Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-де өткен алқалы жиынды ректор Жансейіт Түймебаев жүргізді. «Отыз жыл – үлкен кезең, биік белес. Биыл Тәуелсіздіктің және Қазақстан – Түркия қарым-қатынасының 30 жылдығы қатарлас келіп отыр. Өйткені 1991 жылы Тәуелсіздік алған тұста Қазақстанды бірінші болып мойындаған Түркия мемлекеті болатын. Осы орайда еліміздің жеткен жетістіктерін Тұңғыш Президент – Елбасы Н.Назарбаевтың есімімен тығыз байланыстыра отырып, Салық Зиманов, Сұлтан Сартаев, Ғайрат Сапарғалиев сынды университет ғалымдарының мемлекетіміздің егемендігі туралы алғашқы заңдардың бастауында тұрғанын мақтанышпен айтамыз», деп атап өтті ректор өз сөзінде.
Сан ғасырлар бойы бабаларымыз аңсаған қастерлі ұғым – егемендікке қол жеткізгенімізге 30 жыл толып отыр. Өткенге көз жібере қарасақ, Тәуелсіз Қазақстанның жаңаша тарихында 1991 жыл алтын әріптермен таңбаланды. Сол жылдың қазан айында еліміздің тәуелсіздігі арнайы Конституциялық заңның қабылдануымен бекіп, ғасырлар бойы арман болған бабалар тілеуі жүзеге асты. Егемендікке қол жеткізудің сындарлы кезеңіне қатысты жарқын мысалдарды баяндамасына арқау еткен Конституциялық кеңестің Төрағасы Қайрат Мәми осындай сәтте тарихтың таңдауы, халықтың қалауы республикамыздың Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Назарбаевтың үлесіне тигенін ерекше атап өтті. «Осы тұста жас мемлекетті халықаралық қоғамдастық өзінің толыққанды мүшесі ретінде мойындау үрдісі басталған болатын. Алғашқы болып тәуелсіздігімізді бауырлас ел Түркия таныды. Арада аз уақыт өте тағы да он жеті мемлекет осындай қадамға барды. Содан бастап жарты ай ішінде АҚШ, Алмания, Қытай сияқты алпауыт елдер осындай шешім қабылдады. Бір жылдың ішінде олардың қатары 100-ден асып, 70 мемлекет Қазақстанда дипломатиялық өкілдіктерін ашты. Еліміздің бүгінгі қол жеткізген табысында, бағындырған биігінде, жеткен жетістігі мен дербес ел ретінде іргесін бекітіп, керегесін кеңейтіп қана қоймай, алты құрлыққа танылуында Тұңғыш Президент – Елбасының ұшан-теңіз еңбегі, қалтқысыз қызметі мен қажыр-қайраты жатыр. 1991 жылы 30 тамызда қабылданған демократиялық қағидаттарға негізделген қолданыстағы Конституция ұлттық базалық құндылықтарды әрі қарай тереңдетіп, мемлекеттің мызғымас алтын діңгегіне айналды. Ата Заң қоғам мен мемлекет дамуының стратегиялық бағыттарын айқындап, азаматтардың құқықтарын, сондай-ақ мемлекеттік институттардың жаңа жүйесін бекітті. Нарықтық экономика, меншік түрлері, шекара, тіл мәселелері өз шешімін тапты. Азаматтардың құқықтық бостандығын толық қорғайтын мемлекетттік құрылым институттары жасақталды. Оның алдыңғы қатарында Ата Заңның сақшысы Конституциялық кеңес те бар. Конституциялық кеңестің қызметі елімізде құқықтық мемлекеттің принциптерін қамтамасыз етуге бағытталған десек, бұл мақсаттар жүйелі жұмыс істеп келеді, – деді Қайрат Мәми.
Егемендік алып, дербес ел ретінде жарқын болашаққа қадам басқан жас мемлекеттің түркі елдермен ынтымақтастығы мәселесіне Түркия Конституциялық сотының төрағасы Зухту Арслан тоқталды. Зухту Арслан халықаралық байланыстардың болашағына тоқтала келіп, әлемдік өркениетке рухани үлесін қосып, артында ізгілік мұрасын қалдырған ұлы ойшыл Әл-Фарабидің «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактатында» айтылған қайырымды қала құрудың жарқын мысалдарын тілге тиек етті. Оның түп-төркіні бақытты болуда жатыр. Ал ол жай ғана бақыт емес, адамзатты екі дүниенің бақытына алып баратын құндылықтарға негізделген. Яғни бақытқа апарар жол қала тұрғындарының ынтымақтастығы, бірлігімен тығыз байланысты. Сонымен бірге Абай ғақлиясының ізгілікке бастар ғибратты жол екенін де қаперде ұстау қажеттігіне тоқталған Зухту Арслан мемлекеттер достығының келешегіне қатысты ойларымен бөлісті.
Жиын барысында Жоғарғы соттың Төрағасы Жақып Асанов әлемдік стандартқа сай қалыптасқан Қазақстан сот жүйесінің жұмысына тоқталды. 1995 жылы Конституция сот билігін мемлекеттік биліктің дербес тармағы ретінде белгіледі. Сот билігі және оның кепілдіктері туралы Конституциялық ереже бекітіліп, Тұңғыш Президент – Елбасының тапсырмасына орай басталған сот кадрларын жетілдіру, тәуелсіздігін күшейту, сот қызметінің сапасын арттыру жөніндегі жұмыстар жалғасын тауып келеді. Сонымен бірге жаңа заңдар арқылы жаңа судьяларды іріктеу үрдісі түбегейлі өзгеріп, судьяның жұмысын бағалаудың жаңа жүйесі енгізілді. Соттардың тәуелсіздігін арттыру үшін өзін өзі басқару органдары қайта құрылды. Яғни судьяларға сот жүйесінің маңызды мәселелерін шешуге мүмкіндік беріліп, саладағы реформа өз жемісін берді.
Келесі кезекте сөз алған Әділет министрі Марат Бекетаев «Ел тарихында тәуелсіздіктің үш онжылдығы мемлекеттіліктің қалыптасуы мен даму дәуіріне айналды. Посткеңестік кеңістікте еліміз демократиялық саяси-құқықтық жүйесі қалыптасқан көшбасшы мемлекет ретінде танылып, ең маңызды қабылданған заңнамалық актілер ұлттық заңнама жүйесінің дамуына және ұлттық құқықтық модельдің қалыптасуына негіз болды», деп атап өтті.
Конференция әрі қарай жекелеген сессиялар бойынша жалғасып, Тұңғыш Президент Қоры атқарушы директорының орынбасары, Президент жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссия төрағасы Игорь Рогов тәуелсіздік жолындағы Елбасының ерен еңбегі зор екенін атап өтті. Өйткені тәуелсіздік қастерлі ұғым, ал мұндай нық қадамға барудың стратегиясын, әдістемесін жасау оңай болған жоқ. Бұл жетістік ертеңгі болашаққа сенімді серпіліс жасаған үлкен елдің жеңісі.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Конституциялық Кеңес, Нұрсұлтан Назарбаев Қоры, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссия, «Астана» АХҚО, Сорбонна-Қазақстан институтының ұйымдастыруымен өткен конференция әрі қарай ел Тәуелсіздігінің сындарлы жылдарындағы саяси-құқықтық және әлеуметтік-экономикалық мәселелер кеңінен талқылаумен жалғасын тапты.
АЛМАТЫ
