Аймақтарды аршындатқан Астананың адымы

Астана мен Созақ

Астананың салынуы – ел өміріндегі аса ірі тарихи оқиға, Қазақстан халқының мерейлі мерекесі. Тарих өлшемімен қарағанда қас-қағым сәт болып көрінетін аз ғана жылда қазақ халқы ғасырларға бергісіз жолды жүріп өтті. Өз астанасын тұңғыш рет өзі анықтаған жас мемлекет сол елордасын сәулетті де сәнді шаһарға айналдырды. Асқақ ару Астана – Мем­ле­кет басшысы Нұрсұлтан Назар­баевтың болашақты болжар кемел көреген саясатының жемісі. Бейбітшілік пен келісім сарайында елордамыздың он бес жылдық мерейтойына арналған салтанатты жиында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев сөз сөйлеп, халқымыздың кешегісі мен бүгіні, болашағы туралы, елдің орталығын Қазақстанның қақ жүрегіне – Сарыарқаның сайын даласына көшірудің тарихи маңызы туралы ой тербеген болатын. Біз ғасырлар тоғысында тәуел­сіз жаңа мемлекет орнатып, бай­тақ еліміздің дәл ортасынан бас қаламыз – Астананы салдық. Бүгінде әлемдік қауымдастық үшін Қазақстан мен Астана атау­лары егіз ұғымға айналып кетті. Бұл ұғым қарыштап даму мен өрісті өркендеудің өнегелі үлгісі ретінде орнықты. Біздер, қазақ­стандықтар, Астананы асқақтату арқылы дүние жүзі­не өзіміздің келешегі кемел, әлеуеті қуатты мемлекет екені­мізді таныттық. Осыдан тура 20 жыл бұрын, 1994 жылдың 6 шілдесінде Парламент қабыл­даған шешім шын мәнінде тарихи да тағдыр­шешті шешім болды. Бұл шешім тәуелсіздіктің алғашқы жемістері ғана емес, жас мемлекетіміздің тұңғыш жеңістерінің де бірі еді. Осы жылдар ішінде әлемге таныл­ған Астана Қазақстанды да әлемге әйгілі етті. Сарыарқа төсінен бой көтерген Астана бүгінде еліміздің мақтанышына, даламыздың көркіне айналып отыр. Біз еліміздің астанасын Алматыдан Ақмолаға ауыстыр­дық, елорданы Алатау бауырынан Арқа төсіне көшірдік деп айта салу аздық етеді. Шын мәнінде, біз еліміздің жаңа бас қаласын тұрғыздық. Сол арқылы іс жүзінде жаңа мемлекет құруға кірістік. Халқымыз жаңа да жас мемлекетінің астанасын өзінің қалаған жеріне, өзінің қалауы бойынша орнатты. Ең бастысы, өзінің кіндік қаласының құрылысына білек сыбанып, бар күш-қайратын, ынта-жігерін салды. Әр көшеге, әр үйге жүрек мейірін, перзенттік сүйіспеншілігін, жан жылуын жұмсады. Астана осылайша халқымыздың аялы алақаны, ыстық мейірімімен тұрғызылды. Сондықтан да, бұл қала бәрімізге ерекше қымбат, айрықша аяулы. Бодандыққа түскен соңғы екі жарым ғасырда қазақ халқы ешқашан өз астанасын өз бетімен белгілеп, осылай мәңгілік орта­лық­қа айналар ордасын өзі ай­қын­даған емес. Тасын түртсең тари­х­ы оянатын қарт Қаратаудың төсіндегі әулиелі Созақ шаһары да жылнамалар тізбегінде Керей мен Жәнібек хандар қазақ елінің басын біріктіргенде астана болған киелі кент. Қазақ халқының алғашқы астанасы болған Созақ өңірі бұл күнде жаңа Астанадан жігер алғандай жарыса жандануда. Өткен жылы ауданымыздың жалпы бюджет берген кірісі 57 млрд. 997 млн. теңге болса, тауар­лы өнім өндіру көлемі 184 млрд. 264 млн. теңгені құрады. Ауданымыз бұрын артта қалған отыз ауданның ішінде болса, бұл