Кеніштердегі көлік кептелегі
Биыл өңірдің қатты отынға қажеттілігі 522 мың тоннаны құрайды. Оның 133 мың тоннасы – бюджеттік мекемелерге, 310 мың тоннасы тұрғындар үшін қажет екен. Өкінішке қарай, өңірдегі білім беру, мәдениет және денсаулық сақтау мекемелеріне жоспарланған көмірдің жеткізілуі өте баяу жүріп жатыр. Мәселен, білім саласына қажет 87,8 мың тоннаның небәрі 42 мыңы, мәдениет нысандарына бөлінген 172 мың тоннаның 22 мың тоннасы ғана нысаналы жерге тасып жеткізілген. Аймақтарда жеке тұрғындарды көмірмен қамтамасыз ету көрсеткіштері де түсіп кеткен. Былтыр қатты аязда көмір тапшылығынан Әуелбек ауылдық мектебін қатырып ала жаздаған Ақтоғай ауданының әкімдігі биыл бюджеттік мекемелерге көмір жеткізушілердің санын екі есеге арттырыпты. Алайда оның салдарынан жеке үйлерге отын тасып жүргендердің белсенділігі төмендеп, бүгінде жоспарлы жеткізудің небәрі 8 пайызы ғана орындалыпты. Мұндай мәселе бірнеше ауданда байқалып отыр.
Көмір тасудағы қазіргі баяу қарқын сақталып қалатын болса, қыркүйек айының соңына қарай қиындықтар туындауы мүмкін. Соның бірі – «Майкөбе» кенішіндегі жүк көліктерінің көптігінен туындайтын кептеліс. Өткен жылы осы мезгілде кеніш басында жүздеген машина іркіліп, кезекте тұрып қалған жүргізушілер арасында айғай-шу шыққан. Баянауылда апталап жауған жаңбырдың салдарынан кеніштің жолдары ми батпаққа айналып, көліктердің жүріп-тұруын қиындатты. Артынша облыс орталығындағы көмір сататын орындарда отын тапшылығы бой көрсетті. Өңірлік энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы басқармасының басшысы Ержан Салхановтың сөзіне қарағанда, жүкті қабылдап алушылардың уақытында өтінім бермеуінен былтыр жеткізу мерзімдері ұзарып кетті. Соған орай қатты отынды алыс аудандарға жеткізу жұмыстары қараша айының соңына дейін созылды. Оның үстіне «Қазақстан темір жолы» компаниясына тиесілі жүк вагондары да жетіспеді. Осының барлығы айналып келгенде биыл көмір тасымалдау ісін ұйымдастырушыларға сабақ болуы тиістін. Бірақ қазіргі күні бюджеттік мекемелерге 60 мың тонна ғана көмір жеткізілгенін, ол жоспардың 45 пайызы ғана екенін ескерсек, былтырғы жағдай қайталануы бек мүмкін екенін болжай беруге болатын шығар.
Алайда биылғы ең сорақы мәселе Ресейге салынған санкциялар салдарынан туындауы ғажап емес. Мамандар көрші мемлекетке Павлодар облысының көмірі жылдағыдан өте көп мөлшерде экспортталуы мүмкін екеніндігін болжап отыр.
– 2021 жылы «Майкөбе Инвест» компаниясы барлық өндірілген көмірдің 78 пайызын экспортқа шығарды. Биыл Ресейге салынған санкцияларға байланысты экспорт көлемі ұлғаяды деп күтілуде. Өткен маусымда вагондар жетіспеген болатын. Былтыр «Қазтемір транс» АҚ тәулігіне 20 бағыт бойынша тасымалдаулар ұйымдастырғаны мәлім. Биыл бұл маршруттар саны азаяды деп айтылды. Жалпы көмір жылыту маусымы басталмай тұрып жеткізілуге тиіс. Өткен кезеңде маусым соңына дейін көмір тасымалдаған жағдайлар да болды, – дейді Ержан Салханов.
Жауапты басқарма Энергетика министрлігіне көмір саласын реттеу және ішкі нарыққа көңіл бөлу, бағаны ұстап тұру бойынша хат жолдаған. Оған қоса жергілікті көмір кеніштерімен бағаны жылу маусымы соңына дейін ұстап тұру туралы келісім жасапты.
Алдағы уақытта жергілікті «Майкөбе», «Сарыкөл» және Екібастұздағы көмір кеніштері Ресейге экспортты еселейтін болса, өзіміздің тұтынушылар уақытында отын жеткізе алмай қиналуы әбден мүмкін. Себебі кеніш басшылықтарының негізгі назары бұрыннан бері көрші елдің нарығында екені мәлім. Ал тапсырыс ұлғайса, автокөліктер тұрмақ, теміржол бойында вагондардың кептелісі туындайды. Бұл мәселенің алдын алу үшін тұрғындар қатты отынды қыркүйек айының соңына дейін қамдап алуға тиіс деп есептейміз. Өңірде барлығы 12 оператор және тоғыз теміржол тұйығы ғана жұмыс істейтінін тағы бір мәрте еске салайық.
Қазандық қаңтарылып тұр
Өңірдегі мезгіл мәселесіне тереңдер болсақ, түйіні тарқамаған түйткілдер отынға ғана қатысты емес екенін аңғарамыз. Павлодар қаласындағы №1 және №2 жылу-электр орталықтарында және Екібастұздағы жылу-электр стансасында жөндеу жұмыстары жоспарлы мерзімінен кешігіп жатыр. Десе де бұл жағдай энергетикалық кәсіпорындардың жылуды уақытында таратуына кедергі емес деп сендіріп отыр басқарма басшысы. Энергия өндіретін компаниялардың резервтік қоймаларында 1,5 млн тонна көмір мен 16 мың тонна мазут бар. Бұл олардың кемінде 10 тәулік кідіріссіз жұмысын қамтамасыз етуге жеткілікті.
