Президент әскери-көлік авиация паркін толықтыру қажеттігін де баса айтты. 2022 жылға арналған қару-жарақ пен әскери техниканы сатып алу жоспарын қайта қарауды тапсырды. Мемлекет басшысы межелеп берген бұл тапсырмалар қаншалықты орындалып жатыр?
Рас, ғаламдық қауіпсіздік пен геосаяси ахуал күрделене түскен сайын Қазақстан армиясы да жоғын жоқтап, кем-кетігін түгендеуге кірісті. Әсіресе көрші елдер арасындағы күн санап күрделене түскен шиеленіс әскер саласындағы реформаларды қайта жаңғыртып, кей мәселелерді мықтап қолға алу қажеттігін ұқтырды.
Қоғамның Қазақстан армиясының әлеуетіне деген көзқарасы әрқилы. Көңілді күпті еткен сұрақтар да бар. Соның ең бастысы – «Ел басына күн туса, әскеріміз Қазақстанды қандай қару-жарақпен қорғайды? Еліміз қорғаныс қабілетін нығайтуға қаншалықты көңіл бөліп отыр? Бізде қандай қару-жарақ бар? Армиямыз Кеңестің ескі-құсқысынан құтылып, үздік технология мен техникаға қол жеткізді ме?» деген сұрақтар. Көптің көкейінде жүрген осы мәселелерді еліміздің Қорғаныс министрінің орынбасары, генерал-лейтенант Руслан Шпекбаев тәуелсіздіктің түпқазығы – мықты армия деген ұлттық мүдде тұрғысынан айшықтап берді.
Қазақстан Қарулы Күштерін техникалық жарақтандыру – әскердің жауынгерлік әзірлігі мен жауынгерлік қабілетін арттырудағы аса маңызды басымдықтардың бірі. Тәуелсіздік алған жылдары еліміздің алдында жас мемлекеттің егемендігі мен тұтастығын қамтамасыз ете алатын төл Қарулы Күштерін құру міндеті тұрғаны да анық. «Сол кезеңде Қазақстанда Кеңес армиясының көптеген әскери бөлімдері мен базалары, әскери-зерттеу нысандары мен полигондары орналасқан болатын. Сондықтан бізде мемлекеттің әскери мекемесін құруға қажетті мүмкіндіктер болды», дейді генерал Р.Шпекбаев.
Қазақстан армиясының тарихына қысқаша тоқталып өткен ол: «40-шы дербес Қызыл Тулы жалпыәскери армиясының құрамалары мен бөлімдерінің негізінде бізге Құрлық әскерлерін құруға мүмкіндік туды. Әуе армиясының аралас авиациялық корпусының негізінде Әскери әуе күштері, Әуе шабуылына қарсы қорғаныс корпусының құрамалары мен бөлімдерінің негізінде әуе шабуылына қарсы қорғаныс әскерлері құрылды.
Мемлекет басшылығының дер кезінде қабылдаған батыл шешімдерінің, сондай-ақ Кеңес Одағының Батыры, Халық қаһарманы, Қазақстанның тұңғыш Қорғаныс министрі, армия генералы Сағадат Нұрмағамбетовтің мол тәжірибесінің арқасында Қарулы Күштерді кезең-кезеңмен реформалау жүзеге асырылды» деп тәуелсіздік алған тұстағы ел әскерінің алдында тұрған басты мәселелерді тізбелеп өтті.
Біздің «Бүгінде әскеріміз қалай жасақталған?» деген сұрағымызға Қорғаныс министрінің орынбасары: «Қазақстанның Қарулы Күштері 30 жыл ішінде 4 мыңнан астам заманауи қару-жарақ пен әскери техника түрлерімен қамтамасыз етілді. Қазіргі уақытта негізгі күш-жігер әскерлердің сапалық параметрлерін арттыруға, оларды қару-жарақтың, әскери техниканың және арнайы құралдардың соңғы үлгілерімен кезең-кезеңмен техникалық тұрғыда қайта жарақтандыруға басымдық беріліп отыр», деп жауап қатты.
Генералдың айтуынша, қару-жарақтың перспективалық үлгілерін сатып алуға қарамастан, Қорғаныс министрлігі қолданыстағы техниканы жаңғыртуды да жүзеге асырып келеді. Қорғаныс ведомствосының тапсырысы бойынша отандық кәсіпорындарда бронды техниканы (Т-72, БМП-2 және БТР-80) жөндеу мен жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Сонымен бірге қару-жарақ пен әскери техникаға техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстары Беларусь, Германия, Испания, Польша, Ресей, Франция және т. б. елдердің кәсіпорындарымен де оң жолға қойылған. «Осы жерде Қарулы Күштердің жауынгерлік қабілетін арттыру, әскери техниканы уақтылы жаңғырту мақсатында Қазақстан әлемнің қырықтан астам елімен белсенді ынтымақтастық жасайтынын айта кеткен артық болмас. Бұл салада әлеуетті әріптестердің тізімі үнемі кеңейіп отырады», дейді Р.Шпекбаев.