күнде күннен-күнге гүлденіп, облыста алдыңғы қатарлы аудандар қатарына ілікті. Қазіргі Созақ ауданының орталығы Шолаққорғанда небір шаңқан да еңселі үй-жайлар, мә­дени-әлеуметтік нысандар салы­нып үлгерді. Созақтың өзге кенттері де елордамызға елік­тейді. «Қазатомөнеркәсіп» ұлттық компаниясының Созақтағы уран өндіретін кәсіпорындары ау­даны­мыздың әлеуметтік жағдайын өр­кендетуге орасан зор үлес қосуда. Тәуелсіздіктің негізгі мәні тарихтың жаңа бетін өз еркің­мен, өз шешіміңмен бастауда болса керек. Тәуелсіздік бізге жаңа жолымызды, өзіміздің соны соқпағымызды табуға зор мүмкіндік ұсынды. Сол жаңа жолымызды біз Астана арқылы таптық. Қазіргі кезде Астана біздің келешегімізге қатысты маңызды шешімдер қабылдайтын мемлекеті­міздің саяси орталығы ғана емес, ұлттық рухымызды ұйытып отырған рухани ордамызға да айналды. Кешегі өткен замандарда атамекенін ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен қорғап өткен халқымыз бүгінгі бейбіт бәсекеде де намысқа шаба білді. Жасампаздық істерде жасқанбай, ата-баба аманатына адалдығын танытты. Өркениет көшіне еркін қосылған ұлт ретінде білімділік те, біліктілік те, білектілік те, жүректілік те көрсетіп, сын сағатта сыр бермеді халқымыз. Астана бүгінде жаһандық басқосулардың орталығына айналды. Жақында өткен VII Астана экономикалық форумына бірқатар мемлекет басшыларының келуі қазақтың елдігі мен оның басшысына деген үлкен құрмет деп білемін. Олардың қай-қайсысы да Астананы көшіру туралы ше­шім­нің геосаси, әлеуметтік-эко­номикалық, рухани-тарихи тұрғы­дан алысты болжаған шешім болғанын айтуда. Қазақ елінің қақ жүрегінде тұрғандықтан да тоғыз жолдың торабына айналып, көздеген үдеден шыққан Ас­тана осы мүмкіндіктердің арқа­сында бүгінгі биікті ентікпей бағындырды. Сөйтіп, ол өзіне жүктелген тарихи міндеттерді ақ­тады. Ендігі жерде Тәуелсіз елі­міздің елдігі мен бірлігінің, жар­қын болашағының кепілі бол­­мақ. Қарқынды дамып келе жат­­қан мемлекетіміздің өсіп-өр­кен­деуі мен халқының тұрмыс жағ­­­дайларының жақсаруына бү­гінде құрылғанына 80 жыл то­лып отырған ауданымыздың да қосқан үлесі зор. Өнеркәсібі да­мы­ған аграрлы аудан эконо­ми­ка­сының барлық салаларында оңды өзгерістер мен жетістіктер аз емес. Ауданның орталығында ғана емес, барлық ауылдарында тұрғын үйлер салынып, көшелер асфальтталып, жарықтандырылып, жолдар жөнделуде. Саябақтар, саяжолдар сәулеттендірілуде. Әсем ғимараттар бой көтеруде. Осының барлығы Елбасының көреген саясатының, оны қолдай білген халқымыздың даналығы екендігі даусыз. Осыдан біршама жыл бұрын экономикасы тұралап, ауыл шаруашылығы тоқырауға ұшыраған, өнеркәсібі мүлдем кенжелеп қалған ауданымыздың қазіргі таңдағы қол жеткізген жетістіктерін әрбіріміз мақта­ныш­пен айта аламыз. Астанаға Созақтың ардагер­лері де, орта буын өкілдері де, жас­тар да жиі сапарлайды. Қазақтың арғы-бергі тарихын­да Ордабалық, Суяб, Тараз, Баласағұн, Сығанақ, Жент, Сарайшық, Түркістан сияқ­ты қалаларда ордалы жұрт­тың туы тігілген. Ертедегі ер Едігеден бас­тап, айбынды Абылайға