Парламенттің жаңа регламенті

Мәжілістің Заңнама және сот-құқықтық реформа коми­тетінің төрағасы Арман Қожах­метовтің айтуынша, Пар­ламент жұмысының регламен­тіне Мемлекет басшысы баста­ма­шылық етіп, референдумда қолдау тапқан конституциялық реформа ережелерін іске асыру тәртібін белгілейді. Қаулы 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

«Парламент регламентіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ұсыныстарды қарау бойынша бірлескен комис­сия тиісті жұмыс жүргізді. Бірлескен комиссияға Парламент депутат­тары мен комитеттерінің 50-ден аса ұсынысы келіп түсті. Пар­ламент регламентіне ұсынылатын түзетулер елімізде жүргізілген конституциялық реформаның ережелерін іске асыру тәртібін белгілейді», деді депутат А.Қожахметов.

Бұл тұрғыда ол осы маңызды өзгерістер мен толықтырулар туралы толығырақ баяндап берді.

«Конституциялық заңдарды тек қана Парламент палаталарының бірлескен отырысында қарау туралы түзетудің Конституцияға енгізілуіне байланысты осы тәртіпті Парламент регламентінде бекіту ұсынылады. Атап айтқанда, регламентті «Конс­титуциялық заңдарды қабыл­дау» деп аталатын 4-1 жаңа тараумен толықтыру ұсынылды. Конституциялық заңдардың жобалары бойынша кемінде екі оқылым өткізу міндетті болады. Конституциялық заң жобасы Парламент Мәжілісінде тіркеледі. Заң жобасының көшірмесі екі күннен аспайтын мерзімде Сенатқа жіберіледі.

Конституциялық заң жобасын бірінші оқылымда қарау үшін Мәжіліс төрағасы Парламент палаталарының бірлескен отырысын шақырады, бұл отырыста жобаның тұжырымдамасы талқыланады. Конституциялық заң жобасының бас­тамашысы негізгі баяндама жасайды, одан кейін әр палатаның қосымша баян­дамашылары сөз сөйлейді. Сондай-ақ Парламент депутаттарына кезекпен сөз ұсынылады», деді А.Қожахметов.

Оның сөзіне қарағанда, қажет болған жағдайда Конс­титуциялық заң жобасын екінші оқылымға дайындау үшін Пар­ламент палаталарының бірлес­кен комиссиясы құрылуы мүм­кін. Оның құрамы жобаны бірінші оқылымда қарау кезінде Пар­ламент палата­ларының бірлескен отырысында бекітіледі. Сондай-ақ осы отырыс­та бірлескен комиссияның төрағасы сайланады және бұл комис­сияның жұмыс мерзімі анық­талады.

«Екінші оқылымға дейін бір­лескен комиссия қажет болған жағдайда мүдделі мемлекеттік органдардың, қоғамдық бір­лестіктердің өкілдерін, ғалымдар мен сарапшыларды тарта отырып, конституциялық заң жобасы бойынша тұрақты комитеттер мен депутаттардың ескертулерін, ұсыныстарын қарау бойынша жұмыс жүргізеді. Бірлескен комиссия құрылған жағдайда, конституциялық заң жобасын екінші оқылымда қарау кезінде бірлескен комиссияның төрағасы сөз сөйлейді.

Екінші оқылымда Парламент пала­та­ларының депутаттары мен комитеттері бірлескен комиссияға жазбаша түрде енгізген ескертулер мен ұсыныстар ғана талқылауға жатады. Дауыс бе­ру қорытындысы бойынша Парламенттің әрбір палата депу­таттары жалпы санының кемін­де үштен екісінің көпшілік даусымен конституциялық заңды қабылдайды немесе оны қабылдамайды», деді депутат.

Сонымен қатар түзетулердің келесі блогы Конституцияның 61-бабы 2-тар­мағының екінші бөлігіне сәйкес, Пар­ламентке енгізілген Үкіметтің заң жобаларын дереу қарауға қатысты.

Бұл жерде халықтың өмірі мен денсаулығына, конституциялық құры­лысқа, қоғамдық тәртіпті қорғауға, ел­дің экономикалық қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайларға жедел ден қою мақ­сатында Үкіметтің заңнамалық бастамасы тәртібімен енгізілген заң жобалары туралы айтылған.

«Мұндай «төтенше» жобаларды қарау бойынша мынадай тәртіп ұсынылады. Заң жобасы Парламент Мәжілісінде тіркеледі. Мәжіліс төрағасы Парламент палаталарының бірлескен отырысын заң жобасы келіп түскен күннен кейінгі келесі жұмыс күнінен кешіктірмей шақырады. Бірлескен отырыста Үкіметтің өкілі баян­дама жасайды, содан кейін депутат­тар баяндамашыға сұрақтар қойып, жа­рыс­сөзге қатысады. Қажет болған жағ­дайда заң жобасын қарау үшін Парламент па­латаларының бірлескен комиссиясы құрылуы мүмкін, бұл депутаттарға заң жобасы бойынша өз ұсыныстары мен ескертулерін енгізуге мүм­кіндік береді. Талқылау қоры­тындысы бойынша заң жобасы Парламенттің әрбір палатасы депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады. Егер дауыс беру арқылы белгіленген дауыс саны алынбаса, заң жобасы қабылданбады деп есептеледі», деді А.Қожахметов.

Мұнымен қоса, жеке тарауда Пар­ламент Премьер-министрдің баянда­масын тыңдау рәсі­мін көрсету ұсыны­лады. Конс­титуцияның 67-бабының 4)-тар­мақшасына сәйкес, Премьер-министр Парламентке Үкімет қызметінің негізгі бағыттары және оның барлық маңызды шешімдері туралы баяндайды. Бұл баяндаманы Парламент палаталарының бірлескен отырысында тыңдау ұсынылады. Бұл ретте депутаттар Премьер-министрдің баяндамасын тыңдау кезінде сұрақтар қоюға және жарыссөзде сөз сөйлеуге құқылы.

«Конституцияның 53-бабына сәйкес келтіру мақсатында конституциялық заңдар бойынша Президенттің ұсыныс­тарын Парламенттің қарау тәртібі тура­лы регламентке жаңа 4-3 тарау енгізіледі. Бұған қоса, Парла­мент регламентінің бүкіл мәтіні бойынша қолданыстағы заңна­малық актілерге сәйкес келтіру мақ­сатында редакциялық, нақты­лаушы сипаттағы түзе­ту­лер енгі­зілді», деді А.Қожах­метов.

Талқылау нәтижесінде Парла­мент регламентіне енгізілетін өзге­рістер мен толықтырулар қа­былданды. Парламент палата­ларының бірлескен отырысына Президент Әкімшілігінің, Пре­мьер-министр Кеңсесінің басшылығы, Әділет министрі Қанат Мусин қатысты.