Инфографиканы жасаған Амангелді ҚИЯС, «ЕQ»
Энергетика министрі Болат Ақшолақовтың пікіріне сүйенсек, қазір мүдделі мемлекеттік органдар бағаны реттеудің тиімді тетіктері мен ұсыныстарды әзірлеуге кірісті. Ведомство басшысы бұл жұмыстың қорытындысына сәйкес қосымша ақпарат берілетінін алға тартты. Жалпы, құзырлы орган жағармай материалдарына тапшылықты болдырмау үшін бірқатар шара қарастырылып жатқанын жеткізді. Бұл бірінші кезекте өңдеу зауыттарының қуаттарын арттырумен байланысты.
Былтыр 12 айда 3 мұнай өңдеу зауытында өндіріс көлемі 17,028 млн тоннаға жетіп, 2020 жылғы кезеңмен салыстырғанда өсім 107,7%-ды көрсетті. Мұнай өнімдерін өндіру көлеміне тоқталсақ, автобензин – 4 812,8 мың тоннаны құрады немесе былтырғы кезеңнен 107,3%-ға көп. Дизель отыны – 4 870,2 мың тоннаға жетсе, авиаотын – 586,5 мың тоннаны және мазут 2 410,4 мың тоннаны құрады.
Биыл мұнай өңдеу көлемі 18 млн тоннаға жуықтайды деп жоспарланған. Бұл 2021 жылғы көрсеткіштен 5,1%-ға артық.
«Жаңа зауыттың құрылысы ұзақ уақыт пен қомақты қаражатты қажет ететіні белгілі. Сондықтан бүгінде Шымкенттегі мұнай өңдеу зауытының қуатын арттыру жолдары пысықталып жатыр. Кезінде бұл кәсіпорын қазірге қарағанда әлдеқайда көп өнім беретін. Сондай-ақ мұнай өңдеу зауыттарын ұзақ мерзімге жөндеу кезеңіне ауысу барысын аяқтауды көздеп отырмыз. Зауыттар жыл сайын техникалық жөндеуді қажет ететіні баршаға мәлім. Кезінде ТОР (озық даму аймағы) жүйесі енгізіліп, соған сәйкес жөндеу аралығын үш жылға дейін арттыру қарастырылған. Бұл мәселелер министрлік пен компаниялар арасында шешіліп жатыр.
Бұған қоса тұтынудың маусымдық өсімін реттеу үшін мұнай өнімдері резервтерінің құрылуы, өңдеу зауыттары жөндеу жұмыстарына көшкенде ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерін дизель отынымен қамтуды үйлестіру мен күзгі және көктемгі дала жұмыстарының қарқынын бәсеңдетпеу де өте маңызды», деді министр.
Бас энергетик айтқандай, күнгей өңірдегі кәсіпорынның өндіріс көлемін арттырудың мүмкіндігі бар. Мәселе зауытты қажетті шикізатпен қамтуда жатыр. Ол үшін мұнай құбырының өткізу қабілетін арттыру керек.
«Шымкент МӨЗ-дің аумағы кең және зауыттың жалпы шаруашылықтары қысқа мерзімде ұлғайып келе жатқан қажеттіліктерді қамтып, қуат көлемін арттыруға мүмкіндік береді. Алайда кәсіпорынды мұнаймен қамтамасыз ету мәселесін естен шығаруға болмайды. Қазір Атырау-Кеңқияқ мұнай құбырының өткізу қабілетін кеңейту жөнінде ойлану қажет. Оңтүстіктегі МӨЗ-де көміртек шикізатын өңдеуді үздіксіз жүргізу үшін өткізу қабілетін 6 млн тоннаға дейін арттыруға байланысты қосымша жұмыстарды қолға алу керек. Жөндеу аралық кезеңге байланысты 3 МӨЗ-дің ағымдағы жөндеу цикліне талдау жүргізіліп, зауыттарда өңдеудің қайталама процестері тоқтауының жиынтық уақыты жылына 100 күннен асатыны белгілі болды. Сондықтан қазір 5 жылға арналған жөндеу кестесін әзірлеп жатырмыз. Бұл жылына 3 зауыттың біреуін ғана тоқтатуға мүмкіндік беріп, өндіріс көлемін тұтастай жыл көлемінде теңестіруге жол ашады. Мұнай өнімдерінің резервтеріне келсек, оны құрудан бөлек, биыл бірінші тоқсанда «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясының базасында мұнай өнімдеріне байланысты «ҚТЖ» ҰК» АҚ-ның 50 мың тоннаға дейінгі жағармайды сақтауға қауқарлы базаны пайдаланып, 150 мың көлемінде резерв құрылады деп болжанып отыр. Оның дені – дизель отыны. Талапқа сай резервуар паркі қарастырылған. Сондықтан осындай резервтерді құру үшін осы қуаттарды қолданамыз деп үміттенеміз», деді Энергетика министрі.
