Экономика • 28 Сәуір, 2022

Жұтылу ұтылуға әкеле ме?

1569 рет
көрсетілді
9 мин
оқу үшін

Бірер күн бұрын ғана «Банк ЦентрКредит» ресейлік еншілес банк «Альфа-банкті» сатып алғанын ресми мәлімдеді. БЦК акциялардың 100 пайызын сатып алу арқылы «Альфа-банктің» жаңа акционері атанып отыр. «Альфа-банк» АҚ акционерлер құрамынан толық шығып, директорлар кеңесінің құрамынан өзінің өкілдерін шақыртып алады.

Жұтылу ұтылуға әкеле ме?

Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»

«Мәміле заңды тұрғыдан аяқтал­ғаннан кейін ЦентрКредит банкі банктің ребрендингін жүргізеді. Осылайша, ол жеке және заңды тұлғаларға арналған барлық банктік қызметтерді көрсететін тұтастай қазақстандық банк болады. ЦентрКредит банкі банкке депозиторлар алдындағы барлық міндеттемелерін орындау және қазіргі кездегі клиенттері үшін орын алған жағдайды шұғыл түрде шешу үшін меншікті қаражатының есебінен қосымша өтімділікпен қолдау көрсетуге дайын», делінген БЦК мәлім­демесінде.

«Банк ЦентрКредит» АҚ отандық банк секторында 1988 жылдан бері жұмыс істеп келе жатқан ардагер қаржы институты саналады. Оның филиал желілері еліміздің барлық өңірінде бар. 130-дан аса бөлімшесі арқылы заңды және жеке тұлғаларға қызмет көрсетеді.

Қаржы сарапшысы Андрей Чебо­таревтің айтуынша, БЦК-ның бұлай күшеюі отандық банк секторы үшін пайдалы болмақ. «Мұндай мәміле банктің капиталын арттырып, несиелеу бойынша позициясын бұрынғыдан да нығайта түседі. Шағын және орта бизнесті несиелеу бойынша лидерлердің бірінің қатарға оралуы ел экономикасы үшін де маңызды. Сондай-ақ бұл келісім санк­ция­дан кейін туындаған өтімділік проблемасын да шешеді», дейді.

Қаржы сарапшыларының айтуынша, «Сбербанк» АҚ еншілес банкі несие портфелі бір бөлігінің Halyk Bank-ке өтуі, «Альфа-банктің» сатылуы несие нарығында аздаған теңсіздікті туғызады. Қанша дегенмен қазақстандық қар­жы институттары бұған дейін ресейлік еншілес банктерге үлестіріліп келген несие сұранысын бірден игере алмайды. Бірақ біртіндеп жергілікті банктер сұранысты толық көлемде өтей бастайды, дейді.

AERC сарапшысы Евгения Пактің айтуынша, қысқа мерзімде сұраныс пен несие қаражатының ұсынысы аралығында дисбаланс туындайды.

«Бұл теңсіздік негізінен жеке тұл­ға­ларға қатысты болмақ. Өйткені банк­тер берген ақшаның тең жартысы – жеке тұлғалар еншісінде. Тұтыну­шы­ларды қаржыландыру бойынша ұсы­ныс­тардың қысқаруы да пайдалы. Бұл ретте тұтынушылық сұраныс көлемі төмен­дейді. Ол өз кезегінде елдегі инфля­циялық қысымды азайтады», дейді ол.

2021 жылы «Альфа-банкте» «С» «С-», «D» және «E» рейтингіне ие кор­поративті қарыз алушылар үлесі 9,2 па­йыз­ды құраса, мерзімі өткен берешегі 90 күннен асқан жеке тұлғалар үлесі небәрі 2,5 пайыз шамасында болған.

Телеграмдағы Risk Takers каналы санкциялар қысымына тап болған «Сбербанк» пен «Альфа-банктің» Қазақстандағы еншілес ұйымдары сәтті таңдау жасай білді дейді. Канал сарапшыларының айтуынша, 2019 жылғы AQR-ден (активтер сапасын тексеру процедурасы) кейін БЦК-да капитал бойынша қиындықтар бар екені белгілі болды және олар әдеттегі уақытта өзге банкті жұтып алу мәселесін күн тәртібіне қоймас еді.

«Бірақ қазіргідей «Альфа-банктің» басына күн туған сәтте оның құны күрт төмендеп кетті. Санкцияға ұшыраған банк­тер дисконтпен сатып алынады және бұл БЦК-ға өзінің капиталын ұлғайтып алуға мүмкіндік береді. Сон­дай-ақ жақсы құрылған процеске де ие болады. Алайда соңғы жылдардағы тәжірибеге қарап Альфа процестерінің БЦК-ға өтпеуі де мүмкін. Дегенмен Альфаның корпоратив мәдениеті «Банк ЦентрКредитке» жұғысты болады деп үміттенеміз. Біздің ойымызша, бір­лескен банк құрамына банктің одан әрі орнықты болуына көмектесе алатын төлем қабілеті мол акционер кіруі тиіс. Қазіргідей жағдайда екі банк ара­сындағы мәміленің жылдам жүзеге асқаны таңғалдырды. Әдетте активтерді бағалау процесі мен өзге де процедуралар ұзақ уақытқа созылатын. Бұл жолы олай болған жоқ. Бұл «Альфаны» сатуға деген құлшыныс айтарлықтай жоғары болғанын білдіреді», деп жазады сарапшылар.

