Естеріңізге сала кетейік, осы айдың басында Грекиядағы саясаткер мен журналистердің телефондарын Predator деп аталатын шпиондық бағдарламамен елдің Ұлттық барлау агенттігінің (EYP) тыңдағаны туралы ақпарат тарап, мұның арты жанжалға ұласқан еді. Ел парламенті арнайы жиында осы оқиғаның талқыланатынын хабарлады.
Грекия баспасөзі таратқан ақпаратқа қарағанда, оппозициялық Пасок партиясының жетекшісі Никос Андрулакис телефонын Ұлттық барлау агенттігінің тыңшылық арнайы бағдарламамен тыңдағаны туралы мәселенің тереңірек зерттелуі туралы ел парламентіне өтініш берген. Мұны елдегі басты оппозициялық Сириза партиясы да қолдап, берілген өтінішке байланысты 29 тамызда өтетін парламенттің жалпы отырысында талқыланатыны хабарланды.
Конституция бойынша мәселені парламенттің тексеру үшін 120 депутаттың қолдауы талап етіледі. Сириза мен Пасоктың парламенттегі ие болатын орындарын қосқанда ғана 120 орынды құрауы – қос партияның бір-бірін қолдауына түрткі болып отыр.
Грекия парламентінің жалпы отырысқа жиналуына тағы бір себеп – Ұлттық барлау агенттігінің жаңа басшысы Фемистоклис Демирис тағайындалмақ. Сириза партиясы премьер-министр Кирякос Мицотакисті «саясаткер мен журналистің телефоны тыңдалғанын білді және қолдау көрсетті», деп айыптады. Ал Пасок партиясының жетекшісі Андрулакис Мицотакисті «мемлекеттік тәртіп туралы мәлімдеме жасаудан үнемі қашқақтайды», деп сынға алды.
Үлкен жанжалға айналған осы оқиғалар мен өзіне тағылған айыптарға қатысты Мицотакис: «Бұл дұрыс емес, менің ешнәрседен хабарым жоқ еді және бұған ешқашан жол бермес едім», деп мәлімдеме жасады.
Сөз болып отырған оқиғаның Грекия Ұлттық барлау агенттігінің кемшіліктерін көрсетіп бергенін айтқан Мицотакис: «Бәрі заңды түрде жасалғанымен, Ұлттық барлау агенттігі бұл тыңшылықтың саяси салдарын ескерместен әрекет етті. Бұл заң тұрғысынан дұрыс болды, бірақ саяси тұрғыдан дұрыс деп қабылданбайды», деді.
Никос Андрулакис телефонын заңсыз тыңдауға және жеке ақпаратына қол жеткізуге әрекеттенгені үшін Грекияның Жоғарғы сотына (Areios Pagos) шағым түсірді.
Андрулакис 28 маусымда Еуропарламенттің арнайы қызметіне жүгініп, телефонының тыңшылық бағдарламамен қадағаланып жатқанын тексерткен. Телефонды алғашқы тексеруде Predator атты шпиондық бағдарламаға қатысты күдікті сілтеме анықталады. Тексеру барысында Андрулакистің 2021 жылдың 21 қыркүйегінде телефон иесінің шпиондық бағдарламаға бағыттайтын сілтемесі бар хабарлама алғанын анықтады. Бірақ Андрулакис хабарламада көрсетілген сілтемені баспағанын тілге тиек етті.
Сонымен қатар сәуір айында грек журналисі Танасис Коукакистің ұялы телефонынан да шпиондық бағдарлама анықталғаны туралы ақпарат тарады. Халықаралық баспасөз институты (IPI) Грекия билігінен журналист Коукакистің ұялы телефонында анықталған тыңшылық бағдарламаны тексеруді сұрады. Ал IPI мәлімдемесінде Коукакистің ұялы телефоны 2021 жылы 10 апта бойы Predator деп аталатын бағдарламамен қадағаланғаны айтылады.
Осы оқиғадан кейін Ұлттық барлау агенттігінің президенті мен премьер-министрдің бас хатшысы қызметінен кетті. Ұлттық барлау агенттігінің президенті Панагиотис Контолеон 5 тамызда Мицотакиске «ақпарат жинау процесіндегі немқұрайдылық» себебімен қызметтен кетуге өтініш берді. Бір қызығы, Predator деп аталатын шпиондық бағдарламамен коммерциялық байланыста болған және Мицотакистің жиені әрі «оң қолы» болған премьер-министрдің бас хатшысы Григорис Димитриадис де сол күні орнын босатты.
Грекиялық Хельсинк барлау құқығы тобының өкілі Панайоте Димитрас журналистер мен партия жетекшісін тыңдау заң үстемдігі бар елде қабылданбайтын оқиға екенін алға тартып, «Құқықтық дамыған елде бас хатшы емес, премьер-министр қызметтен кетуі керек», деді.
«Катимерини» газеті Андрулакисті тыңдауға өтініш «украин және армян арнайы мекемелерінен келді»деп жазған еді. Ұлттық барлау агенттігі баспасөзге жариялауға себеп болған бұл мәлімдемені Украинаның Афинадағы елшісі Сергий Шутенко мен Арменияның Афинадағы елшісі Тигран Мкртчиян жоққа шығарды.
Даулы оқиғаға қатысты Халықаралық адам құқығын қорғау ұйымы алаңдаушылық білдіріп, ұйымның арнайы өкілі Ева Коссе мәлімдеме жасады. Грекияда баспасөз бостандығына қатысты алаңдаушылықтардың артқанына назар аударған Коссе үкіметтің тәуелсіз ұйымдарға қысымының кеңейгенін алға тартты. Барлау агенттігінің жекелеген адамдардың ұялы телефондарын тыңдауы елдегі цензура мен оппозициялық топтарға деген қысым екенін айтқан ол Танасис Коукакиспен бірге Арис Маличудис есімді журналистің де телефонына арнайы бағдарлама орнатылып, тыңдалғаны туралы мәлімдеме жасады. «Бұл адам құқықтарын шектеудің бастамасы» деп бағалады Халықаралық адам құқығын қорғау ұйымының арнайы өкілі Ева Коссе.
Енді Грекия халқы мен телефондары тыңдалған жәбірленушілер алдағы парламенттің жалпы отырысында оқиғаның негізгі себепкерлері мен жауаптылары анықталып, қажетті шаралар жүзеге асырылады деп үміттенеді.