дейінгі хандардың көбі осы Есіл бойында орда тіккендері тегін болмаса керек. Сондықтан да, бүгінде Астананың дәл іргесі­нен табылған Бозоқ қаласы маңы­нан Мемлекет басшысы «Қазақ елі» монументін салтанатты түрде ашып, бұл кешеннің енді қазақстандықтар тағзым ететін бас ескерткіші болатындығын баса айтты. Елбасының арнайы тапсыруымен бой көтерген ескерт­кіштің биіктігі – 91 метр. Бұл Қазақ­стан тәуелсіздік алған 1991 жылмен байланысты, стелланың ұшар басындағы Самұрық құс еркіндіктің, күш-қуаттың, теңдік пен тәкаппарлықтың символы. Іргесі берік, шаңырағы биік Қазақ елінің жиынтық бейнесі. Астананың арқасында біз елдің иесі, жердің киесі кім екенін әлемге айқын таныттық. Барша қазақстандықтарды ортақ мүдде жолына барынша ұйыстырып, ұлттар мен ұлыстарды жұмған жұ­ды­рықтай жұмылдыра біл­дік. Астананың арқасында қа­зақ бұрынғыдан да бекем бірі­ге түсті. Міне, елордаға барып қайт­қан созақтықтар осынау жағ­дай­лар­дың бәрін біледі, мақтан тұтады. Елдің еңсесі тіктелді, рухы көтерілді. Елбасымыздың Жол­дауында өзі атап көрсеткеніндей, ел дамуының «жасыл» жолына көшуде ЭКСПО-2017 қуатты серпіліс беруі тиіс. Астанада ғылым мен техниканың үздік әлемдік жетістіктері ұсынылатын болады. Бұл үлкен де үлгілі іске созақтықтар да үлес қосады. Аманғали АЙМҰРЗАЕВ, Созақ ауданының әкімі. Оңтүстік Қазақстан облысы.

Экотакси – заманауи көлік

Былтырғы жылдың аяғында Астанада «Экотакси» қызметі тұсауын кесіп, елордалық жолаушылар экологиялық отынмен жүретін көліктердің қызығын көре бастаған болатын. Жобаның мақсаты елордада экологиялық отынмен жүретін көліктерге арналған ірі такси паркін ашу және Астанаға келімді-кетімді кісілерге қоғамдық қызметтің заманауи түрін ұсыну еді. Елбасы «Қазақстан-2050» Стра­те­гиясы – қалыптасқан мемле­кет­­­тің жаңа саяси бағыты» атты Жол­дауында «Елдің дамудың «жасыл» жолына көшуіне Астанадағы ал­да тұрған ЭКСПО-2017 қуатты сер­пі­ліс беруі тиіс. Астанада ғылым мен техниканың үздік әлемдік же­тіс­тіктері ұсынылатын болады. Көптеген қазақстандықтар біз қол созып отырған «болашақтың энер­гиясын» өз көзімен көре алады», – деп атап көрсеткен болатын. Осы міндетті жүзеге асыру мақ­са­тында «Astana Green City», «Astana Mobility» және «Welcome to Astana» атты үш маңызды жо­ба қолға алынды. «Astana Mobility» жо­басының аясында осы «Эко­такси» қызметі дүниеге келіп, ол 2013 жылдың желтоқсан айында Мемлекет басшысына ұсынылды. Бұл жобаны Президент қолдап, өзі осы таксопарктің алғашқы жолаушысы атанды. Экологиялық таза көліктердің тұсаукесерінде сөз сөйлеген Елбасы бұл жобаны іске асыру ЭКСПО-2017 халық­ара­лық көрмесін өткізуге қала инф­ра­құрылымын даярлаудағы ал­ғаш­қы қадамдардың бірі екенін атап өткен еді. Қазіргі таңда барша әлемді экологиялық мәселе алаңдатып отырғаны белгілі. Дүниежүзінің жасыл экономикаға көше бас­тауы да сондықтан. Елімізге үлкен жауапкершілік ретінде жүктеліп отыр­ған ЭКСПО көрмесінің та­қы­рыбы да болашақ энергия­сы. Яғни, қауіпсіздік жағынан бар­лық талаптарға сай келетін, қор­шаған ортаға зияны