Мәселен, адамдардың облыс орталықтары мен ірі мегаполистер маңына үздіксіз көшіп келуі сол өңірлердегі халық санының күрт артуына әкелуде. Бұл өз кезегінде баспана, жұмыс орны, мектеп, емхана, жол, қоғамдық көлік қатынасы сияқты әлеуметтік қажеттілікті күн тәртібіне шығарды. Яғни жергілікті экономикаға түсетін қосымша салмақтан бөлек, реттелмеген еңбек күші мен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету сияқты талаптар туындауда. Осылайша, әлеуметтік ошақтар пайда болғаны жасырын емес. Және қала маңындағы елді мекендерде адам төзгісіз жағдайда тұрып жатқан жұрттың проблемасы ұзақ жылдар бойы шешілмегені де рас. Оның ащы жемісін биылғы қаңтар оқиғасы кезінде татып та үлгердік. Өйткені бейбіт шерудің соңы жаппай тәртіпсіздік пен террорлық актілерге ұласқанда, арандатушылардың ұранына ілесіп кеткен жастардың көбі осы аумақтарда тұрып жатқан әлеуметтік «аутсайдерлер» болатын. Бұл пікірді қырғынға қатысушылардың әлеуметтік портретін жасаған Бас прокуратура мамандары толықтай айқындап отыр. Демек Алматы маңындағы агломерация мен урбанизация үрдісінің астарында үлкен проблеманың жатқанын бәріміз білдік десе де болады. Ал ендігі кезекте айтылған жағдайды жақсартудың жолдары қалай болмақшы?
Бұл сұрақтың жауабы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына арнаған жаңа Жолдауында толық қамтылды деуге негіз бар. Президент «Алматы агломерациясына қатысты түйткілдер көп. Осы және басқа да жайттарды ескере отырып, Алматы облысын екіге бөлуді ұсынамын. Бұл өңірде Жетісу және Алматы облыстары құрылады. Алматы облысының орталығы Қапшағайда болуы керек. Ал Жетісу облысының орталығы Талдықорғанда орналасады», деді. Яғни қазіргі Алматы облысының аумағын екіге бөлу арқылы мегаполис маңындағы әлеуметтік ахуалды реттеудің нақты жолы айқындалды. Өйткені тұрғын саны 2 млн адамнан асатын Жетісу аймағы үшін жергілікті әкімшілік басқару тетіктерінің кейбір тармағы толыққанды жұмыс істемей отырғаны ашық айтылып жүрген болатын. Мәселен, Алматы маңындағы 5 ауданның жағрапиялық орналасуы мен экономикалық әлеуеті облыстың басқа аудандарына қарағанда артықшылыққа ие болғанымен, бірқатар әлеуметтік мәселенің қордалануымен де ерекшелене бастаған еді. Дерек бойынша қазіргі Алматы облысының аумағындағы саяжайлардың негізгі бөлігі мегаполис агломерациясына кіретін Іле, Талғар, Қарасай, Жамбыл, Еңбекшіқазақ аудандарына тиесілі екен. Ал адамдардың үлкен шоғыры дәл қазір осы саяжайларды мекен етуде. Мәліметке қарағанда, аталған аудандардың аумағындағы жаңа құрылыс ошақтары мен саяжайларды мекендейтін тұрғындар саны 500 мың адамға жетеғабыл көрінеді.
– Облыстағы саяжайлар мәселесін кешенді түрде қарастыру керек. Облыста барлығы 705 саяжай бар, оның ішінде 674 саяжай немесе олардың 95,6 пайызы Алматы агломерациясы аймағында орналасқан. Саяжайларда 214 мың адам тұрады. Бюджет қаржысы мен жеке инвестицияны тарта отырып, Талғар, Іле, Еңбекшіқазақ, Қарасай аудандарында жаңа тұрғын үй салу мен инфрақұрылым жүргізу арқылы оларды қоныстандыру керек немесе саяжайларға елді мекен мәртебесін беру қажет. Біз осы мәселеге қатысты іс-қимыл жоспарын әзірлеп жатырмыз, тиісті ұсыныстар енгізілетін болады, – деген еді бұған дейін Алматы облысының әкімі Қанат Бозымбаев.
Жалпы, Алматымен шектесетін аудандардың аумағындағы саяжайлардың әлеуметтік картинасы аса көңілдегідей емес. Аталған саяжайлардың 90 пайызында газ, асфальт пен су құбыры деген атымен жоқ. Бұған ең басты әлеуметтік қажетті нысандар мектеп пен аурухана, емхананың тапшылығын қосыңыз және бұл мәселеден жергілікті әкімдіктің хабары бола тұра, шешім қабылдауда дәрменсіз болып келді. Яғни аудандардың атқарушы билігі заң бойынша саяжай үйлері тек ауылшаруашылық мақсатына пайдаланылуы керек, сондықтан ол жерге газ бен су тарту тұрғындардың өз міндетіне кіреді деген жауаптан танған емес. Ал мектептердегі үш ауысымды оқыту мәселесі ішкі көші-қонға және бала туу көрсеткішінің жоғары болуына байланысты үнемі өзекті болып келді. Қазіргі уақытта облыста 54 үш ауысымды мектеп болса, оның дерлігі осы Алматы агломерациясына кіреді.
Тоқетерін айтқанда, ел ішінде Президенттің Алматы облысын екіге бөліп, қайта құру туралы бастамасы оң ниетпен қабылданғаны анық. Бәрінен бұрын, аумақтық өзгеріс аталған әлеуметтік мәселелердің түпкілікті шешуге жол ашады деген сенім зор.
– Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың жаңа Жолдауында айтылған міндеттер мен берілген тапсырмаларды орындауға жедел кірісеміз. Шынымды айтсам, Алматы облысының екіге бөлініп, орталығы Талдықорған қаласы болып, Жетісу облысы атануын және мегаполис аттас облыстың орталығын Қапшағай қаласына орналастырып құру туралы Мемлекет басшысының шешімі мен үшін де күтпеген жаңалық болды. Менің білуімше, жергілікті тұрғындар да бұл бастамаға қарсы емес. Әсіресе Қапшағай қаласына Д.Қонаев есімін беру туралы бастама ел ішінде қызу қолдауға ие. Енді жұмыс істейміз. Біз бұған дейін де аймақтағы тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және инфрақұрылымды дамытудың өзекті мәселелеріне назар аударып келдік. Соның ішінде тозығы жеткен су жүйелерін жаңарту, елді мекендерді газдандыруды жалғастыру, Талдықорған қаласының инженерлік-көлік инфрақұрылымын дамыту, кезекте тұрғандарды сапалы және қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету, сонымен қатар ішкі істер органдары қызметкерлеріне тұрғын үй төлемдерін беру, тұрғындардың сапалы саяжай массивтері проблемаларын шешу бағыттары да қамтылған. Ал Жолдау жүктеген міндет бойынша бұл мәселелер одан әрі зерделеніп, шешімін табатын болады, – деді Алматы облысының әкімі Қанат Бозымбаев.
Алматы облысы
