Марал һәм Мураками

Ұлт қайраткерлерінің бұл мақсаты бос­қа кеткен жоқ. Қазір екі мемле­кет­ арасында байыпты байланыс орн­а­ған. Соның бір көрінісі ретінде Жапония­да­ ­тұратын қазақ ғалымы туралы айт­сақ дейміз. Оның есімі – Марал Ан­да­сова. Арқалық қаласында туған. Ғалым­дар отбасында тәрбиеленген. Туған шаһарындағы математика бағытындағы мектеп-гимназияны бітірген. Әкесі Мырзағали Андасов – техника ғылымдарының кандидаты. Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық педагогикалық институтында қызмет істеген. Өкінішке қарай, дүниеден ерте озды. Анасы Бақыткүл Қасқатаева – педагогика ғылымдарының докторы, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессоры. Кейіпкеріміздің саналы азамат болып қалыптасуына анасының сіңірген еңбегі өте зор.

Қазір Марал Мырзағалиқызы Күн­шығыс еліндегі Васеда университетінде дәріс оқиды. Бұл – Жапониядағы өте бе­­дел­ді жоғары оқу орындарының бірі.­ Оны тәмамдаған түлектер де­ олқы емес. Мысалы, соның бірі – Жапония­ның қазіргі премьер-министрі Кишида­ Фумио. Сондай-ақ атақты жазушы Харуки Мураками да осында білім алған.

Жас ғалым Васеда университетінде оқытушылық қызметімен қоса ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысады. Ол Коджикиді (ежелгі тарихи оқиғалар туралы аңыздар) зерттейді. Бұл жапон әдебиетінің алғашқы ескерткіші. Коджикиде Жапонияның мифтері мен аңыздары туралы айтылған. Онда жапон аралдарының, құдайлардың пайда­ болуы мен империялық әулеттің билікке келу тарихы баяндалады.

Ол Абылай хан атындағы Қазақ халық­ара­лық қатынастар және әлем тілдері уни­верситетінің Шығыс филологиясы және жапон тілі мамандығында оқып жүр­генде Марал Күншығыс елінің тілін тез мең­геріп алды.

– Университетте жапон тілінен Музутани есімді білімді, аса талапшыл, прин­ципшіл, әділ оқытушы сабақ берді. Оның ғылыми дәрежесі болмағанмен жапон тілін бес жылда топ­тағы барлық студентке қажетті деңгейде үйретті. 4-курста Нагоя университетіне бір жыл­дық тағылымдамадан өту грантын жеңіп алдым. Бұл жапон тілін одан әрі терең меңгеруге мүмкіндік сыйлады. Сол жылдан жапон мәдениетіне қызы­ғу­шылығым оянып, зерттей бастадым. Одан кейін жоғары оқу орнын бітірген соң магистратура мен докторантураны Жапонияда оқимын деп шештім. Адам алдына мақсат қойса оған жетеді. Бір жыл өтпей Жапон орталығында қызмет істеп жүргенде магистратура мен докторантурада оқуға аталған елдің алты жылдық грантын ұтып алып, мақсатыма қол жеткіздім, – деді ол.

Жас ғалымның ежелгі тарихи аңыз­дар­ туралы жазған докторлық диссер­та­циясы Жапонияда кітап болып жарық көрген. Кейін зерттеу еңбегінің ау­қы­мын кеңейтіп, екінші жинағын шы­ғар­ды­. Бұдан бөлек, жапон тілінде әртүрлі та­қырыптағы 20-ға жуық зерттеу мақаласы басылған. Одан Күншығыс жұртының негізгі ерекшелігін сұра­ға­ны­мызда, Жапония технологиясы жоғары дамыған ел бола отырып, өз салт-дәстүрін берік сақтайтынын айтты.

– Қазір Токиода қызмет істеймін. Аспи­рантурада оқып жүргенде Киотода тұр­дым. Бұл Жапонияның ежелгі аста­насы. Киото – таңғажайып қала. Дәс­түрлі мереке мен рәсімдер кезінде жапон­ қыздары дәстүрлі кимоно немесе юката киімдерін киеді. Онда көптеген син­тоизм және буддистік храм бар. Сол жерден жапон мәдениетімен жақын таныса аласыз. Кейбір храмдар тіпті дзен буддизмі туралы медитация жасайды. Шай рәсімдеріне кез келген адам қатысады. Жапондықтар өздерінің мәдениеті мен дәстүрлеріне ерекше мән береді. Киотода ғасырлар бойы қолөнермен айналысып, оны ұрпақтан-ұрпаққа жалғастырған көптеген отбасы тұрады. Мені Жапонияның ұлттық дәстүрін бәз қалпында сақтап, жоғары технологияны үнемі дамытып отыратыны таңғалдырады, – дейді Марал.

Әр халықтың тумысынан сақталған өмір сүру салты бар. Соның ішінде жапон жұртының дүниетанымы мен мәдениетінің орны бөлек. Бір қарағанда, жұмбаққа толы көрінеді. Кейіпкеріміз оның сыры жапонның барлық жақсы дүниені өздеріне жылдам сіңіріп алатынында екенін жеткізді.

