Жер телімін алуға жеңілдік баспана мәселесіне басалқы болар еді

Қазақстан құрылысшылар одағы – аумағы әлеуетті қоғам­дық құрылым. Еліміздің 1214 ком­паниясын біріктіріп отыр. Одақ басшысы Талғат Ерға­лиевтің айтуына қарағанда, бүгін­гі күні әрбір аймақты аралап, құ­р­ылыс ұйымдарының ты­ныс-тіршілігін бағамдап, үй салу барысында кездесетін үйдей мә­селелерді шешуге ұмтылуда.

«Жолдауда айтылған мәселе­лерді құры­лыс­­шылар да қызу қол­дауда, үмітіміз де жоқ емес. Сала­ның серпін алар тү­йінді тұстары ес­ке­ріліп, оңы­нан шешілсе, игілі­гін ел көрер еді. Қазір тұрғын үй ба­ғасының қымбаттап кеткендігі бар­шаға белгілі. Оның өзіндік се­беп­тері де бар», дейді Талғат Ерғалиев.

Аймақтарды аралап, мән-жаймен етене жақын танысып қайтқан одақ басшысы­ның пікірінше, ел халқын тұрғын үймен қам­тамасыз етудің бір жолы – әрбір қазақ­стандыққа он сотық жер телімін беру. Міне, сол кезде тұрғын үйге зәру болып жүрген адамдардың қол­же­тімді баспанаға ие болуы ық­тимал. Баспана мәселесі әб­ден ширыққан Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент, Ақтау, Аты­рау тәріз­ді еліміздің үлкен қала­лары ма­ңында баспанасыз жүр­ген адамдарға тиісінше жер телім­дері берілсе, шиеленіскен әлеу­меттік жай оңынан шешілер еді.

Мұндай шағын аудандарды қалып­тастыру үшін 25 трлн теңге қаражат қажет екен. Осы қаражаттың 20 пайызы электр желілері мен шағын ауданішілік жол салуға әбден жетіп жатыр. Қолынан іс келетін әрбір отағасы баспанасын өзі салып алса, ең тиімдісі осы болмақ. Өйткені жоғары пайызбен ипотекалық несие алып, ұзақ жыл бойы қарыз­ды өтегеннен де әл­де­қайда ар­занға түсер еді. Мүмкін құры­лыс материал­дарын 15-20 жыл мерзімге несие­ге алуға болар. Егер жекемен­шік үйлер көптеп салынса, ірі мегаполистердегі баспанаға деген сұраныс аза­йып, бәсекелестік пайда болып, әрбір шаршы метрдің құны да төмендеуі мүмкін.

«Қазір бағаның неліктен тым қымбат болып отырғандығын таразы басына тартып көрелік. 2019 жылы мемлекет әр шаршы метрдің құнын 160 мың теңге деп есептеген, одан бері өзгерген жоқ. Ал құрылыс материал­­дары жыл сайын емес, ай сайын қымбаттап жатыр. Кейбір материалдардың құны тіпті 150-200 пайызға дейін көтеріліп кетті. Бұл арада мынаны түсіну керек, өзіндік құн деген бар. Мәселен, құрылыс компаниясы көп­қабатты тұрғын үй салды екен делік, ол тек пәтерді ғана салып шыққан жоқ, оның айналасын абаттандыруға, көгалдандыруға, лифті қоюға қаражат жұмсады. Сондай-ақ тұрғын үй тек пәтерден тұрмай­ды, оның кіреберісі, баспал­дағы бар дегендей. Осының барлығы жиналып келіп өзіндік құнды құрайды», дейді одақ басшысы.

Ендігі бір мәселе құрылысқа қа­жет­ті материалды жергілікті жерде өндіру және оның сапасы алыс-жақын шетелден ағыл-тегіл келіп жатқан материалдан кем болмауы керек. Сонда ғана бәсекелестікке түсуге жарайды. Егер қажетті құрылыс материалдарын өзімізде өндірсек, әрине, тұрғын үй бағасына әсер ететіндігі даусыз. Қазіргі күні шет­елден тасымалданатын құ­ры­лыс материалдары былай тұр­сын, жергілікті жердің өзінде өнді­рілетін қиыршық тас пен құм­ның бағасы да аспандап кетті.