Генерал-лейтенант Руслан Шпекбаевтың мәлімдеуінше, Мемлекет басшысының тапсырмаларын орындау мақсатында қазіргі таңда жүк көтерімділігі 40 тоннаға дейін жететін А-400М ауыр әскери-көліктік ұшақтарын сатып алу жоспарланған. Ол сондай-ақ еліміздің Әуе қорғанысы күштері қазіргі заманғы 4++ буындағы Су-30СМ жойғыштары, өз тобында үздік саналатын С-295 әскери-көліктік ұшақтары, Zlin оқу-жаттығу ұшақтары, ЕС-145, Ми-171Ш тікұшақтары, Ми-35М көліктік-жауынгерлік тікұшақтарымен толықтырылғанын да жеткізді. Сонымен қатар келешекте Су-34 жойғыш-бомбалаушы, Су-39 шабуылдаушы ұшақтарын сатып алу жоспарланып отыр.
«Әуе шабуылына қарсы қорғаныс техникалары паркі де жаңартылуда. Бүгінде С-300ПС, С-200, С-125 зениттік-зымыран кешендері, отандық «Нұр» радиолокациялық стансалары жауынгерлік кезекшілікті лайықты атқарып келеді. Әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйесінің, оның ішінде дәлдігі жоғары қарулардың мүмкіндігін арттыру үшін 2020 жылы Бук-М2Э зениттік-зымыран кешенінің дивизионы жауынгерлік қызметке кірісті.
Барлау, оның ішінде радиолокациялық барлау міндеттерін орындау, кедергілер келтіру және тәуліктің кез келген уақытында жерүсті нысаналарына дәл соққы беру үшін Wing Long-1 екпінді-барлау, «Орлан-10Е» барлау, Skylark – 1Lex тактикалық ұшқышсыз ұшатын аппараттары сатып алынды. Сондай-ақ түріктің Anka тектес дрондарын сатып алу мәселесі де қарастырылуда. Жалпы, әскерлерді ұшқышсыз ұшу аппараттарымен жарақтандыру қажеттілікке сәйкес жоспарлы түрде жүзеге асырылатын болады», дейді Қарулы күштердегі үздіктерге жеке-жеке тоқталған генерал.
Р.Шпекбаев әскери-теңіз күштерін жарақтандыруда сүңгуірлер мен арнайы бөлімшелерді даярлау үшін қажетті жабдықтар мен оқ-дәрілер сатып алынып жатқанын да айтты. Сондай-ақ корабльдер мен кемелерге жөндеу және техникалық қызмет көрсету жүргізіледі. Көпбейінді кеме құрылысы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары да қолға алынған. 2021-2023 жылдарға арналған мемлекеттік қорғаныс тапсырысы шеңберінде «Орал «Зенит» зауыты» акционерлік қоғамында тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар жүргізілуде.
Бұл жөнінде ол: «Қарулы Күштердің қалыптасу кезеңінде Құрлық әскерлері заманауи БТР-80А, БТР-82А, «Кобра», «Арлан» броньды дөңгелекті машиналарымен, зымыран-артиллериялық, ауыр от шашқыш жүйелерімен, сондай-ақ радиоэлектронды барлау және күрес кешендерімен, радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау машиналарымен, мобильді байланыс кешендерімен, жанар-жағармай жеткізу техникасымен жабдықталды.
Қарулы Күштерді байланыс құралдарымен қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан мен Израиль бірлесіп шығаратын қазіргі заманғы «Тадиран» радиостансаларымен жарақтандыру жоспарлы түрде жүзеге асырылуда. Осы мақсатқа бөлінген қаражат есебінен командалық-штабтық машиналар, сондай-ақ Т-72, БМП, БТР, «Кобра», «Арлан» жауынгерлік машиналары, арнайы басқару және аппараттық байланыс машиналары кезең-кезеңмен жаңғыртылуда», деді.
COVID-19 пандемиясы кезінде әскери-медициналық бөлімшелерді жарақтандыруды шұғыл түрде өзгертуге тура келді. Мәселен, 2020 жылы медициналық бөлімшелердің мүмкіндіктерін арттыру үшін модульді далалық инфекциялық госпиталь сатып алынды. 2020-2021 жылдары екі мобильді ПТР-зертхана жеткізілді. Бұл осындай қызметтерді көрсетуде денсаулық сақтау күштері жетпейтін шалғай гарнизондарда әскери қызметшілер мен олардың отбасы мүшелерін диагностикадан өткізуге мол мүмкіндік берді.
Қорғаныс министрлігі Қарулы Күштердің мүддесі үшін бюджеттен тыс баламалы қаржыландыру көздерін іздестіргенін де айта кеткен жөн. Мысалы, 2020 жылы жеке инвестицияларды тарту арқылы екі стационарлық ПТР зертханасы сатып алынды.
