– Сіз басқаратын мекеме аз уақыттың ішінде тілшілер қауымын екі рет жинағанына қарағанда, сала жұмысындағы өзгеріс аса өзекті секілді. Киноорталықтың мұндай белсенділігін басқаша қалай түсіндіресіз?
– Жақында мемлекеттік сатып алу заңнамасына енгізілген өзгерістер тек бізге ғана емес, күллі кинематографистер қауымы үшін күтпеген жағдай болды. Бірақ бұған үрке қараудың керегі жоқ. Біріншіден, уақыт өте келе жаңа ережелердің (әлеуетті Өнім берушілердің қаржылық тұрақтылығына қатысты талаптар – ред.) орнауы заңды, екіншіден, өкінішке қарай, дәл осы мәселеге орай түбегейлі өзгерістер енгізу біздің құзыретімізде емес. Сондықтан біз уәкілетті орган болып есептелетін Мәдениет және спорт министрлігіне жүгіндік. Жаңа талаптар мен қағидаларға бейімделу үшін бізге біршама уақыт керек. Бұндай мүмкіндік берілмесе, жаңа жағдайда жұмыс істеуге тура келеді. Қиын болатынын ішіміз әлден сезеді, себебі көпшілік бұл өзгеріске дайын емес.
Бір есептен, мемлекеттік қолдау көрсету кезінде қойылатын талаптарға сәйкес келмейтіндер нарықтан кетеді. Ал бөлінетін қаржы, естеріңізге сала кетейік, халықтікі. Соңғы 8-10 жылдың ішінде киноға бөлінген мемлекеттік қаражаттың қайтарымы нөлдік көрсеткішке тең екені ешкімге құпия емес. Құйылған қаражат пен кассаға түскен кірісті абсолют сандармен алатын болсақ, нәтижесі кісі күлетіндей.
Осындай себептерді түсіндіруге арналған брифингтер кинематография қоғамдастығы өкілдерінің ішінде наразылығы бар екенін көрсетті. Әрине, арасында біздің хабарландыруларды оқымайтын, тіпті олармен танысып шығу үшін сайтқа кірмейтін адамдар да бар, мұндайлар тек көпшілікті дүрліктіру үшін келеді. Бірақ біз кинематография қоғамдастығының ұтымды бөлігіне, питчингке бара алатын лайықты және кәсіби адамдардың пікіріне құлақ асамыз.
Сондықтан осы брифингтердің ұйымдастырылуы нәтижесінде өткен ашық диалог бұрыннан қажет еді. Кинематографистер ҰКҚМО-ның жабық клуб емес екенін, өзекті мәселелерді бірлесе отырып шешуге және әрдайым қол ұшын созуға дайын ұйым екенін білуге тиіс.
– 2022 жылға белгіленген конкурс қалай жүріп жатыр?
– Мәдениет және спорт министрлігі Сараптама кеңесінің құрамы жөніндегі қаулының шығуын жеделдетуге қатысты мәселені таяу арада шешеді деп үміттенеміз. Бұл киножобаларды іріктеуді уақытында өткізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар биыл алғаш рет баллдық бағалау жүйесін енгізіп көрмекпіз.
Жалпы, Киноорталықтың алдында қазір маңызды міндеттер тұр. Бәрімізге парадигманы, кинематография қоғамдастығы қатысушыларының психологиялық принциптерін өзгертуіміз керек.
Қайырымдылық пен альтруизм кезеңі аяқталды. Қазақстан экономикасы, сондай-ақ бүкіл әлемдік экономика елеулі қиындықтарға тап болуы мүмкін. Бізге байланысты емес мән-жайлардың салдарынан біз турбулентті аймаққа кіреміз, себебі жаһандық процестермен біте қайнасқан елміз. Мемлекет бөлетін ақша – «алтын акция» екенін нақты түсіну керек. Сондықтан біз бүгін кинематография саласына бөлінген мемлекеттік қаражаттың қайда жұмсалып жатқанына алаңдаушылық білдіріп жүрген салық төлеушілердің күткеніне сәйкес келетін нәтижені объективті және ашық түрде беру үшін Сараптама кеңесін барынша жұмылдыруымыз керек.
– Киножобаларды мемлекеттік қаржыландыру ісінде тағы қандай өзгерістер болуы мүмкін?
– Меніңше, ірі бюджеттік тарихи картиналарды қаржыландыру үкіметтік комиссияның құзырында болуға тиіс. Өз кезегінде, Киноорталық киноның нәтижеге бағытталған саласын қолдауға басымдық береді. Жаңа нарықтарды, оның ішінде халықаралық алаңдарды игеретін саланы қолдау маңызды. Біз, біріншіден, жақсы прокаттық әлеуеті бар фильмдерге назар аударуымыз керек. Екіншіден, фестивальдерге және отандық киноны шетелде ілгерілетуге бағытталған жобаларды қаржыландырумен айналысу қажет.
Анимация – бөлек сала. Бұл жанрдағы жұмыс жеке блок ретінде қарастырылып, ол саланың бюджеті жеке қалыптастырылуға тиіс. Бұдан бөлек, анимациялық картиналарды қаржыландыруға өтінімдер қабылданатын жеке конкурс өткізілуі керек, ал жобаларды іріктеумен анимациялық киноны дамыту стратегиясын айқындайтын мамандар айналысуға тиіс.
– Қолданыстағы «Кинематография туралы» Заң саланың шынайы талаптарына жауап бере ме?
– Біз қазір Мәжіліс пен Сенат депутаттарынан құралған жұмыс тобымен кездесуге дайындалып жатырмыз, онда осы заңға қатысты ең маңызды және өзекті мәселелер талқыланатын болады. Заңның қазіргі талқыланып жатқан нұсқасын қайтарып алу керек деп пайымдаймын. Оны Мәжілістің қыркүйекте өтетін жаңа сессиясына енгізу үшін пысықтап, өзгерту керек. Басы ашылмаған сұрақтар көп, оның бәрі талқыланып, заңмен реттелуі керек.
Мемлекеттік органдар мен кинематографиялық қоғамдастықты қалай тұтастай үйлестіру жүзеге асырылатыны туралы мәселе өткір болып тұр. Біздің қоғамдық ұйымдар, Кинематографистер одағы мен Кинематография академиясы баршамызды толғандырып жүрген мәселелерді көтеріп отыр. Мен оларды толығымен қолдаймын – өйткені олар кинематографиялық қоғамдастықтың басым бөлігінің пікірін жеткізеді.
Әрине, заңгерлер атқаратын жұмыс көп. Бірақ кинематографистер үшін аса маңызды саналатын мәселені кешенді шешу жұмысына жаңашыл бағыттағы сарапшыларды шақырған жөн болар деп ойлаймын. Оған қоса, жас кинематографистермен де кеңейтілген кеңес-кездесу өткізетін уақыт келген сияқты. Олардың көп мәселеге, соның ішінде технологияға, өндіріс процесінде қолданылатын жаңа тәсілдерге байланысты көзқарасындағы ерекшелік, тың идея көп түйінді мәселенің шешімі де екенін ескеруіміз керек.
Заң шығару жұмысының тиімді нәтижесіне қол жеткізу үшін, жаңа заңды кинематографистердің талаптарына барынша жауап беретін және барлық өзекті сын-қатерлерді қамтитындай ету үшін біз бар күш-жігерімізді жұмылдыруымыз керек.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен
Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,
«Egemen Qazaqstan»