– Мысалы, ежелгі заманда жапон­дық­тар Қытайдан жазу, мәдениет, филосо­фия­ және мемлекеттік құрылымды қа­был­­дап алды. Бірақ соған қарамастан олар­ өздерінің ерекшелігін сақтап қал­­ды.­ Жапонияның ежелгі астанасы Нара­ – Жібек жолының соңғы нүктесі бол­ды. Жапония­ға тек жазу ғана емес, соны­мен бірге әртүрлі философиялық идея­­лар мен діндер Жібек жолы арқылы кел­ді.­ Мысалы, Үндістанда пайда болған буд­дизм Қытай мен Корей түбегі арқылы Жапонияға енді. Оған дейін жапон­дықтардың өз сенімдері мен Құдай­лары болды. Олар күн, жел, ай, теңіз, су құдайлары секілді. Бірақ буддизм келгеннен кейін соның ілімін қабыл­дап­, жапон құдайлары буддистердің құдай­ларымен араласып кетті. Нәти­же­сінде, Жапонияға тән «симбиоз»­ пайда болды, – дейді Марал Мырзағалиқызы.

Шын мәнінде, буддизмнің Жапония мә­де­ниетіне айрықша әсер еткені бел­гі­лі.­ Оның айтуынша, жапондықтар саку­ра­­ны көруге жылына бір рет қана бара­ды­ екен. Себебі сакураны тамашалау­ дәс­түрінде буддистік философия жатыр.

– Буддизмде жер бетіндегі барлық нәрсе мәңгілік емес, өтпелі екені баянда­лады. Сакура – «мәңгіліктің» сим­волы емес. Ол бір-екі апта ғана гүл­деп, тез сола­ды. Жапондықтар саку­раның сұлулығы оның өтпелі дәуре­нінде дейді. Сондықтан олар сакура гүлдегенде жұмыстарын тастап, сұлулықтан ләззат алуға барады. Өйткені сакураның ғұмыры келте, мәңгілік емес. Жапон халқы буддизмді қабылдаса да, бүгінге дейін өз дәстүрін берік ұстанады. Олар Мэйдзи дәуірінен келе жатқан салт-дәстүрін сақтай отырып, еуропалық мәдениеттің озық үлгісімен көп нәрсені жаңарта білді, – дейді ғалым.

Әлемде Жапония ғылымымен, техно­логиясымен санаулы елдер ғана бәсеке­лесе алады. Ғалымның пікірінше, оның себебі Күншығыс елінде ғылымға айрықша назар аударылған. Әсіресе ғалымдарға грант көп қарастырылады. Сондай-ақ мемлекет онкологиялық ауру­лар мен жаратылыстану ғылым­да­ры­­на және озық технологияларды зерттеу­ге мол қаржы бөледі.

– Жапон нарығында бәсекелестік күшті дамыған. Біз «Sony», «Panasonic», «Fujitsu», «Toshiba» сияқты компания­ларын білеміз. Жыл сайын әр компания өз өнімдерін жетілдіріп, жаңа модельдер ұсынады. Олар бір-бірімен бәсекелесе отырып, басқаларға қарағанда жүйелі жұмыс істейді. Жапондықтар өз қызметкерлерін маман ретінде өте жоғары бағалайды. Өйткені кәсіби мамандардың арқасында компаниялар бәсекелестікте оң нәтиже береді. Бәсекелестік пен тәртіп Жапонияда технологияның дамуына үлкен әсер етеді. Сонымен қатар жапондықтар әрбір іске мұқият қарайды, табандылық танытады. Ұжыммен үйлесімді жұмыс істейді. Ғылым мен технологиядағы кез келген проблеманы шешуге ғылым саласындағы майталман мамандар жиналады. Идеяларын жан-жақты ортаға салып, талқылап, мәселені бірлесіп шешеді, – дейді ол.

Жалпы, жапондықтар мен қазақ­тар­дың болмысында, салт-дәстүрінде ұқсас­тық­ бар дегенді естиміз. Осы туралы Күн­шығыс елінде жүрген жерлесіміз де екі ­халықтың ұқсастықтары бар екенін сөз етті.

– Жапондықтар ата-ананы сыйлап, қарияларға құрметпен қарайды. Бірақ оларда да қарттар үйі кездеседі. Соны­мен­ қатар жапон тілінде жасы үлкен немесе ұжымдық иерархиясы бар адам­дарға қатысты қолданылатын арнайы­ «сөздер» бар. Ұлттық дәстүрінде біз­бен ұқсастығы көп. Жерге төсек салып­ ұйықтайды. Біз секілді қонағын құда­сындай күтеді. Асты жер үстелде отырып ішеді. Қонақүйде келген қонақ­тардан «ұлттық номер ме, әлде еуро­па­лық стильдегі номер керек пе?» деп сұрайды. Ұлттық номер керек болса,­ жер­ге төсек салып қояды, – дейді зерт­теу­ші.