тимейтін, өзі үнемді энергия бұл. Ғаламшарды толған­дырып отырған мәселені өзек еткен еліміздің өзі де өзгеге үлгі ретін­де біртіндеп «жасыл» жолға көше бастауы керек. «Экотакси» де осы мақсатты жү­зе­­ге асырудың бір жолы. Таксо­­парк басшылығының айтуын­ша, мұндай жобаның баламасы Орталық Азияда жоқ көрінеді. Бұл еліміздегі такси паркі саласындағы бизнестің дамуына жаңа серпін береді дейді олар. «Экотакси» қызметі іске қосыл­­ғанда, оңтүстіккореялық «SsangYong Kyron» маркалы 100 авто­көлігі жолға шықты. Енді бұл сан 2017 жылға қарай 500-ге жет­кізілмек. Ал биыл Астана күні­не қарай «Peugeot Partner Tepee» мар­­калы 70 автокөлігін іске қосу көз­делуде. Сондай-ақ, заманауи таксопарк құрылысын салу, те­міржол вокзалы, «Хан Шатыр» СО, «Керуен» СО алаңдарындағы ав­то­тұрақтарда экотаксилерге ар­нал­ған орындар ашу жоспарланып отыр. Жалпы, экотаксилер экология­лық жағынан ғана емес, қауіпсіздік жағынан да таптырмайтын көліктер. Өзі сұйытылған газбен жүреді. Бағасы бензинге қарағанда екі есе арзан. Такси салонының ішінде жо­лау­шыларға жайлы жағдайдың бәрі жасалған. Атап айтқанда, такси­дің қайда жүргенін диспетчерлер мони­тор арқылы бақылап отырады. Соның арқасында экотаксиді шақырған жолаушылар көлікті көп күтпейді. Жүргізуші демекші, «Экотакси» қызметіне жұмысқа алынған азаматтардың көлік жүр­гізу­дегі тәжірибесі ғана емес, оның сыртқы түр-келбеті де тартымды болуы керек екен. Таксидің құнын таксометр есептеп шығарады. Бұл – жүрген жолыңыздың қашықтығына байланысты. Негізгі тариф, яғни 5 км.-ге дейін – 750 теңге. Егер баратын жеріңіз осы қашықтықтан асып кетсе, әр километріне 120 теңге төлейсіз. Жолай дүкенге немесе дәріханаға, басқа да орындарға кіріп-шығуға болады. Таксидің 10 минут күткені тегін. Одан асып кетсе, әр минутына 28 теңге төлеуге тура келеді. Аэропорттан алып келу – 2700 теңге. Әрине, қаладағы «жабайы таксимен» салыстырғанда, бұл арзан баға емес. Есесіне, қауіпсіздігіңіз 100 пайыз сақталады. «Экотакси» қызметі іске қосыл­ған күннен бүгінге дейінгі мерзімде 70 мың тапсырыс келіп түсіп, соның 59 800-і орындалған екен. Күніне желіге 90 көлік шығады. Соның 65-і – күндіз, 25-і түнде жұмыс істейді. Әр экипаж бір ауысымда орта есеппен 15 тапсырыс орындайды екен. Жолай алып кететін жолаушыларды есептемегендегі сан бұл. «Экотаксиге» қызметке тұрғысы келгендерге талап қатал деп жоғарыда айттық. Соның әсері болар, бүгінге дейін 600 адаммен әңгімелесу жүргізіліп, 180 жүргізуші жұмысқа қабылданған екен. Қазір 80-і жұмысын жалғас­тырып жатыр. Бүгінде экотаксилердің 26-сында төлем қабылдау терминалы ор­натылған. «Барлық көлігімізге де тер­минал орнатар едік, бірақ банк­тер­де бұл қондырғы жетіспейді екен. Дегенмен, биыл екінші тоқ­сан­­ның ішінде қалған таксилерді тер­­миналмен жабдықтау жөнінде банк­­пен келісімге келдік», – дейді таксо­парк басшылығы. Айтпақшы, осы жылдың 1 маусымына дейін эко­такси­лерге Wi-Fi нүктесін орнатып, жо­лаушыларды сымсыз тегін ға­лам­тормен қамтамасыз ету жос­парланып отыр. Қымбат ТОҚТАМҰРАТ, журналист.

