Мұндай өршіл мақсатқа жету үшін не қажет? Біріншіден, Еуропалық одақ пен Африкалық одақ серіктестігіне қарапайымдылықпен қарауымыз керек. Африка – жер көлемі жөнінен АҚШ, Мексика, Қытай, Жапония, Үндістан және Еуропаның көп бөлігін біріктіретіндей үлкен құрлық. Онда 54 ел және 2000-ға жуық тіл бар. Сондай-ақ ондағы мүмкіндіктер мен проблемалар әртүрлі. Осыған байланысты құрлыққа біртекті құрылым ретінде қарай алмаймыз.
Екіншіден, мәселеге шынайы қарауға тиіспіз. Мен афро-пессимизм мен афро-оптимизмге қарағанда афро-реализмді жақтаймын. Экономикалық өсім мен сауда қатынастары туралы айтпас бұрын, Еуропа Африка елдерінде бейбітшілік пен қауіпсіздікке қол жеткізіп, мемлекетті тиімді басқаруға үлес қоса алатынын көрсетуі керек. Демографиялық дивиденд жөнінде сөз қозғамай тұрып, халықтың бақылаусыз өсуі қоғамда түрлі ауқымды қиындық тудыруы мүмкін екенін мойындауымыз қажет. 2030 жылға қарай жыл сайын 30 миллион жас Африканың еңбек нарығына шығады. Оларды тұрақты жұмыс орнымен қамтамасыз ету үшін орта білімге басымдық берілуі тиіс.
Сонымен қатар жасыл энергияға жаһандық тұрғыда көшу мен тұрақты дамуды қолдай отырып, халқының жартысына жуығы электр қуаты жоқ, су мен азық-түлік үшін күнде күресуге мәжбүрлік бар құрлықта тұрғындардың негізгі қызметтерге қол жеткізуіне жәрдемдескеніміз абзал. Бұдан бөлек, Африка елдеріне болашақта вакцина өндіру әлеуетін дамытуға көмектесіп, қазіргі таңда вакцина салдыру процесін жеделдетуге көмектесуіміз қажет. Құрлық халқының 90 пайыздан астамы коронавирусқа қарсы вакцина алмаған.
Осы мәселелерді ескере келе, біздер, еуропалықтар Африкадағы өзекті түйткілдерді күн тәртібіне шығара аламыз деп қателеспеуіміз шарт. Сондай-ақ африкалықтардың басым көпшілігі тап келген қазіргі қиындықтар мен қысқа мерзімді тоқырауды естен шығармаған абзал. Бұл, әсіресе, қазіргідей коронавирус пандемиясы құрлықтағы ахуалды әлсіреткен кезде өте өзекті. Сахелде саяси тұрақсыздықпен бірге қауіп те күшейіп келеді. Екі жыл бұрын болашағынан мол үміт күттіріп, билік демократиялық жолмен ауысқан Сомали түбегіндегі ахуал қазір қатты тұрақсызданған. Африканың бірнеше елі қарызға белшесінен бата түсті.
Сонымен қатар пандемия салдарынан Африкадағы геосаяси бәсекелестік инвестиция мен бизнес мүмкіндіктерге емес, құндылықтар мен басқару үлгілеріне иек арта бастады. Осы орайда, әдістері мен мақсаты бізден мүлде бөлек басқа жаһандық ойыншылармен бетпе-бет келіп отырмыз. Олардың көпшілігі Еуропаның ықпалын төмендету үшін жалған ақпарат тарату науқанына кірісіп, гибридтік соғыстың басқа түрлерін қолданудан тартынбайды.
Осындай қиындықтарға қарамастан, бізде әлі де Еуропаны Африканың таңдаулы серіктесі еткіміз келеді. Бұған себеп жетерлік. Біріншіден, Африканың проблемалары – біздің проблемаларымыз. Терроризм мен қауіпсіздік шекараға қарамайды. Сахел Еуропадан соншалықты алыс емес. Сомали түбегіндегі тұрақсыздық әлемдегі ең маңызды сауда жолдарының біріне қауіп төндіреді. Содан кейін климаттың өзгеруі жаңа көші-қон дағдарысын туғызатыны сөзсіз. Өйткені бұл апат адамдардың өмір сүруіне кедергі келтіріп, олардың қоғамын өмір сүруге жарамсыз етеді.
Біздің мақсатымыз құрлықтағы мүмкіндіктердің молдығына да байланысты. Африка елдерінің экономикасы мен қоғамы жас және серпінді. Еуропаның қартайған қоғамы ерте ме, кеш пе, оларға иек артуға мәжбүр болады. Сондай-ақ құрлықта шикізат көп. Жаңартылатын энергия технологияларын енгізу және өндіруге көмектесуге орасан зор мүмкіндік бар.
Ақырында, біз геосаяси тұрғыдан ойлауымыз керек. Африка халқы 2050 жылға қарай 2,5 миллиардқа жетеді деп күтіледі. Сондықтан құрлық өсіп келе жатқан жаһандық күш саналады. Өзара тығыз серіктестік орнату Еуропа мен Африкаға әлемдік аренада анағұрлым көбірек ықпал етуге мүмкіндік беріп, өзара қолдайтын көпжақтылық үлгісіне серпін берер еді.
Табысқа жету үшін бізге бірлескен басымдықтарға негізделген күн тәртібі қажет. Қиындықтарды айналып өтпей, нақты, жылдам нәтижелерге жетуге жұмылуымыз керек. Африкаға қайырымдылық немесе бұқаралық ақпарат құралдарының назары қажет емес. Құрлық халқы іс жүзіне асатын ынтымақтастық пен серіктестікке мұқтаж.
Осы мақсатта Еуропалық одаққа мүше мемлекеттердің, қаржы институттарының, даму банктерінің және агенттіктерінің мүмкіндіктерін біріктіруге тиіспіз. Пандемия «Еуропалық команда» тәсілінің маңызын түсіндірді. Мұндай әдіс бөлшектелген стратегиядан, онымен бірге келетін барлық проблемалардан аулақ болу үшін әдетке айналуы керек.
Басқа елдердегідей Африка да құрамдас бөліктері бірлесе жұмыс істегенде ғана Еуропалық одақтың маңызы артады. Бұған Еуропалық одақ институттары мен үкіметтері ғана емес, азаматтық қоғам мен жеке сектор да бейімделгені жөн.
Еуропаның болашағына Африканың болашағы әсер ететіні сөзсіз. Осы құрлықта және басқа жерлерде де Еуропалық одақтың әлеуеті басқа жаһандық державалардан асып түсетінін көрсету арқылы еуропалық ұстанымды қорғауға тиіспіз. Осы айдағы саммит жаңа құрлықаралық серіктестік құрудың бастамасына айналуы қажет.
Джозеп БОРРЕЛ,
Еуропалық одақтың Сыртқы істер және қауіпсіздік саясаты жөніндегі Жоғарғы өкілі, Еуропалық комиссияның
Әлемдегі күшті Еуропа үшін вице-президенті
Copyright: Project Syndicate, 2022.
www.project-syndicate.org
