Былтырғы желтоқсан мен биылғы қаңтар Борис Джонсон үшін оңайға түскен жоқ. Оған локдаун кезінде карантин талаптарын бұзды деп айып тағылды. Тіпті, оны халық қана емес, партияластары да сынға алып, креслосын босатуды сұрағандар да болды.
Мәселе былай басталған еді. Былтыр, яғни 2021 жылғы 30 қарашада Daily Mirror басылымы «Даунинг стриттің» кейбір қызметкерлерінің карантин талаптарын бұзғаны туралы ақпарат таратты. Олар 2020 жылғы қараша және желтоқсан айларында бірнеше салтанатты кешке қатысқан екен. Сондай жиындардың біріне премьер-министр Борис Джонсонның да келгені айтылды.
Ал сол сәтте Тұманды Альбион тұмшаланып, Ұлыбритания қатаң локдаун жағдайында болатын. Елдегі денсаулық сақтау саласы мамандары қатысушылар саны 6 адамнан асатын кез келген басқосуға тыйым салды. Daily Mirror-де әлгі мақала жарияланғаннан кейін Б.Джонсон әрдайым карантин талаптарын сақтап жүретінін алға тартқан-ды. Премьер-министрдің баспасөз қызметі мұндай іс-шараның болғанын жоққа шығарды.
Бірақ жаңалықтың құлағы қылтиса, түбін көргенше тоқтамайтын ағылшын басылымдары іске кірісті. Сөйтті де, Тұманды Альбиондағы бұқаралық ақпарат құралдары «Даунинг стриттің» мәселесін майшаммен қарауға кірісті. Мәселен, BBC агенттігі желтоқсандағы басқосуда ішімдік ішіліп, ойын ойналғанын хабарлады. Financial Times газеті де жиынның болғанын растады. The Guardian, Times басылымдары да оқиғадан шет қалған жоқ. Аталған газеттер өздерінің дереккөздеріне сүйеніп, кештің қалай өткенін егжей-тегжей жариялады.
Локдаун кезінде кеш өткізген Джонсонның әрекеті көпшілікке ұнаған жоқ. Онсыз да беделден бедел қалмаған Борис Джонсонның абыройы айрандай төгілді. Мысалы, елде жүргізілген сауалдамалар қаңтар кезінде оны қолдау рейтингі 51 пайызға түсіп кеткенін көрсетті. Яғни қатысушылардың 73 пайызы Джонсонға қарсылық білдірсе, тек 22 пайызы ғана оны қолдайтынын айтқан.
Салыстырып қарайтын болсақ, 2021 жылғы қыркүйек кезінде оны жақтағандар шамамен 35-40 пайызды құрады. Қарсылық білдіргендер 45-49 пайыз аралығында еді. Сөйтіп Джонсонның қаңтардағы анти-рекорды Маргарет Тэтчердің Community Charge салық құжаты кезіндегі және Гордон Браунның жаһандық қаржылық дағдарыс кезіндегі рейтингімен теңесті.
Украинадағы соғыс Борис Джонсонның беделін қалпына келтіре бастады десек қателеспейміз. Премьер-министрдің ресми түрде Киевке баруы, Украинаға түрлі қару-жарақ беруі, ондағы дағдарысты шешуге атсалысуы ағылшындардың көңілінен шыққаны анық. Соның нәтижесінде Джонсонды қолдайтындар 29 пайызға дейін көбейген. Redfield & Wilton сауалдамасы премьерді жақтырмайтындар саны 52 пайызға дейін азайғанын көрсетіп отыр. Дегенмен әлі де ағылшындардың Үкімет басшысына іші жылымағанын айта кеткен жөн.
Бүкіл әлем коронавирус пандемиясымен басы қатып жатқанда Джонсонды жақтағандар саны оған қарсылардан әлдеқайда көп еді. Бірақ мұндай сәт енді келмеске кеткендей. Бұған Джонсонның өзі кінәлі. Мәселен, 7 желтоқсанда ITV арнасы «Даунинг стриттің» баспасөз хатшысы Аллегра Страттонның әріптестерімен Рождество кешін тойлағаны туралы әзілдескені көрсетілген видео жариялады.
Осыдан кейін Аллегра Страттон өз еркімен қызметінен кетті. Сонымен қатар кешке қатысқан Шон Бэйли де Лондон ассамблеясының полиция және қылмыс комитетінің төрағасы қызметінен босады. Биылғы қаңтарда карантиндік талаптар сақталмаған жиындарға 30-40 шенеуніктің қатысқаны белгілі болды.