Орталық саябақтың жаңа шежіресі

Қала күні қарсаңында «Астаналық» демалыс және мәдени орталық саябағының ашылуы көптен күткен жаңалықтың бірі болатыны сөзсіз. Қала тарихымен бірге жасасқан көне саябақтың жаңа шежіресінің басталуы айтулы оқиға ретінде аталып өтілмек. Аталмыш саябақ енді жаңа заманауи техникалық жетістіктермен қала тұрғындарына қызмет көрсетпек. Саябақтың орталық серуен­жолы бойымен ұзыннан созыл­ған «Уақыт өзені» өз бастауын сағат орнатылған стелла маңы­нан ала отырып, тарих пен қа­зір­гі заманның түйіскен тұсы­на баланған «Қазақстан күні» монументіне келіп құяды. Осы­лай­ша, ұрпақ сабақтастығы айқын көрініс табады. Осыған орай, сая­бақтың салтанатты ашылу рәсімі «Уақыт өзені» деген атауға ие болып отыр. Астанаға биыл – 16 жыл. Осыған байланысты «Астана­лық» саябағының ашылу салтанатында 16 жасқа толған бозбалаға саябақ атынан символикалық кілт табыс етіледі. Жас астана өз құрдастарын қабыл алады және мойындайды. Оған жас ұрпақ өкілі ретінде сенім және үлкен үміт артады. «Астаналық» орталық саябағы ашылу салтанатына өмірімізді түрлі әсерге бөлейтін спортшылар, әртістер мен бишілер қатысады. Жаңа астаналық саябақ – жа­­ңар­­­ған архитектурамен үй­ле­сім тапқан арт-элемент­термен өр­нек­телген жаңа құры­лым. Сая­бақта қызықты әрі заманауи технологиялық архитек­тура арқасында қолөнер шебер­лері көрмесі, қазіргі заман­ғы сурет­шілердің түрлі арт-инсталляция мен арт-заттары қолайлы орналасады. Саябақтың ашылу салтанаты өткен соң, 5-7 шіл­де күндері «Балалық шақ кем­пірқосағы» ойын-сауық бағ­дар­ламасы іске қосылады. Бағ­дар­лама аясында жанды мү­сіндер келушілердің көңілін аулайтын болады. Сонымен бірге, отбасылық эстафета, ролик, скейтборд, велосипед тебу ойындары ұйымдастырылады. Және хэндмейкер шеберлерінің бұйымдары қойылатын сауда аймақтары ұйымдастырылады. Негізгі сахнада заманауи ұжымдардың қатысуымен музыкалық бағдар­лама өткізіледі. Дәл осы жерде «Алма» отбасылық фестиваль бағдарламасы өз жұмысын бас­тамақ. Суретшілердің же­тек­­шілігімен келушілер өз қол­дарымен фестиваль көркін ашатын арт-заттар жасай алады. Мерекенің көрігін бірегей «жасыл» кинокөрсетілім қыздыр­мақ. Қонақтар жүректерге жол тапқан қызықты фильмдерді тегін тамашалай алады. Алайда, кино­сеансқа келушілер бірден қызыққа еніп кетпей, тегін фильм көру үшін тер төгеді. Яғни кинопроек­тор мен аудиожүйені электр қуа­ты­­мен қам­тамасыз ету үшін ди­зель­­ді ге­не­ратор емес, көрер­мен­­дер­­дің проектор теп­кісін (педаль) ай­нал­ды­руы нәти­жесінде келу­ші­лердің де­не күші пайдаланылады. Ұйым­д­ас­тырушылар бар­ша қала тұр­ғын­дарын қайта түр­лен­ген сая­бақ­ты тамашалауға және «Аста­на­­лық» демалыс және мә­де­ни ор­та­лық саябағының мере­ке­­лік ба­ғ­дарламасына қатысу­ға шақырады. Ұлбосын РАҚАЕВА, Астана күнін өткізу жөніндегі ұйымдастыру комитеті медиа-штабының үйлестірушісі.