Әлеуметтік мәселені жер­гілікті жерде шиеленістіріп тұр­ған өте өткір жай – жер телі­мін алу үшін ұзын-сонар кезек­тің пайда болуы. Тіпті Көк­ше­таудың өзінде ондаған жыл бойы сарылып кезекте тұрғанымен, жер теліміне қол жеткізе алмай келе жатқандар көп. Ірі мега­полистерді айтасыз, қазір ауыл­дық жерлердің өзінде осындай ақылға сыймайтын жай орын алуда. Мәселен, Зеренді ауданына қарасты Садовый ауылында жер телімі кезегінде 200-ден астам адам тұр. Ауылдық жерде үй салуға жер жетеді ғой деп ойлағаныңызбен, шымбайға бататын шындық осы. Мәселенің байыбына бармақ­шы болып індете іздеп көргенімізде, көз жет­кіз­геніміз жергілікті билік­тің жер телімдерін бөлудегі ора­лым­сыздығы. Ауыл шаруа­шы­лы­ғымен айналысатын серіктес­тіктер үйдің іргесіне дейін жыртып егін егіп отыр. Осыдан ондаған жыл бұрын берілген рұқсаты бар. Ал ауылдағы жас отбасылары үй салу үшін жер телімін ала алмай зар қақсап отыр. Басқасы басқа, осындай мәселені шешуге болар еді. Сонда әлеуметтік мәселе де шие­леніспес еді.

«Әрбір шаршы метрдің қым­бат­тап кетуі жалғыз құрылыс материал­дарының бағасы­на байланысты емес. Қолынан іс келетін құрылысшы табу қиынға айналды. Облыс орталы­ғын­дағы жұмыспен қамту орталығына жиі барып тұрамын, жұмысшы сұраймын. Ешқандай мамандығы жоқ адам болса да жұмысқа алар едім. Қара жұмыс істеп қаражат тапса, айыбы жоқ қой. Ал тас қалаушы, краншы, дәне­керлеуші, әрлеуші тәрізді маман­дық иелері қасқалдақтың қа­нын­дай таптырмайды. Шын­туай­тында, жас­тарды еңбек етуге тәрбиелеу, адал еңбектің дәмін татуға баулу мәселесін назардан шығарып алдық. Біз Жаңа Қазақстанды баршамыз бо­лып бірлесе еңбек еткенде ғана құрамыз. Сондықтан әр­кім өз қолынан келетін істің нағыз маманы болып, еңбек етуіміз керек», дейді Көкшетау қала­сындағы «Жакупов» жеке кәсіпкер­лігінің басшысы Сайран Жақыпов.

Құрылыс компаниясы бас­шылары­ның айтуларына қа­рағанда, қазір үй салуға рұқ­сат алу қиын. Бұл тұстағы без­бүйрек бюрократтық баз баяғы қалпында.

Ендігі бір мәселе – тұрғын үйдің сапасы. Кейінгі жылдары облыс орта­лығында бой көтер­ген көпқабатты тұр­ғын үйлер­дің сапасына өкпе айту­шылар аз емес. Оның үстіне мемле­кеттік бағдарлама бойынша салынған үйлер ұлттық нақыштан ада, сұр­қай кейіпте. «Әрбір үйді архи­тектуралық безендіру тым қым­батқа түсетін еңбек, жобасын жасауға да қыруар қаржы жұм­салады. Бір жасап алған жобамен үй сала беруді доғарған жөн. Сонда ғана елді мекеннің көркін жақсартуға болады», дейді жеке кәсіпкер Сайран Жақыпов.

Саладағы салмақты дүние аз емес. Одақ басшысы Талғат Ерғалиевтің есеп­теуінше, дәл қазір елімізде тұр­ғын үйге зәру 11 млн адам бар. Бұл мәселені шешу үшін құрылыс саласына бері­летін жеңілдетілген несие көле­мі көбейтілуге тиісті. Сонда қара­жатқа зәру компаниялардың тынысы ашылып, жұмыс алға жылжитын болады. Қалай болған күнде де құрылыс саласының қиындығы шаш етектен екені белгілі болып отыр. Ендігі үміт, жаңарған дүниенің жасампаз бас­тамалары.

 

Ақмола облысы