Ресей президенті Владимир Путин осы жылдың 24 ақпанына қараған түні халқына арнаған үндеуінде Украина аумағында әскери операция басталғанын жариялады. Қақтығыс басталардан бірнеше апта бұрын Ресей мыңдаған әскерін Украина шекарасына орналастырды. Украина Сыртқы істер министрі Дмитрий Кулеба Путиннің Украинаға қарсы «соғыс» бастағанын айтты. «Украинаның бейбіт қалаларына соққы беру жалғасуда. Бұл – жаулап алу соғысы. Украина өзін қорғап, жеңеді», деп мәлімдеген еді ол. Ол сондай-ақ «Әлемдік қауымдастық Путинді тоқтата алады және тоқтатуы керек», деп «көмек сұраған» болатын. Алайда жарты жылдан бері украин халқы күн сайын қақтығыс астында өмір сүріп келеді.
Путин Донбасста «арнайы әскери операцияның» мақсатын «сегіз жыл бойы Киев тарапынан зорлық-зомбылық пен геноцидке ұшыраған адамдарды қорғау, Украинаны демилитаризациялау, сондай-ақ бейбіт тұрғындарға, оның ішінде Ресей Федерациясының азаматтарына қарсы көптеген қанды қылмысты жасағандарды жауапқа тарту», деп атады. «Қақтығыс бейбіт халық арасында емес, әскери орындарда орын алады», деп сендірді.
Десе де сарапшылар Владимир Путиннің мәлімдемесін қаперіне де алмай, өздерінше шешім жасады. Батыс шенеуніктері қақтығыс басталған тұста «Путинді Ресей шекарасындағы демократиялық Украинаның орнауы мен оның перспективасы қорқытты», деген пікір білдірді. Сондай-ақ The Guardian басылымының мәлімдеуінше, Ресейдің Украинаға басқыншылығы тікелей жер иемденумен байланысты. Ал Швецияның бұрынғы министрі «Егер келесі кезекте Эстония мен Латвия тұрса, мен таң қалмаймын», деді The Guardian-ға берген сұхбатында.
Кезінде Путин Кеңес Одағының ыдырауын «XX ғасырдағы ең үлкен геосаяси апат» деп атағанын ескерсек, бұл қисынды болып көрінуі мүмкін. Қазірде Ресей армиясының Украинада «күштерінің» кете бастағанына қарап, Балтық елдеріне немесе Польшаға шабуыл жасауы оларды НАТО-мен тікелей қақтығысқа әкелетінін болжау қиын емес.
Ал «шындығында Путиннің Украинаға басып кіруі өзге мәселелерден туындап отыр», деп санайды Батыс сарапшылары. «Украина Путин билікке келгенге дейін де назарына ілікті. Ол сонау 1994 жылы Санкт-Петербург мэрінің орынбасары қызметінде жүрген кезінде Қырымның Украинаға қосылуына наразылығын білдірді. Ол сол жылы француз дипломатына Ресейдің XVIII ғасырда Осман империясын жеңіліске ұшыратқанын айта отырып, «Ресей Қырымды түріктерден қайтарып алды», деген еді», дейді The Guardian сарапшысы Филипп Шорт.
Бірақ 2008 жылы Украинаның Батыс альянсының толыққанды мүшесі болу мүмкіндігі сөз болған НАТО саммиті Путиннің ұстанымын одан әрі ширата түсті.
Ресейдің орталық барлау басқармасының қазіргі басшысы, Мәскеудегі АҚШ елшісі болған Билл Бернс сол кезде Ақ үйге бірнеше құпия хат жолдағанын айтады. Хаттың бірінде ол «Украинаның НАТО-ға қосылуы тек Путинге ғана емес жалпы ресейлік элита үшін де «жағымсыз» құбылыстың бірі. Екі жарым жылдан астам уақыт ішінде мен Кремльдің «жалқауларынан» бастап, Путиннің ең қатал либералдық сыншыларына дейін әңгіме-дүкен құрдым. Сонда мен әрбірінің Украинаның НАТО-дағы орнына бір «ерекше» көзқараспен қарайтынына таң қалдым. Барлығы дерлік оны Ресейдің мүддесіне тікелей қарсылық көрсету деп санайды. Сондықтан бұған әлі Ресей жауап береді» деп жазған. Бернстің ескертуі жазылған бірінен соң бірі келген хатты АҚШ әкімшілігі елемеді, алайда Путин оған «жауап» берді. 2014 жылы ол Қырымды аннексиялады, содан кейін Донбасста сепаратистік көтеріліс тудырды, ақырында, осы жылдың ақпан айында Украинаны бағындыру үшін оларға қарсы қақтығыс бастады.
НАТО құрамының кеңеюі Ресей үшін теңіздегі тамшыдай ғана. Путин билікте болған жиырма жыл ішінде оның Батысқа қарсы көптеген өзге де наразылығы жинала берді. АҚШ-тағы 11 қыркүйек оқиғасы кезінде Джордж Бушты толық қолдаған, Тони Блэр мен Билл Клинтонды таң қалдырған, Ресейдің Еуропамен, Батыс әлемімен бірге болуын мақсат еткен жас ресейлік көшбасшы бірте-бірте олармен бітіспес қарсыласқа айналды. Бүгінде «АҚШ пен оның одақтастары Ресейді тізе бүктіруге бел байлағанына сенімдімін», дейді Филипп Шорт.
Сарапшылардың айтуынша, негізі Путиннің мақсаты Киевті «жеңу» ғана емес, одан да маңыздысы НАТО-ның оны тоқтатуға қауқарсыз екенін көрсету. Оның табысқа жетуі ұрыс даласындағы жағдайға байланысты әрине, сондай-ақ бұл өз кезегінде Батыстың қолдауының дәрежесіне байланысты болады. Ал алдағы күз бен қыс Украинаның Батыс серіктестері үшін қиын болғалы тұр, өйткені энергия тапшылығы мен күнкөрістің қымбаттауы оларға айтарлықтай әсер етуде. Қалай десе де, олар Ресей газы мен энергиясына тәуелділікті бір мезетте жоя алмайтыны анық.
«Путин жеңуі үшін Мәскеуге көп нәрсеге қол жеткізудің қажеті жоқ» деп санайды Филипп Шорт. Оның айтуынша, Ресейге бүкіл Донбассты және Қырымға баратын құрлықтағы көпірді бақылауға алу жеткілікті. «Әрине ол бұдан мол мүмкіндікке қол жеткізуді қалайды. Ресей әскерлері Одесса мен оған іргелес Қара теңіз жағалауын басып алса, Украина тәуелді мемлекетке айналады. Батыстың нық қолдауымен Украина мұның алдын алуы әбден мүмкін. Бірақ күмән бар», дейді ол.
Украинадағы қақтығыс жеке-дара болып жатқан жоқ. Ресей Еуропада АҚШ орнатқан қауіпсіздік тәртібіне қарсылық танытса, Қытай Азия мемлекеттерін «торып» оған қарсылық көрсетуде. Бүгінгі аумалы-төкпелі уақытты сарапшылар геосаяси өтпелі кезең деп бағалайды. Оның нәтижесі ондаған жылдар бойы белгісіз болуы әбден мүмкін. Өйткені қандай алпауыт ел болсын мұны тоқтатуға қауқары болмай тұр.
Әлем басынан өткерген барлық соғыс секілді қазіргі қақтығыс кез келген уақытта аяқталары сөзсіз. Алайда Украина мен Ресей география анықтап бергендей бір-бірімен көршілес мәңгі өмір сүруге мәжбүр, оны өзгерту мүмкін емес. Қазір анығы осы ғана...
