Ұрпақ амандығы – ортақ жауапкершілік

Судағы салғырттық сан соқтырады

Иә, «бала – тапқандікі емес, баққандікі». Кезекті оқу жылының өзекті кезеңін ойдағыдай аяқтаған балақайларды алда ала жаздай демалыс күтіп тұр. Бала болған соң тауды да көргісі, бауға да барғысы келеді. Ал енді бірі әне-міне дегенше лагерьге лап қоюға дайын отыр. Барсын. Көрсін. Тек, мың бір атты пәледен, жүз бір атты қатерден аман жүрсе болғаны.

Басқасы басқа, тас домалайды-ау деп таудан, ағаш басып қалар деп бау­дан емес, жан баласына жазығы жоқ, өзімен-өзі жатқан қарапайым қара судан да қауіптенеміз. Оған да негіз бар. Себебі Қазақстан­да 1 маусымнан бастап суға шомылу кезеңі басталады. Бұл ретте Төтенше жағдайлар министрлігінің жұмысы қызып, жауапкершілігі артатыны анық. Аталған ведомство орталық мемлекеттік органдармен және әкімдіктермен бірле­сіп, айдындағы қауіпсіздікті қамтама­сыз ету үшін кешенді алдын алу жұмыстарын ұйымдастыруды бас­тап кетті.

Төтенше жағдайлар министрлігі­нің Азаматтық қорғаныс және әс­кери бөлімдер комитетінің төрағасы Бауыржан Сыз­дықовтың айтуынша, елі­мізде шо­мылуға рұқсат берілген 490 орын бар. Со­ның 187-сі коммуналдық болса, 287-сі – жеке жағажайлар. Бұған қоса, 16 орын бойын­ша нақты иелерін бекіту жұмыстары жалғасып жатыр. Жалпы, елімізде 50 мыңнан астам су айдыны бар екенін ескерсек, ведомствоның құтқару бөлімшелері соның халық ең көп пайдаланатын 125 су айдынын бақылайды. Бұл жерлерде 490-нан астам құтқарушы тәулік бойы кезекшілік етеді.

– Коммуналдық жағажайларда қауіп­сіз балалар жағажайлары (5 жас­қа дейінгі балаларға арналған суға шомылу орындары) дайындалды. Онда құтқарушылар балаларға жүзу дағдыларын үйрететін болады. Республикамызда барлығы 265 орнықты (стационарлық) бассейн, 146 қаңқалы-модульді бассейн бар. Жыл басынан бері бұл бассейндерде 26 650-ден астам бала жүзуге үйретілді, – деді Б.Сыздықов.

Бұған қоса, халықтың судағы қауіп­сіз әрекет ету әдебін қалыптастыру мақ­сатында еліміздің оқу орындарында 1,5 млн адамды қамтыған 850-ден астам интерактивті сабақ өткізілді. Сонымен қатар тұрғындарға 55 мыңнан астам адам қатысқан 3 200-ден аса жиын ұйымдастырылды. Тіпті, «2GIS» картографиялық платформасында еліміздегі су айдындарында шомылуға тыйым салынған 4 994 және рұқсат етілген 490 орын туралы мәлімет орналастырылды.

2022 жылы 1 қаңтар мен 16 мамыр аралығында ведомство қызметкерлері құтқарған 7 адамның арасында 2 бала болды. Соған қарамастан орын алған қайғылы оқиғалар да бар. Мәселен, биыл осы 16 мамырға дейін қауіпсіздік ережелерін сақтамаудың салдарынан 25 адам суға батып, соның ішінде 3 баланың өмірі үзілді. Ал күні кеше елордалық сүңгуірлер Есіл өзенінен тағы 2 баланың мәйітін алып шықты.

Кәмелетке толмаған – кім құқығын қорғаған?

Бала қауіпсіздігіне алаңдайтын құтқарушылар ғана емес, сонымен қатар ішкі істер органдарының қызметкерлері дер едік. Бүгінде билік пен қоғам кәмелетке толмағандардың құқығын қорғауға, қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүдделі. Жергілікті полиция бөлімшелері бұл бағытта бірқатар жұмыс атқарып келеді. Мәселен, Ішкі істер министрлігінің Әкімшілік полиция комитеті басқарма бастығының орынбасары Жасұлан Жұманалиннің айтуынша, елімізде «Полицияның қадамдық қолжетімділігі» қағидасын қамтамасыз ету мен құқық қорғау қызметкерлері жұмысының сер­вистік моделін қалыптастыру мәселе­лері жолға қойылды. Нәтижесінде, биыл кәмелетке толмағандарға қатысты жасалатын қылмыс 17%-ға төмендеді. Соның ішінде, ұрлық – 2,5 есе, бопсалау – 2 есе, бұзақылық пен ұрлық 3 есеге азайды.

