Жуырда Семей қалалық мәслихатының тұрақты комиссиясының отырысында қаладағы бірқатар көшені қайта атау туралы ұсыныс айтылып, депутаттардың көбі құптайтындықтарын жеткізді. Құптамағанда, 30 жыл бұрын Тәуелсіздігін алған ел идеологиялық тұрғыда ескіріп кеткен көше атауларын баяғыда ауыстыруы керек еді. Н.Морозов, Терешков, Фрунзе, Щорс, Чапаев, Красногвардейский, Герцен, 23 февраля, Георгиевская, Пархоменко, Тельман, Карл Либнехт, Гражданская секілді атаулардың дәурені Кеңес өкіметімен бірге кетуі тиіс еді... Ештен кеш жақсы, сең қозғалды. Енді ұсынылған атауларды облыстық ономастикалық комиссия қарап, республикалық комиссия нүктесін қояды. Құжат жұмыстары жоспардағыдай болса, Әлихан Бөкейхан көшесімен жүретін күн алыс емес. Семейде Әлихан бабамыздың атында көше жоқ емес, бар. Шеткері жақта, жиырма-отыз үйлі көше ғана.
– Жер-су, ауыл-көше атауларын өзгерту деген өткір мәселе. Семейде 56 көшені өзгерту туралы ұсыныс енгізілді, енді жүзеге асады деп сенеміз. Әлихан Бөкейханға орталықтан көше ұсынып отырмыз. Қазақ халқы үшін құрбан болған тұлғаның есімі орталықта болуы лайық, – дейді ономастикалық жұмыс тобының мүшесі, тарихшы Амантай Исин.
Сонымен қай көшеге кімнің есімі ұсынылды? Негізгілерін тізе кетсек, Герцен көшесіне – партизан, спорт шебері Қабыш Омаровтың, Галетто көшесіне – көрнекті ғалым, әдебиеттанушы Рымғали Нұрғалидің, Пархоменко көшесіне – Халық Қаһарманы Сағадат Нұрмағамбетовтің, Автодорожная көшесіне – жазушы Әди Шәріповтің, Титов көшесіне – жазушы Кәмен Оразалиннің, Энгельс көшесіне – мемлекет қайраткері Смағұл Сәдуақасовтың, Фурманов көшесіне – драматург Жұмат Шаниннің, Карл Либкнехт көшесіне – Желтоқсан көтерілісінің құрбаны Сәбира Мұхамеджанованың, Менжинский көшесіне – диктор, халық әртісі Әнуарбек Байжанбаевтың, Пржевальский көшесіне Кеңес Одағының Батыры Рақымжан Қошқарбаевтың есімдері берілмек.
Алайда комиссия отырысына қатысқандардың бірқатары кейбір көшелердің атауын ауыстыру негізсіз дегенді алға тартты. Мәселен, қазақ даласын зерттеген Николай Пржевальскийдің атын қалдырып, Рақымжан Қошқарбаев есімі басқа көшеге берілсе деседі. Дейтұрғанмен, Семей қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің бас маманы Әйгерім Байжұманованың айтуынша, Р.Қошқарбаевтың атын беру туралы ұсыныстың өзі Пржевальский көшесінің тұрғындарынан түскен екен.
Айта кетерлігі, комиссия отырысы өткен соң «Egemen Qazaqstan» редакциясына арнайы хабарласып, қаланың іргетасының қалануына мұрындық болған тұлғалардың да есімдері ұмыт қалмауы тиіс деп ұсыныс-пікір білдірген азаматтар болды.
– Семейдің Семей болып қалыптасуына Әбілпейіз сұлтан үлкен еңбек сіңірген еді. Шығыста тұңғыш мешіт салған. Сондай-ақ Шығыстағы және Оңтүстіктегі қазақтарға Шығыстан сауда-айырбас орнын ашсақ деп орталыққа ашық хат жазған екен. Олардың рұқсатын күтпестен 1750 жылдары қазіргі Жаңа Семейдегі Океан шағын ауданынан айырбас сауда үйін ашыпты, – дейді тарихшы, археолог Айдос Жүнісханов.
Тарихи деректерге зер салсақ, Әбілпейіз жастайынан қазақ қоғамында саяси-әлеуметтік, экономикалық бағыттағы жауапты тапсырмалар орындаған екен. Абылайдың көмекшісі, әскери серігі болыпты. Атағы 1757 жылы қалмақтарға қарсы соғыста, қытайлармен Тарбағатай, Алтай таулары үшін күреске қатысқанда шығыпты. Кейіннен Ресейге, Қытайға елші жіберіп, көрші елдермен сауданы нығайтуға тырысқан. Орта жүз қазақтарына сауда жасауға рұқсат беруге қатысты құжаттарда Аягөз, Көкжол, Жанғыздан Шаған өзендері бойымен көшкен қазақ жұрты Троицк бекінісінен алыста болғандықтан, наймандар, үйсіндер және Үлкен орда Троицк бекінісінде сауда жасай алмағандықтан, Семей бекінісінде сауда жасауы қажеттігін айтыпты. Семейдегі сауда-саттықтың дамуына сонау ғасырда үлес қосып кеткен Әбілпейіз сұлтан 1783 жылы қайтыс болып, Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне жерленген екен. Демек алдағы уақытта ономастика комиссиясының мүшелері Әбілпейіз сұлтанның есімін де ескерусіз қалдырмаса екен дейміз.
Мән-мағынасы ескірген көше атауларын өзгертуден бөлек Суық бастау шағын ауданындағы атаусыз 7 көшеге Суық бұлақ, Өрнек, Шұғыла, Таңшолпан сияқты атаулар берілмек. Көп жылдан бері қолға алынбаған бұл игі бастама жалғасын тауып жатса, Семей әлі-ақ тарихи-мәдени қалаға айналары анық.
