Тарих • 16 Қаңтар, 2023

Тоқтамыс соқтырған теңге

460 рет
көрсетілді
1 мин
оқу үшін

Алтын Орда ұлысының атақ­ты хандарының бірі – Тоқ­тамыс. Қазақтың үлкен жазушысы Ілияс Есенберлин: «Үз-Темірдің екінші баласы Сар­жадан Қоншақ, Қоншақтан Тұғылық қожа, Тұғылық қо­жадан Тай қожа туады. Осы Тай қожаның бәйбішесі қо­ңырат Қотан Күншек сұлудан болашақ Алтын орда ханы Тоқтамыс туған» деп жазады («Алтын Орда» роман-трилогиясы. Алматы, 2021. – 397 б).

Тоқтамыс соқтырған теңге

Кейбір деректерде Тоқтамыс ханды 1342 жылы туып, 1406 жылы Түмен даласында Едігемен шайқаста қаза тапқан делінеді. «Әкесі Орыс ханның қо­лынан қазақ тапқан соң, 1376 жылы Тоқтамыс Мәу­реннахр билеушісі Әмір Темірге қашып барып, 1378-1379 жылдары осы кісінің көмегімен Сығанақты жаулап алады да, Ақ Ордаға билік жүргізген», дейді жазушы І.Есен­берлин. Келесі 1380 жылы Мамай «Күлік шайқасында» орыс князі Дмитрийден жеңілген тұста Алтын Орда тағына отырып, 1380-1398 жыл­дары билік жүргізеді. Осы тұста ақ­ша реформасын жасап, өз атымен со­ғылған алтын-күміс теңгелерді айналымға түсірген.

Мына бір алтын теңге – Тоқта­мыс ханнан қалған мұра. Ресейлік тең­­гетанушы Р.Сагдееваның па­йымын­ша, бұл теңге хижраның 787 жылы (1392 жыл) Сарай әл-Же­дидте (Сарай Берке қа­ласы) соғыл­ған. Теңгенің бетіне: «Тоқ­тамыс хан. Билігі ұзақ болсын!» деген сөздер араб әрпімен жазылған. Теңгенің салмағы – 1,40 грамм. Диаметрі – 15-16 мм.