Ауыл мұғалімінің қолөнер бұйымдары

астаналықтар арнайы тапсырыспен алдыратын тауарға айналуда

Ауыл мұғалімі Елдос Ыдырыс бос уақытында қолөнермен айналысуды кәсіп етеді. Ағаштан кәдесыйлар, естеліктер, домбыра мен қобыз секілді ұлттық аспаптар жасайды. Ауыл ұстазының қолынан шыққан туындыларға сұраныс та жоғары. Алматы, Астана, Қарағанды қалаларынан арнайы тапсырыс беріп алдыратындар да бар. Елдос Амануллаұлы Кентау қала­сына қарасты Құсшы ата ауы­лындағы Төрткүл-төбе мектебінің мұғалімі. Орыс тілінен және еңбек сабағынан дәріс береді. Екі пәнді бір-бірінен бөле-жара қараған емес. Екеуі де жанына жақын. Балаларды өзіндік тәсілдерімен қызықтырып отырады. – Алғаш рет орыс тілі маман­дығын меңгердім. Қазіргі кезде аударма ісімен де айналысамын. Оқушыларға орыс тілін меңгерсеңдер ертеңгі күні аудармамен айналысып, ақша табуға болатынын әрі өздерінің де тіл меңгеру жағынан сауаты артатынын айтып қызықтырамын. Өмір­лік тәжірибелеріммен бөлісемін. Қолөнерге жақын болғандықтан кәсіптік білімді меңгердім. Еңбек сабағында оқушылармен ағаш­тан түрлі заттарды жасаймыз. Ста­ноктарды пайдаланып ою-оямыз, ағаштарды әрлейміз, – дейді шебер. Елдостың жасаған кәдесый­ларының бағасы аса қымбат та емес. 500 теңге мен 5000 теңге­нің аралығында. Кейбір бұйым­дар арнайы тапсырыспен тұтыну­шыларына жеткізілсе, қалғандарын жеңіл көлігіне салып алып үлкен қалаларға тасиды. Көтерме бағамен келісіп, өткізуге тырысады. Мемлекеттік «Бір салалы ша­ғын қалаларды дамытуға» енген Кентау қаласында өңірде жоқ өмірлік жобаларға арнайы гранттар берілуде. Елдос та бизнес-жоспарын жасап, жобаға қатысты. Нәтижесінде 2 млн. 300 мың теңге қайтарымсыз қар­жыны иеленді. Оның 1 млн. 700 мың теңгесіне шеберханаға қажетті құрал жабдықтар, станоктар сатып алған. – Мемлекеттік бағдарламаның аясында заманауи станоктарға қол жеткіздім. Яғни, бір станоктың өзінде 3-4 жұмысты қатар атқаруға бола­ды. Мәселен, ағашты тіледі, жона­ды, кеседі және астыңғы, үстің­гі қырларын салып береді. Бұрыштап кесетін станок та бар. Кәдесыйлардың түбіне дейін тазалайтын бор машинка алдым. Үш-төрт адамның жұмыс істеуіне қажетті құрылғыларға қол жеткіздім. Тағы екі станокқа тапсырыс беріп қойдым. Соларды алсам шеберханам 100 пайызға жабдықталады. Қазіргі кезде қалалық жұмыспен қамту бөлімі арқылы жұмыссыздар арасынан қолынан іс келетін азаматтарды іздестірудемін. Үш-төрт адамды тұрақты жұмыспен қамту ойымда бар, – дейді Елдос Амануллаұлы. Бүгінгі күні Елдос мектептен арнайы үйірме ашқан. Онда балаларды еңбекке баулып, ағаштан түрлі бұйымдар жасауды үйретеді. Шебер майда жұмысқа келгенде жастардың шыдамдылығы жетіспейтініне налиды. Себебі, алғашында қызығушылықпен келген 20-30 баладан қазіргі кезде бес-алтауы ғана үйірмеге тұрақты келіп тұрады екен. Өзінің ұлы Дінмұхаммед те әкесінің жолын қуған суретші. Жас суретшілер арасында өткен облыстық жарыстарға қатысып, жүлделі орындарды жеңіп алыпты. Қайрат ЗАЙНИШЕВ. Оңтүстік Қазақстан облысы.

Бетті әзірлеген Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,  «Егемен Қазақстан» .