Коллажды жасаған Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Өкінішке қарай 2017 жылғы көп түскен ылғалдың салдары әлі де толастамай, жерасты суларының көтерілуінен ылғалда қалған ойдым-ойдым ақ қайыңды ормандар қурап жатыр. Биыл осындай 1 779 гектар жердің қурауға айналған орманы шабылып, 194,1 мың текше метр қайың халыққа отынға сатылды. Аппақ қайыңдардың оталып жатқанын көріп ішің ауырса да қылар шара жоқ. «Орманды отасаң, жаңқа шашылады» дегендей, қураған қайыңдардың арасында жайқалған жас қайыңдардың да оталып жатқаны жасырын емес. Отын дайындаушылар ауқымды гектарды пайдалануға алады да, оның ішіндегі қурағанын ғана қырқуды қанағат тұтпай, пайдасын ойлап түгел отап жатады.
Қазір облыста ағаш дайындаумен және өңдеумен 20 орман пайдаланушы айналысады. Оларда тұрақты негiзде 300-ден астам адам жұмыс істейді. 20 цех, ағаш көмiрiн шығаратын 4 зауыт салынды, 29 аралау диiрменi, технологиялық жоңқа өндiретiн 3 желi орнатылды, 100-ден астам ағаш өңдеу бiлдектерi мен 5 ұсақтау қондырғылары сатып алынды. Жыл сайын цехтарда шамамен 80-100 мың текше метр жергiлiктi ағаш өңделедi және терең өңдеу көлемi үнемi артып келедi.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2 млрд түп ағаш отырғызу туралы бастамасы өте орынды шара болып отыр. Соның нәтижесінде жасыл ормандар қалпына келтірілер деген үміт зор. Қазір Президенттің бастамасын орындау мақсатында облыстың кешенді жоспары жасалып, «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасына енгізілді. Облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Бейбіт Исмановтың айтуына қарағанда, биыл 868 гектар орман алқабына 3,5 млн түп ағаш отырғызылған. Кешенді жоспар бойынша бес жылда барлығы 20 мың гектар жерге 100 млн түп ағаш отырғызу көзделген.
Ормандардың тағы бір жауы – өрт. Биыл облыс ормандарында 223 рет от шықты. Соның 30-ы үлкен өртке айналып, 68 гектар жердің орманы отқа күйді. Өртке айыпты болған жеті адам ұсталып, оларға 1,1 млн теңгенің айыппұлы салынды. Ал өрт қауіпсіздігін сақтамады деген 59 айыпталушы заңды тұлғадан 1 млн теңгенің айыбы өндіріліп алынды. Орманды өрттен қорғауды қамтамасыз ету үшін шаруашылықтардың материалдық-техникалық базасын арттыру жұмыстары жүргізіліп келеді. Бұл іске облыстық бюджеттен үш жылда 207 млн теңге бөлінді. Оларға 11 өрт сөндіру машинасы және басқа да техникалар сатып алынды. Қазiр облыстың орман иеленушiлерi 26 өрт сөндiру автокөлiгiмен жабдықталған, оларда 80 трактор, 159 патрульдiк автомобиль, 30 өрт сөндiру ыдысы және басқа да жабдықтар бар. Облыстың орман шаруашылықтарын нормалар мен нормативтерге сәйкес жалпы материалдық-техникалық жарақтандыру қазiргi уақытта 87%-ды құрайды. Сонымен қатар өрт қауіпсіздігін сақтау мақсатымен Ресейдің шекаралас Омбы, Қорған және Түмен облыстарымен бірлесе іс-қимыл жасау жөніндегі келісімдерге қол қойылған.
Су ресурстарын қорғау да мамандардың назарында. Биыл бұл жұмысқа 4 млн теңге қаражат бөлініп, Есіл өзенінің екі сағасын тазалау жобасы әзірленді. Жаз айларында төрт рет экологиялық акциялар ұйымдастырылды. Оған мемлекеттік органдардың қызметкерлері, студенттер мен волонтерлер қатысты. Қала іргесіндегі Пестрое көлі мен Есілдің жағасы осы акциялар арқылы тазаланып қалды. Жалпы, Солтүстік Қазақстан облысының аумағында су объектілерін санитарлық-гигиеналық және экологиялық талаптарға сәйкес жағдайда ұстау, ластануды, қоқыстануды және сарқылуды болдырмау үшін облыс әкімдігінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 514 «Солтүстік Қазақстан облысының су қорғау аймақтарын, су объектілері белдеулерін және оларды шаруашылықта пайдалану режімін белгілеу туралы» қаулысымен су қорғау аймақтары мен белдеулері, сондай-ақ 72 көлде, Шарық су қоймасында, Есіл өзенінде және оның екі ірі саласы – Ақан-Бұрлық және Иман-Бұрлық өзендерінде шаруашылыққа пайдалану режімі белгіленген.
Облыс аумағында 2 328 су қоймасы бар, оның ішінде 501 су қоймасы балық шаруашылығын жүргiзу айдындарының тiзбесiне енгiзiлген. Қазір соның 302-сі 144 балық шаруашылығы субъектiлерiне пайдалануға берiлдi. 2021 жылдың 11 айында 887 тонна балық ауланған. 186 су қоймасының балығы толықтырылды. Бұл іске 128 млн теңге қаражат жұмсалған. Табиғат байлығын пайдаланған дұрыс, бірақ қалпына келтіру жұмыстарының қатар жүргізілгені жөн.