Борис Джонсон содан соң ғана басқосуға қатысқанын растап, кешірім сұрады. Сонымен қатар ол ханзада Филиптің жаназасы шығардан бір күн бұрын «Даунинг стритте» көңілді жиын өткізгені үшін де патшайым Елизавета II-ден ғафу өтінді. Ол кезде де Англияда қатаң локдаун жарияланған еді. Бұл аз десеңіз, бүкіл ел карантин талаптарына мойынсұнып жүргенде «Даунинг стрит» Борис Джонсонның туған күнін дүркіретіп тойлапты.
«Даунинг стриттен» дау шыққан соң Англия парламенті оқиғаның ақ-қарасын анықтауға кіріскен-ді. Бұл міндет Министрлер кабинетінің екінші тұрақты хатшысы Сью Грейге жүктелді. Бір айға созылған жұмыс нәтижесінде 31 қаңтарда Сью Грей 11 беттік алдын ала қорытынды жариялады. Құжатқа сәйкес жиынның басым бөлігінде карантиндік талаптар сақталмаған. Кей басқосу үкіметте жұмыс істейтіндерге тән емес, Ұлыбритания халқының үмітін ақтамағаны айтылған. Сонымен қатар жұмыс уақытында көп мөлшерде алкогольді ішімдік ішілгені де сынға алынды.
Қысқасы, сол кезде Сью Грей «Даунинг стрит» жіберген кемшіліктерді жіпке тізіп шыққан еді. Енді көп ұзамай Сью ханым қорытынды есепті жариялауы тиіс. Онда нақты нелер айтылатыны белгісіз. Дегенмен баяндама Борис Джонсонның беделін көтермейтіні бесенеден белгілі. Сондықтан шығар қазіргі премьер-министр халық арасында ғана емес, партияластары арасында да беделі төмендей бастағаны байқалады.
Қазірдің өзінде ағылшын қоғамында Борис Джонсоннан кейін үкіметті кім басқарады деген сауал туындай бастады. Бір жағынан заң бұзғаны үшін айыппұл төлеген премьер-министрдің креслосын босататыны түсінікті. Екінші жағынан, Украинадағы ахуалға белсене араласып жүрген оны орнында қалдырған дұрыс деген де пікір ара-тұра айтылып қалады.
The Guardian газетінің колумнисі Джонатан Фридлэндтің пайымдауынша, заң бұзған үкімет басшысы қызметінен кетуі тиіс. Себебі осындай әрекеті арқылы Б.Джонсон бүкіл ағылшын қоғамын мансұқтап отыр деген пікір ұстанады.
«Оның үстіне, Украина мәселесі премьер-министрді ғана емес, бүкіл Ұлыбритания үкіметін мазалайды. Әлбетте, Джонсонның Киевке сапары ол жақтағы халықты бір желпінтіп тастады. Бірақ президенттік емес, парламенттік жүйеде премьер-министрдің ауысуымен елдің көзқарасы өзгермейді. Лейбористердің ұстанымын ескерсек, тіпті үкімет ауысқанда да ұстанымыз өзгермейді», деп жазады Дж. Фридлэнд.
Енді Джонсонның орнын кім басады деген мәселеге оралсақ. Қазіргі таңда бірнеше үміткердің есімі аталып жүр. Солардың бірі – қазынашылық канцлері Риши Сунак. Коронавирус өршіп тұрғанда оның пандемияға қарсы әрекеті көпшіліктің көңілінен шықты. Жыл басында Джонсонның басы дауға қалғанда Р.Сунакты жаңа үкімет басшысы ретінде санағандар көп болатын. Алайда кейіннен оның карантин талаптарын сақтамағаны анықталып, айыппұл төлегені белгілі болғаннан кейін абыройы айрандай төгілді.
Негізгі оппозициялық лейбористер партиясының жетекшісі Кейр Стармер де ел тізгінін қолына алуы ықтимал. Рас, оның халық арасындағы беделі жоғары емес. Дегенмен қазір оның рейтингі біртіндеп жақсарып келеді. Алда-жалда Стармер осы сәтті ұтымды пайдаланып кетсе, алдағы сайлауда премьер-министр болуға лайық бірден-бір үміткер атанады.
Бұдан бөлек, Ұлыбритания сыртқы істер министрі Лиз Трасстың, қорғаныс министрі Бен Уоллестің, білім министрі Надим Захауидің есімдері аталып қалады. Қалай дегенмен, алдағы уақытта Ұлыбритания саяси элитасы дүр сілкінетіні анық. Қазіргі сәтте бәрі Сью Грей ханымның баяндамасын күтіп отыр.