Қаржылық тәуекел менеджері Берік Бейсенбеков екі банктің осыған дейінгі бағыты екі түрлі болғанын айтады.

«БЦК негізінен бөлшек несиелеу­ге, шағын және орта бизнеске және ірі бизнеске мән берсе, Альфа жеке тұл­­ға­лармен көбірек жұмыс істеді және корпоративті бизнесті несиелеу­ге аса құлық танытқан жоқ. Сондай-ақ БЦК 2017 жылы банк секторының қар­жылық орнықтылығын арттыру бағ­дар­­ламасына қатысып мемлекеттік қол­дауға ие болды. Енді қызық жағдай туып отыр, мемлекет құтқарып қалған банк өзінен әлдеқайда кіші банкті сатып алмақ. Бұл мәміленің қандай ақша арқылы іске асары әлі белгісіз. Әрине, БЦК үшін Альфаның қосылуы тек жағымды әсер береді. Себебі, Альфа құны айтарлықтай жеңілдіктерді ескере отырып белгіленетіні анық және бұл айыр­машылық меншікті капиталдың құнын арттырады, БЦК-ның қаржылық көрсеткіштерін жақсартады. Әдеттегі нарық жағдайында мұндай келісімнің жүзеге асуы екіталай еді. Алайда РФ әрекеті бизнеске, оның ішінде банк бизнесіне үлкен әсерін тигізді. Сонымен қатар Альфа акционерлері ауысса санкция алына ма деген сұрақтың да әлі басы ашық күйінде қалуда. Дегенмен қадағалаушы Қазақстандағы банктердің барлығы дерлік санкция мен шектеу атаулыдан алшақ болуы үшін қажет жұмыстың бәрін атқарады деп ойлаймын», дейді Б.Бейсенбеков.

Альфаға қарсы нағыз майдан банк санкциялық SDN тізімге қосылғаннан кейін, 6 сәуірден кейін басталған еді. АҚШ Қаржы министрлігі контрагенттермен мәмілелерді аяқтап алу үшін тура бір ай уақыт берді. 6 мамырдан кейін шетелдік валютамен есеп айырысу, халықаралық төлем жүйелері арқылы аударым жасау, америкалық банктердің корреспондент шоттарын пайдалану мүмкін болмайды.

13 сәуірде S&P Global Ratings рейтинг агенттігі осыған дейін Альфаға берген бүкіл рейтингтерінің күшін жойды. Олар – «В» эмитентінің ұзақ мерзімді несие рейтингі, «В» эмитентінің қысқа мерзімді несие рейтингі және «kzВВ+» ұлттық шкаласы бойынша рейтинг.

Жалпы, санкция салынғанға дейін Альфаның жағдайы тәп-тәуір болды. «Ұлттық банк жария еткен қаржылық жағдай туралы есепте банктің бүкіл активінің көлемі 908,6 млрд теңге деп көрсетілген. Актив көлемі бойынша «Альфа-банк» отандық банк секторында 11-орында (22 банктің арасында) тұр. Банктің қарыз портфелі 564,4 млрд теңгені құрайды. Ұлттық банк мәліметінше, былтыр банктің қарыз портфелі 206 млрд теңгеге (немесе 58,5 пайызға) көбейген. 2021 жылғы таза табысы – 33 млрд теңге.

Ай ортасында Moody’s рейтинг агент­тігі БЦК-ның ұзақ мерзімді рейтин­гін растап, «Тұрақты» (В1) деген баға берген еді. Бұл бағалау банктің несие қабілеті жоғары тәуекелдерге төзімді екенін көрсетеді.

Ұлттық банк дерегінше, дәл қазір БЦК актив көлемі бойынша (2,19 трлн теңге) жетінші орында. Қарыз портфелінің өзі 1,24 трлн теңгені құрайды. Ақпан айының қорытындысы бойынша меншік капиталы 141,94 млрд теңгені құрап, 2021 жыл бойынша таза табысы 18,7 млрд теңгеге жеткен.

20 мамырда «Банк ЦентрКредит» АҚ акционерлерінің жиналысы өтеді. Онда банктің 2021 жылғы қызметінің нәтижелері, шоғырландырылған және жекелеген жылдық қаржылық есептілікті бекіту мәселесі, 2021 жылғы таза табыс­ты бөлістіру тәртібі қарастырылады және директорлар кеңесінің мүшелерін сайлау өтпек.

Еске салсақ, осыған дейін Halyk Bank ресейлік еншілес «Сбербанктің» несие портфелін сатып алған еді. Басқарма төрағасы Үміт Шаяхметованың айтуын­ша, мәміле аясында Қазақстан даму банкі жеңілдетілген несиелеу бағ­­дар­ламасы аясында рәсімделген авто­не­сиелер, кепілсіз несиелердің бір бөлігі, мәжбүрлі қажеттілікке алынған займдар және ипотекалық несиелер «Халыққа» ауысқан. Сондай-ақ екі банк арасында ШОБ секторының 7 500-ге жуық кәсіпорнына несие беру туралы мәміле жасалған. Оның шартына сәйкес, Сбердің 105 млрд теңге көлеміндегі сапалы коммерциялық портфелінің бір бөлігі және «Даму» қорының мемлекеттік бағдарламасы бойынша берілген 4,9 млрд теңге көлеміндегі несие портфелі Halyk Bank-ке жіберілген.

Ресейлік еншілес банктерді сатып алу туралы ұсыныстар түскеніне қарамастан, біз мұндай нұсқаны қарастырған жоқпыз, деді Ү.Шаяхметова.