Әдебиет • 03 Сәуір, 2023

Соғыс гүлдері

440 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Соғыста ақиқат жоқ, тек амбиция ғана бар. Сондықтан жеңісте тірі қалғандар ғана тойлайды. Шындығы осы. Кейде үлкен ұрыстар жаңа өмірдің бастауы секілді көрінеді, кейде жансыз денелердің ақылға таласы секілді. Бірақ бәрібір соңғы шешім ол емес. Черчилль дұрыс айтады. Жазықсыз жандардың өзгенің мүддесі үшін өлім құшуы. Ең ауыры, соғыс гүлдері жұпар иіс төкпейді.

Соғыс гүлдері

Әңгіме режиссер Чжан Имаудың «Соғыс гүлдері» кинокартинасы жа­йында. Шығарма 1937 жылы Қытай­дың астанасы Нанкин қаласында бол­ған жантүршігер оқиғаларға негіз­делген. Жапон әскері шаһарды басып алып, бейбіт тұрғындарға білгенін істейді. Жау алты апта бойы жазықсыз ха­лықтың зәре-құтын қашырады. Бү­гін­де бұл қасіретті қырғын 500 мың адам­ның ғұмырымен өлшенуде. Оған тарих «Нанкин қырғыны» деп атау да берді. Күні бүгінге дейін қытай­лықтардың жапондарды жек көруіне сол жылдардың жаңғырығы себеп.

Аталған фильм миссионер Минни Вотриннің күнделігінің негізінде жа­зылған сценарист Янь Гэлиннің «Нан­киннің 13 гүлі» романының экран­дық нұсқасы. Жазушының жастық шағы Қытайдағы мәдени революция жылдарымен қатар өрбіді. Сондықтан оның бұл тақырыпқа баруы кездейсоқтық емес. Янь Қытай-Вьетнам майданына да барған ержүрек қаламгер.

Туындыда америкалық кәсіпкер Джон өзінің батылдығының арқасын­да қала храмының тәрбиеленуші ­жас қыздарын оттың ортасынан аман-есен алып шығады. Жапон сарбаздарына өзін шіркеудің монастрімін ­деп таныстырған ол, қалада емін-еркін жүруге мүмкіндік алады. Ол тұста «қасиетті әкейлер» соғыс қимылының жебеушісі саналатын. Мұны айлакер Джон жақсы пайдаланып, жертөледе жезөкше бикештерді де жасырып қалады.

Бірақ қатыгез жапон палковнигі жеңіс күніне орай жас қыздардың өнер көрсетуін талап етеді. Онда бар­са 13 жас­тағы балауыз арулардың тағды­ры­ның тасталқаны шығатыны белгілі. Осылайша он екіде бір гүлі ашылма­ған балалардың орнына кәнігі жеңіл жүрісті бикештер аттанады. Ал Джон дінге қызмет еткен қаршадай қыздарды, әупірім деп жүріп құтқарып қалады. Ешкімге қажет емес адамдардың аман қалуына бар күшін салған кәсіпкер­дің ерлігі көңіл сүйіндіреді. Фильм­дегі жанкештілік, ұлттық ұстын, шек­сіз қатыгездік, сұлулыққа құштарлық бәрі-бәрі біртұтас идеяның шеңберін­де тоғысқан.

Мұнда режиссер Чжан Имау соғыс туралы сұмдықты каллиграфия­лық дәлдікпен түсірген. Картинадағы қи­мыл-қозғалыстар өткір де анық, әр эпизод рухани мәлімдемеге толы, әрбір кадр бөлек өнер туындысы. Біздіңше бұл –қатыгездік пен мінсіз сұлулық­тың симбиозы іспетті. Отан үшін өзін құрбандыққа шалған арулардың ер­лігі мен адамзаттық ойлау өрісінің же­місі. Қандай сәтте де адам болып қалу, ­ең ұлы қасиет!

«Соғыс гүлдерін» ережеден тыс ерекшелікке толы деп түстеуге болмас. Жалпы, картина режиссердің филь­мографиясына тамаша сәйкес келеді. Соғыс, Қытай мен Жапония ара­сындағы текетірес, жеңісті тарихи эпопея. Тіпті, актер Кристиан Бейлдің бей­несі өткен ғасырдың ортасын­да­ғы Нанкин қаласының шындығына орга­никалық түрде сәйкес келеді. Бұл тек ерлік пен батылдықты жырлау емес, әркімге өмірінде бір рет келетін таңдау. Қашу керек пе, жоқ әлде көмекке мұқтаж адамға қол созған жөн бе? Сенің еркіңде… сол сәтте оған жауап беру оңай емес, дегенмен, адамның ішіндегі мейірімді соғыс мансұқтай ала ма? Бұл ғаламда немқұрайдылықтан асқан пайдасыз, жойқын ештеңе жоқ. Осыған жауап береді.

Енді фильмнен тыс, көркемдеусіз, күл­білтелеусіз аталған оқиғаға таза күйінде назар салайықшы. Нанкин­нің қорғансыз тұрғындары сол кезде қаладағы жалғыз-ақ неміс кәсіп­кері Ион Рабеден көмек сұрай алды. Гитлер бастаған нацистер жапондардың одақтасы болғандықтан олар үшін қауіпсіздік аймағын құрды. Соның нәтижесінде мыңдаған қытайлық тұт­қыннан тірі шықты. Өкінішке қарай, алапат майдан аяқталған соң Рабе қайыршының күйін кешеді. Тіп­ті, қараусыз қалады. Оны естіген нан­киндіктер жиылып ақша аударып, қаза тапса да қабірін қадір тұтыпты. Ал Еуропалықтар оны Қытайдың «Оскар Шиндлері» деп атаса, қытайлардың өзі «Будданың тірі бейнесіне» балайды.

Қанды қырғын кезінде америка­лық пастор Джон Маги жапондардың қылмысын суретке түсіріп, кейін оны Джордж Фитч Қытайдан заңсыз алып шығуға мүмкіндік алады. Осы ше­жіренің арқасында әлемнің қалған бөлігі Нанкинде 6 апта ішінде шынымен не болғанын біле алды. 1938 жылы қаңтардың аяғында Нанкин қырғыны аяқталады. Наурызда қалада Ван Цзинвэй басқарған уақытша (кола­борационистік) үкімет құрылып, қаланы 1945 жылға дейін басқарды.

Ең қызығы, бүгінде Жапон үкіметі құрбандардың санын тым асыра сілтеді деп айыптан жалтарып отыр. Ал кейбір жапон саясаткерлері Нанкин геноцидін теріске шығарып, барлық факті бұрмаланған деуден тайынбайды. Осы сәтте ойымызға журналист Владимир Соловьевтың сандырағы оралып отырғаны… Осы фильмдегі кейбір детальдар Украинадағы қыр­ғынды көз алдыңызға әкеледі. Көріңіз, құрметті оқырман!