Екібастұз қаласының әкімі Аян Бейсекин жергілікті ЖЭО-дағы бір қазандық кестеге сәйкес жөндеуден өткізілгенін, қалған үш қазандық қараша айының соңына дейін жөнделетінін хабарлады. «Көмірлі шаһардың тұрғындарын тоңдырмау үшін қысқы мезгілде 290 гигакалория жылу қажет. Ал барлық қазандық агрегаттары толыққанды жұмылдырылғанда 490 гигакалорияны құрамақ. Сондықтан биыл қыста мәселе туындамауға тиіс. Қала тұрғындары үшін көмірдің тоннасы 5500 теңге, шалғай ауылдар үшін 7000 теңгеге дейін барады. Жалпы, көмір тасымалдау бойынша мәселе шешілген. Қалада 39 273 тонна көмір мен 302 тонна мазут қоры бар», дейді шаһар басшысы.
Бір қызығы құрылысы бақандай 5 жылға созылған Ақсудағы жаңа қазандық биылғы қысқа тағы дайын болмай шықты. Құрылысына 11 млрд теңге жұмсалған энергетикалық нысан 2019 жылы пайдалануға берілуге тиіс-тін. Алайда қазандық жобасындағы әу баста жіберілген кемшіліктер оған мүмкіндік бермей, жаңа өндіріс іске қосылмай жатып қат-қабат мәселелер анықталды.
Негізі бұл құрылыстың салынуына облыстың бұрынғы әкімі Болат Бақауов мүдделі болған. 2017 жылы қоярда қоймай жүріп, осы бір сәтсіз жобаны бастатқызып жіберді. «Ақсу шаһары бір маусымда 120 гигакалория жылуды тұтынса, жаңа қазандық 180 гигакалория береді. Жаңа нысан тұрғындардың сұранысын өтеп қана қоймай, қаланың дамуына мүмкіндік тудыратыны сөзсіз. Қазандық екі-ақ жылдың ішінде тұрғызылып, пайдалануға беріледі» деп лепіргені есімізде. Өкінішке қарай, 2019 жылдың күзінде тапсырылуға тиіс алып нысан одан кейінгі 2 жылда да тапсырылмады. Әу баста бөлінген миллиардтардың жетпейтіндігі айқын болып, қосымша 750 млн теңге бөлінді. Бірақ ол қаражат та мәселені шешпеді. Сағызша созылған «сақалды құрылыстың» жыры әлі күнге жалғасуда.
Былтыр жазда облыс басшысы Әбілқайыр Сқақов күзде іске қосылады дегенімен ол уәде де құрғақ болып шықты. Ал қараша айында Ақсу ферроқорытпа зауыты аумағында жұмыс істеп тұрған ескі қазандықта (әзірше қаланы жылумен қамтып тұрған сол ғана) апаттық жағдай орын алып, тұрғын үйлердегі жылу батареялары қатып қала жаздады.
Бақсақ, жаңа қазандықтағы мәселе біз ойлағаннан да күрделі екен. Оны Әбілқайыр Бақтыбайұлы былай деп түсіндіргені есімізде:
– Жаңа қазандықтың құрылысы толық аяқталды деп айтуға болады. Нысан технологиялық жағынан аса күрделі болуы себебінен ондағы сынақ жұмыстары аяқталмады. Бұл қазандық Ақсуды жылумен толық қамтамасыз ете алмайтынын айтқым келеді, яғни ол ескісіне қосымша күш болады. Жаңа қазандықтан шығатын жылудың тарифі нақты түрде алғанда аса қымбатқа түсетінін аңғардық. Жобалық-сметалық құжаттамалар мен технологиялық шешімдердің дұрыс жүргізілмеуі салдарынан осындай күрделі жағдайға жетіп отырмыз. Тіпті суға қосылу жүйесі де кәсіпорынға тікелей жүргізілмеген. Болмаған соң жағылатын көмір құнын субсидиялап, ферроқорытпа зауытының суына қостық, ал электр энергиясын жергілікті ГРЭС-тен алатындай жағдай жасадық. Мұның барлығы шығынын азайтып, тарифті төмендетеді деп ойлаған едік. Алайда алдын ала есептеулер бойынша жаңа тариф құны қазіргі қолданыстағы тарифтен 1,4 есеге қымбаттап кететіні белгілі болды. Мен тариф бағасы ары кетсе 25 пайыздан аспауы керектігі туралы тапсырма бердім. Сондықтан келесі жылы барлығы ойдағыдай болуы керек, – деп сөз берген еді.
Алайда Ақсу қаласының әкімі Нұрлан Дүйсембинов қазандықтарда кешенді сынақтар әлі де жүргізіліп жатқанын мәлімдеді. Алғашқы екі қазандықта тұрақты жану режіміне, ауаның толыққанды таралуына және отынның жану өзегіне түсуіне қол жеткізіліпті. Енді күлді шығару процесін тұрақтандыру үшін қосымша ұсақтағыштарды орнату қажет екен. Оларды жеткізу және монтаждау қазан айының соңына қарай жоспарланған. Жоспарлы жұмыстар аяқталған соң 1 қарашадан сынақ жұмыстары қайта басталады-мыс.
Осылайша, қазандық биылғы жылыту маусымына да дайын болмай қала ма деген ақсулық жұрттың күдігі расталды.
Павлодар облысы
