Коллажды жасаған Зәуреш СМАҒҰЛ, «ЕQ»
Бұрын Алматы қаласы маңындағы елді мекендерде ғана орталықтандырылған сұйық отын қолжетімді болған, оның өзінде санаулы ауылдар ғана газдың қызығын көретін-ді. Ал 2018 жылы облыс орталығына көгілдір отын құбыры жетті. Осылайша, Талдықорған қаласы мен оның іргесіндегі ауылдар өркениеттің нышанын сезіне бастады. Әрине, бұл үшін мемлекет қоржынынан қыруар қажы бөлінгені анық. Былтырғы дерекке жүгінсек, Жетісуда 144 елді мекен толықтай газдандырылған. Яғни табиғи газға 1,1 млн адам немесе тұрғындардың 56 пайызы қол жеткізген. Бірақ бұл көрсеткішке негіз ретінде мегаполис маңындағы аудандар мен Талдықорған қаласына қатысты жағдай алынса керек. Өйткені аймақтағы 5 ауданның тұрғындары үшін көгілдір отын әлі арман күйінде қалып отыр. Тіпті түгелге жуық газданды деген мегаполис маңындағы елді мекендердегі жағдайдың өзін жақсы деп айтуға әлі ерте. Бұл туралы сәл кейінірек айтсақ.
Әзірге аймақтың атқарушы билігі облыс орталығы мен оның айналасындағы ауылдарға газ құбырын тартуды аяқтағанын айтып, алақайлап отыр. Мысалы, жақында ғана Талдықорған қаласына қарасты «Көктал» шағын ауданына көгілдір отын берілді. Көкталдықтар бірнеше жыл күткен табиғи газға алғашқы болып 15 тұрғын үй қол жеткізді. Ал осы айдың соңына дейін тағы 600 абонентті құбыр желісіне қосу жоспарланған. Жалпы, бұл шағын ауданда 1 700 абонент бар екен. Бірақ бұл абоненттердің барлығына көгілдір отынға қосылу қиынға соғады. Оның түрлі себебі бар, бастысы – желіге жалғанудың құны. Қазір орталық газ құбырына қосылу үшін тұрғындар 250 мың теңгеден – 400 мың теңгеге дейін ақша төлеуге мәжбүр. Ал мұндай қаражатты шығаруға тұрғындардың қалтасы жұқа. Оның үстіне Көктал ауылына газ құбырын тарту жұмысынан жиі кілтипан шығып, адамдардың табиғи отынға деген сұранысы жылдар бойы нақтыланбай келген болатын. Өйткені ауылға газ құбырын тарту жобасы 2018 жылы басталса да, толық іске асырылуы біразға созылған еді.
Былтыр желтоқсан айында облыс әкімі Қанат Бозымбаев Талдықорған қаласын аралау барысында бұл мәселеге ерекше назар аударып, мердігер мекеме тарапынан жіберілген барлық кемшілікті түзеуді тапсырған. Қабылданған шаралардан кейін газ құбырының беріктігі мен саңылаусыздығын тексеру жұмыстары аяқталып, елді мекенге көгілдір отын берілді. Жалпы, 8 мың тұрғыны бар «Көктал» шағын ауданына газ тарату жүйесі Талдықорған қаласын газдандырудың IV кезегі аясында салынған. Құбырдың ұзындығы 60,3 шақырым шамасында көрінеді. Оның жобасы мен құрылысы бюджет есебінен жүргізіліп, 700 млн теңге көлемінде қаржы жұмсалған.
– Көп күткен қуанышқа жеттік. Бұрын бір маусымда 10 тоннаға дейін көмір жағатынбыз. Үйді көмірмен жылыту бір жағынан шығынды болса, екінші жағынан көмір тасып, күл шығарудың азабы көп. Сол қиындықтан құтылып, тұрмыс тауқыметінің жеңілдегеніне қуанып отырмыз, – дейді Көктал ауылының тұрғыны Шакура Бекежанова.
Сонымен, Талдықорған қаласын газдандыру ісі толығымен аяқталды деуге болады екен. Жалпы, қала бойынша 54,3 мың абоненттің табиғи газға қосылуға мүмкіндігі бар және қазіргі кезде соның 30 мыңға жуығы қосылған. Ал 2022-2023 жылдары қала маңындағы «Ынтымақ», «Жастар-2» шағын аудандарына газ тарту жұмысы жүргізілмек.
Сөз басында облыстың Алматы қаласы маңындағы аудандарының көгілдір отын тұтынуына қатысты айтқан едік. Соны сәл тереңдетсек. Қазір де Еңбекшіқазақ, Жамбыл, Қарасай, Талғар, Іле аудандарының тұрғындарын табиғи отынмен қамту мәселесі өткір тұр. Дерек бойынша, қала маңындағы 188 елді мекеннің ішінде 122 ауылға көгілдір отын желісі тартылған. Бұл жерде атқарушы биліктің тұрғындарды табиғи газбен қамтуға қатысты ұстанымының өзі қызық болып келгенін мойындау керек. Яғни мемлекеттің қаржысы негізінен аймақтағы нысандар тұтынуға тиісті көгілдір отынды жинақтап, есептеу міндетін атқаратын газ бөлу стансаларын салуға бөлініп отырды. Ал ауылішілік құбыр желісін тарту мен жеке тұрғын үйлердің газға қосылу мүмкіндігі екінші орынға ысырылды. Әрі бұл жұмысты істеуге жеке компаниялар мен квазимемлекеттік сектор тартылғандықтан көгілдір отынға қолжетімділік жағдайы адамдардың жеке мәселесіне айналып отырды. Есесіне, өңірлерді газдандыруға бюджттен бөлінген қомақты субсидиялардың сайда саны, құмда ізі жоқ. Соның кесірінен газ тасымалдаушы компаниялардың қызметі үшін төлейтін артық ақша таппаған адамдар несие алуға мәжбүр болды. Мысалы, бүгінге дейін Іле ауданы аумағындағы ауылдарда газ желісіне жалғау мен құжат рәсімдеу құны 300 мың теңгеден 450 мың теңге шамасында қалып отыр.
Айтпақшы, бірер жыл бұрын газбен жабдықтауға қосу қызметтерінің құнын арзандату бойынша «Талдықорған қаласы мен Алматы облысының елді мекендеріндегі тұрғын үйлерді газдандырудың» қаржылық-экономикалық негіздемесі әзірленген екен. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты біз айтып отырған мәселені шешу болды. Яғни газбен жабдықтау жүйесіне абоненттерді қолжетімді бағамен және бөліп төлеу мүмкіндігін қолдана отырып қосу жайы шешімін табуы керек-ті. Осы шаруа үшін облыстық бюджеттен 500 млн теңге көлемінде қаражат та бөлінген. Бір қызығы, осы бөлінген қаржыға иелік етуші «Жетісу-Облгаз» компаниясы ауылдарды газға қосу жұмысын жүргізетін серіктестерімен консорциум жасап, бір абонентті газға толық қосу құны орташа есеппен 250-300 мың теңге аралығында болады деген шешім шығарған екен. Ал халықтың әлжуаз тобына бұл қаражатты 8 ай мерзімге пайызсыз бөліп төлеуді ұсынған.