«Қорғаныс министрлігінің бастамасымен мемлекет-жекеменшік әріптестігі саласындағы заңнамаға қажетті өзгерістер енгізілді. Бұл бізге екі әскери қалашықты, екі әскери әуе айлағын, госпитальдық-клиникалық кешенді және басқа да объектілерді салу жобалары бойынша жұмысты бастауға септігін тигізді. Жаңа тетіктерді енгізу бюджет қаражатын айтарлықтай үнемдейтін болады.
Заман талабы бейбіт уақытта жақсы жабдықталған, дамыған қос мақсатты компоненттердің болу қажеттігін де көрсетіп берді. Мысалы, әскери химиктердің қатысуымен азаматтық инфрақұрылымды дезинфекциялауға техника, шашыратқыштар және басқа құралдар әскерлерді жаппай қырып-жою қаруларынан қорғау үшін тек ұрыс алаңында жұмыс істеуге бейімделгені белгілі болды. Қорғаныс министрлігі оны қысқа мерзімде азаматтық міндеттерді орындауға бейімдеу үшін едәуір күш жұмсады», дейді Р.Шпекбаев.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары Қазақстанға 50-ге жуық қорғаныс өнеркәсіп кешені мұраға қалған екен. Олар – әскери-теңіз күштеріне, танктерге, атыс қаруларына, зымыран жүйелеріне, әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйелерінің компоненттеріне, қару-жарақ өндірісіне арналған кешендер. Осыған орай ойын білдірген генерал: «Қорғаныс-өнеркәсіп кешенін дамытуда шетелдермен әскери-техникалық ынтымақтастық саласындағы саясаттың да маңызы зор. Бүгінде Қазақстан аумағында «Қазақстан инжиниринг» ҰК» АҚ-ның алдыңғы қатарлы шетелдік компаниялармен бірлескен кәсіпорындары жұмыс істейді. Олардың қатарында түріктің «Aselsan» компаниясымен бірлескен электронды-оптикалық құрылғыларды шығару, «Eurocopter» француз-неміс компаниясымен бірлескен – ЕС145 тікұшақтарын шығару және техникалық қолдау көрсету өндірістері де бар», деді.
Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдары отандық қорғаныс өнеркәсібі әскерде сұранысқа ие өнімдерді өндіруде айтарлықтай жетістіктерге жеткенін атап өткен генерал: «Бірінші кезекте патрон шығару, кеме жасау, әуе шабуылына қарсы қорғаныс құралдарын, оптикалық-электронды құрылғыларды, бронды танктерді шығару және жөндеу қызметтері бар. Бұл бағыттағы жұмыстар алдағы уақытта да жалғаса береді», деді.
Оның айтуынша, Қазақстанның қорғаныс-өнеркәсіп кешені оптикалық-электронды барлау құралдарын, брондалған дөңгелекті машиналарды және бронды транспортерлерді, байланыс құралдары мен автоматтандырылған басқару жүйелерін, ЕС-145 тікұшақтары мен 200 тонналық әскери корабльдерді, ірі калибрлі пулеметтер мен атыс қаруы патрондарын және әскери қызметшілерге арналған жарақтар мен киім-кешек түрлерін шығарады.
Ел Президенті отандық қорғаныс-өнеркәсіп кешенін дамытуға, еліміздің кәсіпорындарында әскери техниканы жөндеуге және оларға қызмет көрсету қажеттігіне баса назар аударды. Кәсіпорындарда техникалық қызмет көрсету және бронды танктер, автомобиль техникасын, сондай-ақ дүркіндетіп оқ ататын реактивті жүйелерді жаңғырту жұмыстары ұйымдастырылған.
«Соңғы кездегі сын-тегеуріндер мен қауіп-қатерлерді ескерсек, заман талабына сай және әлемдік стандарттарға сәйкес келетін, елдегі әскери қауіпсіздікке кепілдік бере алатын армияның сапалы жаңа келбеті қалыптасып келеді. Бүгінде Қазақстанның жоғары кәсіби, ұтқыр Қарулы Күштері Жоғарғы Бас қолбасшы қойған тапсырмаларды кез келген жағдайда орындауға қабілетті» деген Р.Шпекбаев сөзін «Қорғаныс министрлігі жауынгерлік әзірлікті ұдайы сақтап тұруды, халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді, ішкі саяси тұрақтылықты сақтауды, азаматтардың мемлекетті қорғауға саналы көзқарасын қалыптастыруды көздейді» деп түйіндеді.
ТҮЙІН. Әскери қару-жарақ, соның ішінде шабуылдаушы, барлаушы және тактикалық дрондарды қоса алғанда, ұшқышсыз ұшу аппаратын өндіру бойынша Түркия елі қазіргі таңда әлемдік көшбасшылардың үштігіне енгенін дүйім жұрт біледі. Түркі әлемінің бұл салада үздік технологияға баса көңіл бөлуі бекер емес. Әскер әлеуетін қауіпсіздік кепілі деп білетін Қазақстан да осы қатардан табылса деген ниет біздікі.
