Интернет де-юре бар, де-факто жоқ

Арнаулы қызметтердің жұмысын тұралатады

Парламент Сенатының депутаты Ольга Булавкинаның айтуынша, статистикаға сәйкес еліміздегі 100 адамның тек 15-і ғана тұрақты белгіленген интернетке ие. Бұл орайда Қазақстан мобильді және кең жолақты интернеттің тарифы жағынан алдыңғы орындарда болғанымен интернет жылдамдығы, қолжетімділігі, файлдарды мегабит секундына жүктеу секілді көрсеткіштер бойынша көштен қалып келе жатқанын айта кеткен орынды.

«Қазақстанның ұялы байланыс нары­ғында сатып алушылар көп болса да 2 субъект қана жұмыс істеп келеді. Бұл нарыққа жаңа субъектілердің кіруіне экономикалық (бастапқы инвестициялардың көлемі), тех­нологиялық (радиожиілік спектрі ресур­сының шектеулілігі), әкімшілік (лицензиялау) шектеулер кедергі келтіріп отыр.

Еліміздің азаматтары, оның ішінде шалғай елді мекендердің халқы, кәсіп­кер­лер, білім беру саласы мен басқа да мем­лекеттік органдардың қызметкерлері тиісті байланыс пен интернеттің болмауына қатысты үнемі хабарласып, ша­ғым­данып жатады. Мысалға, өңірлік денсаулық сақтау саласын алып қарайық, мамандар қажетті құжатты қолмен тол­тыруға мәжбүр. Жұмыстан кейін осы көптеген қағаз құжатты біріктірілмеген, ескірген ақпараттық базаларға енгізеді.

Білім беру саласына тоқталсақ, пандемия кезінде еліміздің шығысында мұғалімдерге сабақты офлайн форматта өт­кізуге тура келді. Өйткені өңірдегі интер­неттің баяулығы оқуды сапалы онлайн режімде өткізуге мүмкіндік берген жоқ. Шаруалар болса, субсидияны дер ке­зінде ала алмайды. Неге десеңіз, дерек­тер базасына тіркелу мұңға айналған. Вете­ринарлар есептерін уақытында тапсыра алмаса, учаскелік инспекторлар болған оқиға жөнінде шұғыл ақпарат бере алмайды. Мұндай проблема өте көп», деді депутат.

Шалғай елді мекендерде интернет жоқ

Цифрлы даму жөніндегі сарапшы Бауыржан Сәрсембаевтың пікіріне сүйен­сек, заман талабына сай мобильді ин­тер­нетті тек ірі елді мекендерде ғана кез­дес­тіруге болады. Ал шалғайда жатқан ауылдық жерлерде «интернет түгілі сапалы бай­ланыс атымен жоқ», дейді сарапшы.

«Әріптестерімізбен бірге 250 және одан көп халқы бар елді мекендерді аралап көрдік. Басым бөлігінде ұялы бай­ланыстың жоқ екенін байқап, тіркедік», деді Б.Сәрсембаев.

Сондай-ақ Б.Сәрсембаев нарықтағы барлық компания шамамен 150-дей халқы бар елді мекендегі 15 үйге байланыс орнатуды құптамайтынын жеткізді.

Өңірлерді аралау кезінде «мобильді құлдық» мәселесінің өзекті болып отыр­ғаны байқалса керек. Айталық, халқы көп ауылдарда бір ғана оператордың мұна­расы орнатылғандықтан мұндай елді мекендерде бірнеше оператордың SIM карта­ла­рын қолдануға тура келеді. Халық тығыз орналасқан ауылдарда бір байланыс мұнарасының жанынан екіншісін салу фактілері кездескен. Мамандар шет мемлекеттерде бұрыннан орнатылған базалық стансаларды бірлесіп пайдаланудың тәжі­рибесі кең қолданыста екенін айтты.

Абай облысы әкімі аппаратының цифр­ландыру және мемлекеттік қызметтерді мониторингілеу бөлімінің басшысы Айжан Ысқақова айтқандай, қазір өңірдегі күн тәр­тібінде тұрған мәселелердің қатарында әлеу­меттік маңызды бағыттарды цифрландыру бар. Ол облыстың бұл бағыттағы жұ­­мысы біртіндеп жолға қойылып, алда­ғы қойылған міндеттерді жүйелі түрде орын­­дауға күш салынып келе жатқанын же­ткізді.

Министрліктің мәліметі бұрмаланған

Ұлттық коммуникация және цифр­ландыру қауымдастығының басқарушы директоры Азамат Коловтың сөзіне ден қойсақ, еліміздегі цифрлы байланысқа жауапты ведомство қалалар мен өңірлердің интернетпен қамтылуына байланысты ақпаратты бұрмалап береді.

«Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі рес­публика халқының 99,3%-ы заманауи интернетпен қамтамасыз етілгені туралы мәліметті тұрақты негізде айтудан жалықпайды. Алайда іс жүзінде жағдай түбегейлі басқаша. Сонда Қазақстанда 280 мың адамның ғана сапалы интернетке қолы жетпей тұрғаны ма? Бұл өте күмәнді. Мысалы, АҚШ-та әлі күнге дейін 30 млн-ға жуық адам сапалы интернеттің игілігін көре алмай жүр. Ал Қазақстан медиандық көрсеткіш бойынша 95-ші орында тұр. Мұндай деректерді бұрмалап, еліміздің халқын адастырудың қандай қажеті бар?», деді А.Колов.

Бұл пікірді Парламент депутаттары да қуаттап, құрғақ есеп пен шынайы дерек көп жағдайда бір-бірімен сәйкес келе бермейтінін айтты. Сол себеп­ті бұл бағытта құзырлы органға жауап­кер­шілікті күшейтіп, іс жүзінде атқарыл­ған мәліметтермен бөлісуге шақырды.

«Семсат» компаниясының техникалық директоры Бауыржан Аманбаев провай­дерлердің нарығына таяуда қосылған­ын, бірақ қазірдің өзінде тиісті жаб­дықты сатып алуға байланысты пробле­маға тап болғандықтан қажетті софтты сатып алу үшін қолдау қажет екенін айтты.

Сарапшылардың айтуынша, радио­жабдық арқылы және антеннасыз (мачтасыз) интернетті тарту 2-3 жылдық өте­лімділікпен есептегенде 2-ден 4 млн тең­геге дейін құбылуы мүмкін. Осы ретте талшықты-оптикалық байланыс желі­лерін орнатуға орта есеппен 9 жылдық өтелім­ділікпен қоса алғанда шамамен 35 млн теңге жұмсалады. Ал егер де жаңа бағаналар орнатылса, бұл сома екі есеге ұлғаюы мүмкін. Сол себепті мамандар байланысы жоқ ауылдарға интернет тарту үшін субсидияланатын немесе қажетті жабдықтарды сатып алуды көздейтін арнайы бағдарламаны дайындауды ұсынып отыр.

Ал сыбайлас жемқорлықты болдырмау үшін заңнамалық деңгейде бұл бағдарламаны өңірлік жеке провайдерлер ғана іске асыратын міндетті норманы енгізу қажет деп санайды цифрландыру саласының мамандары.

Абай облысы