Қай жағынан алып қарасаң да, Түркияның туризм орталығы болмауы мүмкін еместей көрінеді. Табиғаты жайлы, жылы. Елдің төрт жағында төрт теңіздің толқыны тулап жатыр. Қара теңіз, Мәрмәр мен Эгей теңіздері және Жерорта теңізінің жағалаулары да жан рақаты. Ежелгі тарихы мен өркениеттердің жасампаз мұрасы да осы елде тоғысқан. Жаһанның жеті ғажабының екеуі Артемида храмы мен Бодрумдағы Галикарнас мавзолейі – туризмнің алтын сандығы. Ежелгі Рим, ежелгі грек өркениетінің іздері осы топырақта жатыр. Оны бүгіндері туризмнің тамаша нысандарына айналдырып жіберген түріктердің іскерлігіне таң-тамаша қаласың. Әйтпесе, таудан қашалған будданың мүсіндерін жарып жіберген ауғандықтар да бір мұсылман баласы емес пе?!
Ең бастысы, бардың берекесін пайдалана білуде. Байқап отырсақ, түркітілдес елдердің арасында түркі тілін, мәдениетін дамытуда елшіліктерден де бөлек, бірнеше халықаралық ұйым еңбек етеді. Түрік кеңесі, ТИКА, ТҮРКСОЙ тағы басқа халықаралық ұйымдар мен бизнес-құрылымдардың тірліктері әртүрлі салаға лайықталған, алайда айналып келгенде барлығы да елдегі туризмнің дамуына атсалысады. Ер Түріктің абыройына қызмет етіп жатыр. Қалай риза болмассың.
Саясатты қоялық. Осыдан бірнеше жыл бұрын Осман империясының сұлтаны Сүлеймен туралы сериал шығарып, көптің назарын өзіне аударды. Әсем киносымен тарихын жаңғыртты. Туризмді дамытатын мәдениетті дәріптеуде бұл өте өтімді қадам болды. Теледидарын қосып қарасаң, әлемнің отыз тілінде сайрап тұр. Халыққа қызметінде кінәрат жоқ, көлік-қатынас құралдары күні-түні тынбастан сартылдап жүріп тұр. Кешегі індет кезінде де тез есін жия қойды. Енді туристер шоғырланып жүруге қорқатын болды, сол себепті шағын топқа арналған, оқшау демалғысы келетіндерге жағдай жасап үлгерді.
Табысы туристің қаражатына қатысты болса да, саяхатшылар келді деп, солардың жолында өзінің құндылығын тәрк етіп жатқан түрік жоқ. Еуропалықтардың нөпірі басса да, жағалауда, болмаса көшесінде, базарларында, музейлер мен басқа да демалыс орындарында ашық-шашық жүрген ешкім жоқ. Мешіттерге басын бүркеп, аяқ киімін шешіп кіруге де үйреткен. Бұлармен тіл табысу да қиынға түспейді, қызмет көрсету саласындағылардың бәрі ағылшынша, немісше, орысша да сайрап тұр. Бұл елдің туризмі қалай дамыды деген оймен интернет ақтарғаным бар. 1961 жылы немістермен екіжақты келісімге қол қойып, түрік жұмысшыларын шақырады. Сол екпінмен алды 7 мың түрік Германияға аттанады. Немістердің де бөтен елдің жерімен, мәдениетімен танысуға қызығушылық пайда болады. Алғашқы туристердің басым көпшілігі ФРГ-ден келгендер болыпты. 1972 жылы туристік фирмалардың қызметі туралы заң қабылданады. Араға он жыл салып туризмді дамытуға түбегейлі кіріседі. 1990 жылдары Кеңес Одағы құлағанда, оның құрамында болған елдердің де алдында жол ашылып, түрік тауарларының бәсі артады.
Мұның бәрін не үшін айтып отырмын. Індет алдында бір жарым айдай осы елде болған едім. Тағы да жолым түсті. Бір жағы білімімді көтеріп, екінші жағынан алғанда демалып та жатырмын.
Осының алдында шашымды алдырмақ болып, шаштаразға кіргенмін. Жергілікті тұрғындардың бірнешеуі де кезекте тұр екен. Менің бөтен жерлік екенімді біліп, «қонақсыз ғой» деп кезексіз жіберді. Демалыс болса да үйден қырық қадам ұзаған адам мүсәпір демекші, қарапайым жолаушы үшін алтын құмды жағалау, теңіздің асау толқындары мен сол теңіздің үстінде қалықтаған кемелер ғана емес, жай адамдардың ықыласы да көңілді көркейтеді.
Халықаралық тәжірибеге қарап отырсақ, туризмді дамыту үшін аса көп уақыт қажет емес сияқты. Ақылмен бағалай білсек, Қазақстанның да туристерді тартар жері жоқ емес. Тек табиғи байлығы емес, дәстүрін, әдет-салтын да туризм нысанына айналдыруға болады екен. Адамдары әрлі-бері саяхаттап, сапырылысып жатқан үлкен көштен қалып, саланы дамытуда кенжелеп қалуымыздың себебі неде деген сауалыма жауап іздеп жүрмін.
Амангелді Кеңшілікұлы
