«Алаш аттан түскенде хан тақтан түсетін» заман болған десетін. Дәл осы күні Ұлытау төрінде өтетін Ұлттық құрылтайға қатысушылардың тізімі қатар жарияланып, ашық ақпарат көздерінде бірінен соң бірі ат оздырып жатқанын жақсы ырымға баладық. Шәмші десе, халық, ұлт деген ұғымдар оянады елдің көкейінде. Көпшілік, тұтастық сынды түсініктер ту көтерері тағы мәлім. «Той басталды Отырарда, сұлу Сырдың бойында. Кеудесінде оты жанған, Қызылқұмның қойнында. Аңыздарда аты қалған, талай ақын толғаған. Осындай той Отырарда, бұрын-соңды болмаған» демеуші ме еді бір әнінің сөзін жазған Мұхтар Шаханов.
Осылайша, қазақ топырағындағы ең көне қалалардың біріне саналатын Отырар Әл-Фарабиден кейін Шәмшіні әкелді дүниеге. Күллі әлем жарияға шығармағанымен, дүние жүзінің оқымыстылары мойындайды екен. Музыка туралы тұңғыш ғылыми еңбек қалдырған деп Фарабиді таныса керек. Өзі халқын сүйген, халқы өзін сүйген, ұлт жүрегінен ойып тұрып орын алған Шәмші дәл сол топырақта мың жылдан соң дүниеге келіп, түркінің қарашаңырағына озан болып орнап алды. Қазақ аспанын ғана емес, Тұран халықтарының көбі тыңдайды Шәмшіні. «Сен мөлдірейсің, еркем» деп қырғыздар да, басқа да түркі халықтары шырқайды.
Түптеп келгенде, Шәмші Қалдаяқов – қазақ жерінің тұтастығы үшін әнімен күрескен тұлға. Оны композитордың мына сөзіне қарап бағамдаса болады: «1959 жылдың аяғында қазақтар «Бұл қалай, біздің терістіктегі 5 облысымызды «Целинный край» қылып бөліп алайын деп жатыр» деген шу шығарды. Сол кезде «Менің Қазақстаным» деп жазған ҰРАН ӘНІМІЗ еді», дейді. Халықтың рухын осы әнімен-ақ көтеріп жібергені бүгінде тарихтан мәлім. 1986 жылы алаңдағы жастар шырқаған бұл туынды уақыт өте келе Қазақстанның Мемлекеттік әнұранына айналса, демек Шәмші елінің тұтастығы жолында әнін ту етіп көтерген күресінің нәтижелі болғаны.
Осының тағы бір айқын дәлеліндей, Қазақстан тәуелсіздік алысымен 1991 жылы Шәмшіге Қазақстанның Халық әртісі атағы берілген. Композитордың көзі тірі ол уақытта. Ал көзі кеткен соң есіміне берілген бұл атақ шын өнер иесінің аты мәңгі өлмейтінін тағы бір мәрте әйгілегендей.
«Бұл күнде әнші көп, тек қана Шәмші жоқ» дейтін сөз бар ел аузында. Бүгінде Шәмші әндері шырқалмайтын ұлы той, ұлық кештер жоқ та шығар. Той мен думанды, мерекелік кештерді былай қойғанда, жай күндердің өзінде жұрт Шәмшісін тыңдайды. Ыңылдап айтып жүреді. Жұматай Жақыпбаев Олжасқа жазған өлеңінде «Ағам да солай: Алысты жақынға балап, Қақтырған біздің қиял мен ақылға қанат», деп көсілетін. Қазақ аспанында қалықтаған әндері арқылы халықтың сезімі мен ойына қанат бітірген Шәмші есіміне көрсетілген құрмет пен сый – бір жағынан оның еш ескірмейтін әнін әр кеш шырқап келе жатқан еліне жасалған құрметтің белгісі.
