Ит пен мысыққа илікпейтін қоғам

Бөрінің үйіріндей бірігіп, шағылысып көбейіп, қыстың қақаған аязынан ашығып, ашынып шыққан қаңғыбас иттердің барлығы да бір кезде біздің көшенің тұрғындары асы­рамақ болып алып келген томпайған, сүйкімді күшіктер болғаны сөзсіз. Бірақ ол да тіршілік иесі болғаннан кейін ауырады, көбейеді, тамақ керек, артын тазалау керек, емдету керек. Ит, мысық асырау да кәдімгідей бейнет. Жылда үйі­ңізді марғау мен күшіктерге толтырып, кім­ге таратарыңызды білмей отырмас үшін, вете­ринарға апарып тиісті шарасын жасатып алу қажет. Қысқасы, тілін түсінбеймін деме­сеңіз, үй хайуанаттарын асыраудың үлкен жауап­кершілігі бар. Одан да үлкені – обалы мен сауабы.

Ал көптеген елде мұның бәрі заңмен реттелген. Егер итіңіз көшеге, саябаққа саңғып кетсе, тиісті қызмет нәжісін бірден зертханаға апарып, кімнің итіне тиесілі екенін анықтайды да, іле-шала қомақты айыппұл төлетеді. Сон­дықтан итіңіздің «қалдықтарын» салып алатын қалта алып жүруге тиіссіз. Өкінішке қарай, елімізде әзірге бәрі кері­сінше болып тұр. Кез келген мәселенің майда-шүйдесі болмайды. Бізге айналамыздағы адамдармен ғана емес, қоршаған орта, тіпті өзіңіз жауапкершілігін алған кез келген тіршілік иесімен санасуға тура келмек. Бұл болмаған жерде сөзсіз тепе-теңдік, ізгілік қағидалары бұзылады.

Егер осындай мәселе болмаса, әлемге әйгі­лі киноактриса Брижит Бардо Президент Қ.Тоқаев­қа хат жазар ма еді?! Қысқа ғана баян­дағанда, 2019 жылы Брижит Бардоның Жа­нуар­ларды қорғау қоры Қазақстан Прези­ден­тіне ашық хат жазып, еліміздегі панасыз үй жануарларының құқығын қорғауға, қам­қорлық көрсетуге ықпал етуін өтінгені есте болар?.. Бұған біздегі кісінің төбе шашын тік тұрғызатын қатыгез оқиғалар түрткі болған. Жап­пай демесек те, жануарларды қор­лауға, азап­тауға, тіпті зорлауға қатысты жан­түр­ші­герлік жағдайлардан өзіміз де хабардармыз. Адам атын жамылғандар кей жағдайда иті ауырып­ қалса, қартайса, улы жебелермен атқызады, олар сағаттар бойы азаптанып өле­тінін, көршінің иті ұнамай қалса да ит аулайтын­дарды шақыратынын жоққа шығаруға болмас.

Былтыр Брижит Бардоның арнаулы елшісі Брижит Олуа Қазақстанға келіп, бірқатар өңір­ді асықпай аралап, көрген-білгенін БАҚ өкілдерімен бөлісе келе: «Мұнда жан түршігерлік жайттарды, мысалы, ит пен мы­сықты азапқа душар етіп, улы жебемен атып жатқан, аулап, оларды өртеп жатқан кездерді көрдім, – деді. – Көршілерінің иттерін, тіпті өз иттерін ауырса немесе буаз болса, өлтіріп жатқаны туралы бейнебаяндар жеткілікті. Біз мұнда адамдар арасында қорғаушысы жоқ жануарлардың қамқоршысы болу үшін келдік. Барлық жерде, керек десеңіз Кабулда да оларды адамгершілік тұрғыда зарарсыздандырады. Бұл әдіс бюджет қаражатын үнемдейді әрі жануарларға қатысты адамдық қасиетті сақтауға мүмкіндік береді. Қазақстанда олар жантүршігерлік жағдайда, қорғануға, күн көруге мәжбүр, сондықтан олар тістеп, қауып алуға дайын», дегені есімізде.

Алайда бұл мәселе әлі шешілген жоқ. Пәрмен болмаған соң, құзырлы мекемелер де түсініктеме бермеді. Есесіне ақпараттық сайттардан «Зейнеткерді талаған ит», «Итті етке өткізген», «Қойларды талаған иттер», «Атбасарда алабай талаған әйелдің аяғын кесіп тастады», «Оқушыны ит талап өлтірді, «Өзін өлімге қиған ит» деген жантүршігерлік хабарларды жиі көз шалады.

Осылардың ішінде ең сорақысы – «Мысық өлтіргіш әйел» деген тақырыппен тараған ақпарат. Құлсары қаласында мысық көрсе ұстап алып өлтіріп, балконына іліп қоятын 38 жастағы әйелдің әрекетін ақыл-есі бүтін адамның ісіне жатқызуға болмас, бірақ шеше­сінің жантүршігерлік әдеті балаларына да жұ­ғыс­ты болған. Әлі жететін үй жануарын көрсе, олар да аямайды. Күшік көрсе суға ағызады, мысық көрсе тұншықтып өлтіреді. Әрине, бұлар Қылмыстық кодекстің 316-бабы бойынша жануарларға көрсеткен қатыгездігі үшін істі болған. Айтқандай, Брижит Бар­до­ның арнаулы өкілі «иттеріңіз стресте өмір сүріп жатыр» деп кеткен-ді. Айналып келгенде кеудесінде жаны барда, табиғат заңы – қараусыз үй жа­нуарла­ры да көбейеді, ауырады, кеселдер та­ратады. ­Егер өшіксе, қабаған болса, бұл – олардың адам-
дарға деген өкпе-ренішінің өтеуі.