Салихитдин Айтбаев, Бақыт картинасы
Біздің өміріміз – осы қоғам, осы уақыт. Біздің ой-санамыз, көзқарасымыз айналамызда болып жатқан оқиғаларға қарай дамиды. Мәселен, қазақ әдебиетінің кешегі дәуірінде талантты ақын-жазушылар да, сауатты, талғампаз оқырмандар да көп болды. Тіпті кей оқырманның деңгейі автормен шамалас келіпті деп жатады. Һәм ол кездегі таңғалыс та бөлек: шебердің шеберін ғана мойындаған, жақсының жақсысына ғана таңғалған. Қарапайым оқырманыңыз анау-мынау жазарманды менсінбейді. Көркем дүниеге қызығудың классикалық үлгісі деген осы болар, сірә.
Ал қазір кейде адамдардың таңғалатын дүниесіне қарап таңғаласың (айта кетейік, бұл – өткенді аңсау синдромы емес). Халық шенеунік, депутаттар қазақша сөйлесе, қарап отырып қуанады. Ал өзге ұлт өкілі қазақ тілінде бірауыз сөз айтса, тіпті риза болады. Кез келген мемлекеттің азаматы сол тілде сөйлесе, ол қалыпты жағдай емес пе? Оған неге таңғаламыз? Өз еліңде өз ұлтың өз тіліңде сөйлегеніне ішің жылу – қорашсынудың қай деңгейі?..
Одан бөлек адамдардың газет-журнал, яки кітап оқуы да бүгінде таңғалатын құбылысқа айналған. Кейде ол таңғалыстың соңы «газет әлі шыға ма? Оны біреу оқи ма?» деген сұрақтарға жалғасады. Өзі сияқты кітап, газет оқымайтын жұрттың көп екенін білетін ол адам оқу, жазу, сызу деген мамандыққа да үлкен қызығушылықпен қарайды. Бетпе-бет келсе, «не жазасыңдар сонда?» деп төтесінен қоя салады.
Қоғамдағы жазу-сызудан тым алыс адамдардың дені осындай көзқараста екеніне бүгінде етіміз үйренгендей. Һәм қарапайым халықтың мұндай деңгейсіз таңғалысына қазір таңғалмайтын да болдық. Бәлки, бұл таңғалыстың бір себебі ғаламтор (бірақ оған илану қиын), бәлки білімсіздік, «жоғалған оқырман», жазылмаған классика, идеология, тұрмыс...
Ал сіз әкім қазақша сөйлесе қуанасыз ба? Орыс қазақша жол сұраса ше? Ең бастысы, осы күні газет шығатынын білесіз ғой?..
