Өнер • 10 Наурыз, 2022

Халық батыры туралы симфония

268 рет
көрсетілді
2 мин
оқу үшін

Жақында Қостанай облысы Арқалық қаласындағы Дала өлкесі тарихы музейінің қоры Қытайдың танымал композиторы Сянь Синхайдың 1916 жылғы Торғайдағы Ұлт  азаттық көтерілісінің бас сардары Амангелді Иманов туралы симфониялық поэмасының көшірмесімен толықты. Бұл жәдігерді музейге Арқалық шаһарының тұрғыны Жұпар Таткенова табыс еткен.

Халық батыры туралы симфония

Сянь Синхай – айтулы қы­тай композиторы, 250-ден астам шығарма авторы. Соның ішінде кантата, опера, симфония, оркестрлік музыкаға арнап жазған туындылары ұлттық өрнегімен ерекшеленеді. Талант­ты музыкант 1940 жылы Мәс­кеуге жіберілген, сонда «Ұлт азат­тығы» деген бірінші симфо­ниясын аяқтаған. 1941 жылы Алматыға көшіп келіп, сол жылдары «Қасиетті соғыс» атты екінші симфониясын жазады. Сонымен қатар қазақтың бірқатар халық әнін жинап, қайта өңдеген. 1944 жылы Қостанайда тұрып, облыстық филармонияның не­гізін қалауға үлесін қосады. То­был өңіріне келуіне қазақ композиторы Бақытжан Байқадамов себепкер болған. Халық батыры туралы симфониялық шығармасы осы жылдары өмірге келген.

11

Осыдан екі-үш жыл бұрын қазақстандық және қытайлық өнер шеберлері Бақытжан Бай­қадамов пен Сянь Синхай ара­сындағы достық пен олардың шығармашылық өмірін бейнелеген «Композитор» атты көркем фильм түсіргені есімізде.

Бүгінде екі тұлғаның ара­сын­дағы сыйластық ұрпақтарымен де сабақтасып отыр. Бақытжан Байқадамовтың жиені, Қаламқас Арысланқызы (композитордың апасы Данабике Байқадамованың қызы) қос музыканттың өмірі мен шығармашылығы жайында кітап жазып, архивтен Сянь Синхайдың бірқатар туындысын іздеп тапқан. Соның ішінде «Амангелді» поэ­масы да бар. Осы шығарманың көшірмесін музейге тапсырған Жұпар Таткенова да Бақытжан ағамыздың жиені.

«Бөле апам Қаламқас Арыс­ланқызы өзі шығарған кітап пен симфониялық туындының нотасын арнайы Арқалыққа беріп жіберген еді. Аманатын орындап, музей қорына тапсырдым. Сянь Синхай музыка ғана жазбаған, қазақтың би өнерін де зерттеген. Нағашыммен жақын дос болған. Енді олардың мұрасын қазіргі жас ұрпақ та білгені дұрыс», дейді ол.

55

Арқалықтағы Дала өлкесі тарихы музейінің директоры Асхат Қасенов бір сөзінде симфониялық шығарманың көшірмесін Елубай Өмірзақов атындағы Қостанай облыстық филармониясы да алғанын айтады. Аталған өнер ұжымы туындыны Амангелді батырдың 150 жылдығы қар­саңында қайта жаңғыртуды ойлап отырған көрінеді.