Киелі құндылықтар туралы сөз

Мысалы, Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев осы жыл­дың қаңтар айында «Тәуел­сіздік бәрінен қымбат» деген тақырыппен жарияланған ма­қа­ласында егемендігіміз бен ел­ді­гіміздің тірегі болатын бас­ты бағыттарға тоқталып, ірге­міздің берік болуы үшін қажет шараларды айқындап берді. Тәуелсіздіктің 30 жылдығына қадам басқан Қазақстан үшін бұл жыл толымды істерге толы болуға тиіс екені, алғашқы он­жыл­дықта Қазақстан ірге­та­сын қаласа, екіншісінде кереге­сін кеңейтіп, тарихын түген­деуге, шекарасын шегендеп, инфрақұрылымдық жобаларға баса мән бергені айтылды.

Елбасы Нұрсұлтан Назар­баевтың күні кеше жариялан­ған «Тәуелсіздік тағылымы» мақа­ласында тәуелсіздігіміздің күретамырын өткен тарих­тан сабақтайды. Нақтыласақ – ар­ғыда сақ, ғұн бабаларымыз, бері­де қаһарман түрік аталарымыз аласапыран замандардағы алақұйын дауылдарға төтеп беріп, Ұлы далада ұлық ұлыс құрғаны, талай жұрт алапат соғыстар мен арпалысқан ай­қастарда үдере көшіп, бордай тозып, тастай үгіліп, құмдай шайылып кеткен замандарда қазақтар түрік жұртының ата қонысын, қара шаңырағын сақтап қалғаны айтылады.

Дана бабаларымыз өзін ғана емес, адал ғұрпын, дархан көңілін, таза тілін, әсем әні мен қоңыр күйін, мәйекті мәдениеті мен бай әдебиетін қоса сақтап, ұрпағына аманаттағаны тарихтан белгілі. Елбасы кешегі мақаласында айтып өткендей, қазақ – тамырын жеті қат жер астына жіберген алып бәй­те­ректей өзінің күш-қуатын ға­сыр­лар бойы Ұлы дала төсінен алған байырғы халық. Ұлы дала тарихының тамыры кешегі Сақ дәуірінен бергі уақытта қамтып жатқан кезеңдерден қуат алатыны тарихта қатталып қалды:

Мұның жаңғырығы кеше­гі КСРО жүйесі кезінде де әр жүректі нұрландырып, жарық сәуледей жан-жағына шуақ шашып тұрғанына біз куәміз. 1960 жылдардың орта шенінде құрамында біз болған «Дос-Мұқасан» тобы жанам деген жүрекке от бергенін, шоқ бергенін өз көзімізбен көрдік. Жалпы, 1960 жылдардағы сер­піліс қазақ руханиятының мизам шуағына айналғаны туралы пікірлер бүгінге дейін айтылады. Бұл жылдар қазақтың өмірден еншімді алсам деп талпынған, өзін өзі іздеген кезі екені туралы жылы пікірлер бүгінге дейін айтылатыны кө­ңіліме жып-жылы әсер қал­дырады. 

Халықтың төл тарихына деген ықыласын біз сол кезде көзбен көрдік, жүрекпен түйсіндік. Сол кездегі өрім­дей жас­тарға, бізге ел басында жүрген тұлғалар тарапынан қолдауды барлық жерде сезініп жүрдік. Сонау тар заманда, зар заманда өздері айтып жеткізе алмаған шындықты әдебиет арқылы, өнер арқылы жеткізсем деген ниет ел басында жүрген тұлғалардың әрбір шешімінен байқалып тұрды.

Елбасы мақаласында «Азат еліміздің жастары тәуелсіздікке барар жолдың қандай азапты болғанын, қандай құрбандықтар мен сынақтар – 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс, азамат соғысы, ашаршылықтың алапат екі толқыны, қуғын-сүргін мен репрессиялар, Ұлы Отан соғысы, тың игеру жылдарындағы жаппай қоныс аударудың зардабы арқылы жеткенімізді білуі керек. Мұның өзі өткен тарихты қастерлеп, одан сабақ алу үшін қажет. Менің «Тәуелсіздік – бабалар қанымен келген киелі құндылық» дейтінім осыдан» деді.

Адамдардың тарихтан тірек іздейтіні әлемдік құбылыс. Бі­рақ алмағайып заманда, тіпті иде­ологияның өзі интеграция­ланып бара жатқан заманда тарих­тың қалтарысында қалып қойған сәттердің жаңғырылып тұрғаны ләзім.

Елбасы мақаласы тәуел­сіздігіміздің алғашқы жыл­дарындағы соқтықпалы соқ­пақсыз күй кешкен жыл­дардың көпке белгісіз тұстарының себебін зерделеп берді. Тәуелсіз елдердің қатарын толықтыру тәуелсіздікті жариялаумен шек­теліп қалмайтыны да Елба­сы­­мыздың назарынан тыс қал­мапты: «Неге?» деген көп сауал­дың көпке белгісіз жауабы кешегі мақалада айтылды.

Айтпақшы, даму жолын­а енді түскен елдердегі билік ауысуы саяси дүбірмен өтеті­нін көріп жүрміз, оқып жүрміз. Үлкен саясатта билік басында жүрген тұлғалардың мұрагерін дайындаудағы кішкене қателік саяси апаттарға әкеліп соғады. Мұны Елбасы Нұрсұлтан Назар­баевтың сөзімен сабақтасақ, «Отыз жылға жуық ел бас­қар­ған кезімде мен жаныма қан­шама азаматты серік етіп, көп­теген шәкірт тәрбиеледім. Солар­дың ішінде Үкімет бас­қарған, Біріккен Ұлттар Ұйы­мы Бас хатшысының орынбасары ретінде жаһандық сая­сат­қа жетіктігін танытқан, тәуел­сіздіктің алғашқы жылдарынан бастап қасымнан табыл­ған нағыз патриот, жоға­ры бі­лік­ті кәсіпқой тұлға Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевты Пре­зи­денттік қызметке ұсын­дым. Сайлауда халықтың басым көпшілігі оны қолдады. Осы­лайша, біз халқымыздың ауызбір­лігін, саясаттағы сабақ­тас­ты­ғымызды күллі әлем қо­ғам­дастығына тағы бір қырынан таныта білдік» деп жазды.

Менің де ғылыми қайрат­керлігімнің бір кезеңі тәуел­сіздік алған 30 жылдың ішінде шыңдалды. Еліміздегі ең беделді оқу орнын басқарып тұрған кезде Елбасының қабылдауында болып, ақыл-кеңесін алдық. Тәуелсіз елдің оқу орны басшысы ретінде бағыт-бағдарды айқындадық.

Дамыған елдердің тарихына көз жүгіртсек, дамудың, тіпті өркениеттің кілті мемлекетті басқарып жүрген тұлғалар мен халқы арасындағы сенімнен, халқының қолдауынан күш алады екен. Яғни билік басында жүрген тұлғалар халқының қолдауына ие болса, сол мем­лекеттің көші озық болады.

Елбасының мақаласын белгілі бір дəрежеде қазаққа, соның ішінде жас буынға ай­тыл­ған аманат, отыз жыл­дық­қа ой қорытқан өсиет деп қабыл­дадым. Қазіргідей алмағайып заманда өткеніміз санамызда жаңғырып, баба тарихының озығынан ой түйіп, қателігінен сабақ алсақ көштен қалмаймыз.

 

Досым СҮЛЕЕВ,

ҰҒА академигі