– Кәмелетке толмағандардың жыныс­тық қолсұғылмаушылығы мәселесіне ерекше назар аударылады. Биыл қаңтар-наурыз айларында мұндай қылмыс түрлері 19%-ға азайды. Дәл осы мақсатта, құқық қолдану тәжірибесін ескере отырып, заңнамалық актілер тұрақты түрде жетілдіріліп отырады. Мәселен, кейінгі жылдары елімізде Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, балаларға қатысты жыныстық зорлық-зомбылық үшін жаза күшейді. Мұндай қылмыс түрлері ауыр қылмыс қатарына ауыстырылды. Соның нәтижесінде, тараптардың татуласуына жол берілмейді. Ондай қылмыс жасаған адамдар барынша қауіпсіз мекемелерде қамауда ұсталады. Оларға рақымшылық жасалмайды және мерзімінен бұрын босатылмайды, – деді Ж.Жұманалин.

Сондай-ақ кәмелетке толмағандарға қатысты орын алған жыныстық зорлық-зомбылықтарды біле тұрып, жасырып қалған тұлғаларға 6 жылға дейін бас бостандығынан айыру туралы жаза түрі қарастырылған. Педагогтерге бала­лар тарапынан немесе балаларға қарсы жасалған заң бұзушылықтарды құқық қорғау органдарына жедел хабарлау жөнінде жауапкершілік жүктел­ді. Баланы қорлаған немесе психология­лық, физиологиялық жарақат келтірген тұлғалар міндетті түрде қатаң жазалануы керек.

– Келесі маңызды мәселенің бірі – білім беру мекемелерінде балалар қауіп­сіз­­ді­гін қамтамасыз ету. Үкімет­тің, тиісті ведомстволардың тапсыр­масына сәйкес, бұл салада да құқықтық ұйымдастыру жұмыстары жүріп жатыр. Білім және ғылым министрлігі әкімдіктермен бірігіп, мектептердің техникалық тұрғыда қауіп­сіздігі қамтамасыз етіле бастады. Яғни дабыл түймесі, бейне бақылау камера­лары, сигнализация орнатылып, бақылау өткізу жүйесі жолға қойы­лып жатыр. Балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында лицензиясы бар жеке күзет ұйымдарының қыз­меті пайдаланылады. Өкінішке қарай, еліміздегі білім беру ұйымдарының басым көпшілігі террористік актілерге қарсы тұруға қауқарсыз нысандардың қатарына жатқызылады. Осыған байланысты, биыл наурызда Білім және ғылым министрлігі білім беру мекемелері­нің террористік актілерге қарсы қауіпсіз­дігін ұйымдастыру жөнінде арнайы нұсқаулықты бекітті, – деді полиция қызметкері.

Буллинг – бүгін бұзақылық, ертең – қылмыс

Балаға тек оттан, судан және өзге де табиғи құбылыстардан, не болмаса ересектер тарапынан ғана қауіп төнбейді. Мәселен, мектеп қабырғасында ересек балалар кішілерге күш көрсетіп, қоқан-лоқы жасап, қандай да бір затты тартып алып жататын оғаш оқиғалар да жиі кездеседі. Әдетте, білікті мамандар мұндай зорлық-зомбылықты буллинг деп айдарлап жатады. Өкінішке қарай, ондай олқылықтарға жол бермеу жөнінде мұғалімдер, ата-аналар тарапынан әртүрлі түсіндіру, қадағалау жұмыстары жүргізілгенімен, бұзақы әрекеттер біржолата тыйылған жоқ. Ересек балалар тарапынан дәл мұндай қысымға тап болған жәбірленушілер әдетте кімге ақтарыларын білмей азап шегеді. Ал оның алдын алудың, қорлық көрген баланың үнін естудің жолы бар ма? Бақсақ, бар секілді.