Б.Ақшолақов шаруаларды дизельмен қамту жұмыстары ақпаннан басталатынын, сол секілді алдымен жағармай оңтүстікке жіберілетінін жеткізді.
МӨЗ жөндеу мерзімдерін ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін дизель отынын тиеп жөнелтумен үйлестіру бойынша мынадай шараларды қабылдайтын боламыз: ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің мұқтаждықтары үшін дизель отынын жөнелту 2022 жылғы ақпаннан бастап, негізінен, оңтүстік өңірлерге жүзеге асырылады. Биылға арналған жеткізілімдердің жалпы көлемі екі маусымға да 800-850 мың тонна дизель деңгейінде болжанып отыр. Сондай-ақ Шымкент МӨЗ-ге жөндеу жұмыстарының мерзімін қарашаға ауыстырып, 2023 жылға қарай жалғастыру мүмкіндігі пысықталып жатыр. Павлодар МӨЗ-дегі жөндеу жұмыстарын да маусымның соңынан шілденің ортасына дейін, яғни егін салу науқаны аяқталғаннан соң жүргізу қарастырылуда.
МӨЗ-дегі тасымалдау үдерісін автоматты түрде бақылайтын жүйелердің болмауы да шаруаны шатқаяқтатып тұр. Сол себепті әуежайлардың барлық мұнай базасы мен отын құю кешендерін есепке алу бақылау аспаптарымен міндетті түрде жарақтандыруға байланысты заңнамалық өзгерістер әзірленбек. Десе де бұл ұсыныс бизнес қауымдастықпен мұқият талқылауды талап етеді. Осыған қатысты қазір бизнеске әсерді азайту үшін аккредиттелген компаниялармен консультациялық жұмыс жүргізіліп жатыр.
Жағармай материалдарын өндіріп, тарату жүйесін реформалау жөніндегі міндет Үкіметтің, атап айтқанда Энергетика министрлігінің алдына қойылғаны белгілі. Біріншіден, бұл делдалдарды жойып, көтерме сауда өкілдеріне қойылатын талаптарды күшейтуге қатысты. Оның түпкілікті ережелері әлі талқыланып жатыр.
«Кейбір талаптың қатаңдауы, ең алдымен бағаның күрт көтерілуіне жол бермеу үшін, сондай-ақ көтерме саудаға меншік құқығындағы мұнай базалары бар адамдар ғана жіберілуі керек деп санаймыз. Бүгін шекті нарықтық бағаларды ескеріп, биржалық сауда-саттықты қалпына келтіру мүмкіндігін қарастырып жатырмыз, сонымен қатар осыған қатысушыларды шектеу мәселелері қаралатын болады. Мүмкін, биржа саудасы бірнеше сессияға бөлініп, ірі жанармай құю стансалары мен бірнеше жанармай құю стансасы бар шағын желілер бизнестің ауқымын ескеріп, бөлек сауда жасай алатын болады. Жалпы, бұл автожанармай құю стансаларына биржа арқылы тікелей делдалдардан емес, тікелей ресурс ұстаушылардан сатып алуға мүмкіндік береді деп есептейміз. Тиісінше, бұл баға саясатына да, ресурстардың қолжетімділігі мәселесіне де оң әсер етеді», деп түйіндеді сөзін министр.
