2022 жылы Қазақстан демократиялық дамуының жаңа кезеңіне аяқ басып, саяси жүйенің негізгі бағыттары бойынша заңнаманы жетілдіру шараларын қабылдады. Соның бірі биылғы референдумда қабылданған Конституцияға Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің мәртебесін бекітетін өзгертулер болды.
Тиісінше, «Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы» конституциялық заңның қабылдануы логикалық қадам. Бұл заң Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің құқықтары мен өкілеттіктерін конституциялық деңгейде айқындайды. Бұл омбудсмен институтының салмағын айтарлықтай арттырады.
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің медиациялық қызметі маңызды мәселе. Ол мемлекеттік органдар, әкімдіктер, басқа да ұйымдар мен азаматтар арасындағы дауды шешу үшін қоғамдық диалогке қатыса алады. Бәлкім, бұл азаматтарға қатысты осындай іс жүргізу статистикасына оң әсер етіп, мемлекеттік органдар жұмысындағы бюрократиялық кемшіліктерді жоюға прецеденттер жасап, оны одан әрі қайта қарауға және жетілдіруге ықпал етеді.
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың алдында тәуелсіз болуы мен есеп бермеуінің конституциялық-құқықтық бекітілуі де маңызды. Бұл оның орбитасына енгізілген істер адам мен азаматтар құқықтарының жоғары басымдылығы қағидаты негізінде мүмкіндігінше объективті түрде қаралатынын көрсетеді. Сонымен қатар адам құқықтарын дамыту және қорғау мақсатында уәкілге адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мәселелері бойынша заң жобаларын әзірлеу құқығы берілді.
Осылайша, Омбудсмен туралы конституциялық заңның қабылдануы қазақстандық демократия тарихының жаңа кезеңін бастады. Бұл Қазақстан азаматтарының құқықтары мен бостандықтарын нығайту жөніндегі алдағы шараларға негіз болатыны сөзсіз.
Татьяна ЛИПИНА,
Президент жанындағы ҚСЗИ аға ғылыми қызметкері