– Еліміздегі жалпы білім беретін ұйымдардың барлығында аты-жөніңізді атамай-ақ арыз-шағым түсіру үшін қолайлы жағдай жасалған. Яғни орын алған, не болмаса алдағы уақытта орын алатын құқық бұзушылықтар туралы мәліметті анонимді түрде хабар­лауға болады. Бұл аз десеңіз, мектеп қабырғасындағы оқушылар арасында анонимді сауалдама да жүргізіледі. Бұл жұмысты құқық қорғау органдары Білім және ғылым министрлігімен бірлесіп іске асырып келеді. Мәсе­лен, қаңтар-сәуір аралығында полиция қызметкерлерінің жеке ізге түсуінің нәтижесінде 4 қылмыстың беті ашылды. Алайда құқық қорғау органдары мұнымен шектеліп қалмай, оқушыларға мектеп қабырғасында және одан тыс аумақта жасалатын әрбір құқық бұзушылық үшін жауапкершілік қарастырылғанын түсіндіреді. Бұған қоса, оқушылар мен олардың ата-аналары дағдарыс орталықтарының қызметі, сенім телефондары туралы ақпарат алады. Мұндай орталықтар мен сенім телефондарының жұмысы ең алдымен кәмелетке тол­ма­ғандардың құқығын қорғауға бағыт­талады, – деді Ж.Жұманалин.

Жол үстінде сақтанбаса болмайды...

Жазғы маусым кезінде жол-көлік оқиғалары салдарынан орын алатын жайттарға да ерекше мән беріледі. Өкінішке қарай, кейбір ата-аналар баласының көзінше жолды рұқсат етілмеген тұста қиып өтеді. Одан «үлгі алған» бала келесі жолы өз бетінше қиып өтуге асығады. Міне, соның кесірінен оқыс оқиғаларға ұшырайды.

– Биыл қаңтар-сәуір айларында ел аумағында балалардың қатысуымен 400-ден астам жол-көлік оқиғасы тіркелді. Осындай оқыс оқиғалардың алдын алу мақсатында полиция қызметкерлері әкімдіктермен бірлесіп білім беру мекемелері орналасқан аумақта көше-жол желісін жақсарту, жол жүру қызметін ұйымдастыруға қажет техникалық құралдарды орнату жұмыстарын қолға алды. Жыл сайын «Балалар, назар аударыңдар!», «Қауіпсіз жол», «Мектепке жол» сынды жедел алдын алу шаралары ұйымдастырылады. Мұндай шаралар ең алдымен жолдағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қажет, – деді тәртіп сақшысы.

Балалар жылында өскелең ұрпақ­тың өсіп-өркендеуіне, қауіпсіздігін қамта­ма­сыз етуге, құқығын қорғауға қатыс­ты қомақты шаралар қолға алынып жат­қаны белгілі. Соған байланысты, Үкі­мет тиісті жос­пар жасады. Бұған қоса, Пре­зи­дент тап­сырмасын тыңғылық­ты орындау мақ­сатында Ішкі істер министрлігі қосым­ша ведомстволық жоспар әзірледі. Бұл жос­парды іске асыруға аталған ведомст­во­ның қызметі мен аумақтық полиция департаменттері жұмылдырылды. Осы­лайша, құқық қорғау органдары жыл бойы әскери-патриоттық, имидждік, қа­йы­рым­дылық және профилактикалық іс-шара­лар ұйымдастыруды көздеп отыр. Ал оның бір парасы сәуірде бастау алып үлгерді.

– Биыл 11-15 сәуір аралығында ішкі істер органдарының қызметкерлері ел аумағында «Мен және менің поли­циям» имидждік акциясын өткіз­ді. Аталған акция аясында кәме­летке тол­мағандардың құқықтық сауат­ты­лығын жетілдіру, тұрғындардың ішкі істер органдарына деген сенімін артты­ру мақсатында ауқымды жұмыс ат­­қа­рыл­ды. Сонымен қатар кәмелетке тол­мағандар полицияның жұмысымен та­нысты. Ең бастысы, балалар қандай жағдайда болсын қауіпсіздік шараларын сақтауды үйренді. Қабылданып жатқан мұндай заңдық, тәжірибелік шаралар ең алдымен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталып жатқаны анық, – деді Ж.Жұманалин.