері Наталья Фазылжанова түсірілім барысы мен мақсаты турасында ағынан жарылып.
Фильм жетекшісінің айтуынша, деректі туындының «VHS форматында» деп аталуы да бекер емес. Өйткені ол заман бүгінгідей барлық ақпарат алақаныңдағы аядай құрылғы арқылы сайрай жөнелетін кез келген деректің қол жетімді һәм сұрауы жоқ кезеңі емес, журналистика тікелей VHS форматында сақталған таспаларға тәуелді уақыт болатын. Демек, VHS форматында сақталған деректер – жүріп өткен 30 жылдық тарихымыздың боямасыз көрінісі мен даму сатыларын кезең-кезеңімен баяндайтын тарихи фактілер тізбегі. Аталған форматта таспаланған тарих сонысымен де құнды, біздіңше.
Сонымен бес бөлімнен тұратын деректі туындыда 90-шы жылдардағы КТК арнасы бірегей мұрағаттық материалдарының негізінде ел өмірінің хроникасы қайта жасалды. Атап айтсақ, Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевпен бірге сирек кадрлар, алғашқы коммерциялық дүкендер, шетелдіктермен алғашқы байланыс, әлеуметтік саладағы коллапс және сонымен бір мезгілде тәуелсіздікке қол жеткізу һәм ел дамуының жаңа векторымен байланысты үлкен үміт – мұның барлығы айтулы деректі фильм сюжетін қамтыған тақырып тетіктері. Бір ауыз сөзбен айтқанда, туынды еліміздің тәуелсіздік алған күннен бастап бүгінге дейінгі жүріп өткен отыз жылдық тарихының жан-жақты қырынан қамтылған жылнамасы.
– VHS форматында сақталған таспадағы тарихпен қатар, сондай-ақ сол кезеңді көзімен көрген, қоғаммен етене байланыста болған, тарихи шешімдердің басы-қасында жүрген һәм жалындап тұрған жастық шақтары сол кезеңмен тұспа-тұс келген кейіпкерлерді әңгімеге тартып, Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы қоғам бейнесін сол кісілердің естеліктері мен сезімдері арқылы да жеткізгіміз келді. Еуразиялық банктің басқарушы директоры Лариса Коковинец, Қазақстанның Халық әртістері – Роза Рымбаева мен Мақпал Жүнісова, ди-джей Нұрберген Махамбетов, телерадио жүргізушісі Ноэль Шаяхметов, репродуктивті медицина институтының директоры Тамара Жүсібалиева, мемлекет қайраткері Қуаныш Сұлтанов бастаған елімізге белгілі тұлғалар тәуелсіздік алған уақыт пен бүгінімізді салыстыра отырып, бағдарлама мазмұнын одан әрі байыта түсті деп сеніммен айта аламын. Тіпті фильмді жүргізуге сол кезде жаңалықтар қызметін тізгіндеген журналист-диктор Евгения Сәкенованы тартуымыздың өзі деректі фильм атмосферасын 90-шы жылдарға барынша жақындата түскендей әсер берді. Әрине, ол уақыт пен бүгінгі кезеңнің арасы жер мен көктей. Осындай бақытты күндерге жеткізген, мемлекет көшін бастап, ұлтты алға сүйреген Елбасымыз бастаған ел ағаларына ерекше алғыс білдіргім келеді. Бұл 30 жылдық тарих – Қазақстанның алтын дәуірі. Келешектегі жетістіктеріміз бұдан да зор болғай, – деп продюсер Наталья Фазылжанова түсірілім жұмыстарын жіті баяндаған әңгімесін ары қарай Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бастаған қайраткер тұлғаларға деген ризашылық сөзімен түйіндеді.
Иә, ескі пленкаларды қайтара тізбектей отырып 30 жыл ішінде барлығы дерлік өзгергенін және Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде көп нәрсеге қол жеткізгенін мойындамау мүмкін емес. Бірақ бұл жол қандай болды? Ол тек VHS форматындағы ескі теледидар кассеталарында қалды.
«VHS форматында» жобасының авторлары 300 сағатқа жуық бірегей бейнематериалды қарап, тарихи бай мұраны цифрлы форматқа ауыстырып, қоғам өмірінің әр саласын жекелей 5 бөлімге жүйелепті. Фильмде жаппай тапшылық пен бандиттік заңсыздықты қалай жеңгендеріне, жаңа астананың қалай өскеніне, медицина деңгейі қандай болғанына, тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы қазақстандық шоу-бизнестің қалай өзгергеніне оқиғаның басы-қасында жүрген сол сала өкілдерімен тікелей сұхбат жасай отырып баға беріледі. Революциялық гаджеттер, алғашқы шетелдік автомобильдер, компьютерлер, фитнес-клубтар, фирмалық заттардың қоғам өміріне біртіндеп қалай енгені де деректі жұмыста жан-жақты көрсетіледі. Осылайша, КТК арнасының шығармашылық түсірілім тобы көркем сөз бен пафос емес, тек тарихи фактілер сөйлеген, ирониялық бояудан да ада емес реалистік бағыттағы танымдық жақсы дүниені өмірге әкеліпті. «VHS форматында» – егеменді ел өмірінің боямасыз көрінісі.
