Жамбыл облысының тұрғыны Марат Аюбаев өрт сөндіру машинасын ойлап тапқанын алға тартып, Төтенше жағдайлар министрлігінің табалдырығын тоздырғанына да талай жылдың жүзі болды. Алайда өнертапқыш азаматтың жаңашыл қадамына құлақ асқан кісі жоқ. Бірақ ол айтқанынан қайтпай жүр. Бір жыл бұрын «Egemen Qazaqstan» газетінің редакциясына ат басын бұрған кезінде ол елімізде орман өрті болмауын тілейтінін айтып, төтенше жағдай бола қалса, талайдың бетпердесі шешілетінін тілге тиек еткен еді. Соңғы кездегі болған орман өрті өнертапқыштың сөзі ақиқатқа айналғанын көрсетіп отыр.
Бұл жолы өнертапқыш азаматқа өзіміз хабарластық. Ол ағынан жарылды, ақтарылды. М. Аюбаевтың айтуынша, ол ойлап тапқан өрт сөндіру машинасы тәулік бойы дамылсыз жұмыс істейтін көрінеді. Билік тарапынан қолдау болса, жобасын аяғына дейін жеткізуге бел буып отыр.
«Абай облысында болған орман өрті шенеуніктерге ой салатын шығар? Табанымды тоздырып, тағы да елордаға келдім. Жауапты министрліктің басшысы ауысып жатыр ғой. Сөнуге шақ қалған үміт алауы қайта тұтана ма деген сенімім бар. Билік басындағы азаматтар жобама көңіл бөлсе, одан еш ұтылмайды.
Тілсіз жаудан келетін трагедия туралы сөз қозғағанда өрт сөндіру техникалары туралы айтпай кетуге болмас. Мен ойлап тапқан техника әлем елдерінің ешбірінде жоқ. Жаһан жұрты пайдаланып отырған техника ә дегенде жарты сағат қана жұмыс істейді. Олардың барлығы дерлік өртті сумен өшіреді. Ал мен ойлап тапқан өрт сөндіру машинасы бір қуаттаған соң 24 сағат дамылсыз өрт сөндіре алады», дейді ол.
Өнертапқыштың сөзіне сенсек, жобасы шынында да өршіген өртті жедел сөндіруге қауқарлы көрінеді. Өйткені қазіргі техникалар бір ғана тәсілмен жұмыс істесе, М. Аюбаевтың өрт сөндіру машинасы жеті тәсілмен төтенше жағдайды ауыздықтай алады.
«Бұл техниканы кейін әлем елдері таласа-тармаса сатып алатын болады. Неге десеңіз, менің техникамда жеті тәсілмен жұмыс істеуге мүмкіндік бар. Жобамды қорғап жүргеніме біршама уақыт болды. Кезінде еліміздің шенеуніктері Ресейден 180 миллион теңгенің үш өрт сөндіру машинасын сатып алды. Осы жағдайдан құлағдар болған соң, бойға жиған білімімді пайдаланып, жаңалық аштым. Ойлап тапқан техникамды патенттедім. Өрт сөндіру машинасы бумен, су араласқан бумен, инертті газбен, газды көбік және сулы, булы көбікпен жұмыс істейді. Бағасы біздікілер сатып алған ресейлік машинаның құнынан аспайды», дейді өнертапқыш.
Жаңалық иесінің сөзіне сенсек, қайбір жылы осы жаңалығы үшін республикалық «Шапағат» байқауына қатысып, жеңімпаздар қатарынан да көрініпті. Бірнеше жыл бұрын өртті бумен сөндіру техникасын сынақтан өткізіп те алған. Сол кезде төтенше жағдай саласының өкілдері, басқа да жауапты мамандар Марат Аюбаев ашқан жаңалыққа қатысты оң қорытындысын да берген.
«Жарты сағат пен 24 сағатта, бір тәсіл мен жеті тәсілде айырмашылық бар ма? Әрине, бар. Пайдасы да зор. Дәл осы өрт сөндіру машинасын жасап шығарсақ, төрткүл дүние халқы бізге қызыға қарап, отандық техниканы сатып алуға ұмтылар еді.
Физика заңдылығына зер салсақ, бір көлем судан бес мың көлем бу алуға болатыны әлдеқашан дәлелденіп қойған. Менің жобам бір бағытты ғана қамтып тұрған жоқ. Бұл машинаны, я болмаса тікұшақты өрт сөндіруден басқа салаларда да пайдалануына мүмкіндігі мол. Бөлмелерді, аулаларды залалсыздандыруға да пайдалануға болады.
Бумен атқарған жұмыстың экологиялық тұрғыдан тиімді екенін қаперден шығармаған жөн. Сарышұнақ аязда су құбырлары мен құдықтар қатып қалады. Оларды ерітудің жолын да қарастырғанмын. Машина 130-150 градустық бу бөле алады. Алып дүкендердегі өртті бумен немесе инертті газбен өшірсек, зақым, залал атаулыдан сақтануға да мүмкіндік бар. Бір сөзбен айтқанда, бұл техника барлық жағынан тиімді», дейді М.Аюбаев.
Өнертапқыш азамат жаңалығының Үкімет тарапынан қолдау таппай келе жатқанына күйінеді. Алайда әлі үміті өшкен жоқ. Тілсіз жау тығырыққа тіреген кезде билік басындағылар оның жобасына оң көзбен қарайтынына сенеді.
«Билік басындағы азаматтар жобама шекеден қарап отырғаны мені қатты қынжылтады. Ниет білдіріп, қолдау көрсетсе, өрт сөндіру машинасын кез келген қалада жасап шығаруға болады. Техниканың шын мәнінде мықты екенін бірнеше оқу орнының ғалымдары мойындады. Қысқасы, жобамның тиімділігін дәлелдеуін дәлелдеп-ақ келемін.
Орман өртінен, жанармай қоймаларындағы тілсіз жау салдарынан қаншама адам көз жұмды. Трагедия ма? Трагедия! Миллиардтаған шығынға баттық. Ал менің жаңалығым сол өрттің бәрін тойтарады, алдын алады. Уақытында өрт сөндіруге қатысты заңдарды қарап шығып, онда талай қате бар екеніне көз жеткіздім. Қысқасы, бұл іске жаңашылдық керек. Сондықтан да билік басындағы азаматтар жаңалығыма жанашырлықпен қараса деймін.
Бір ақиқатты ашып айтайын. Өртті болдырмайтын инертті газды жанармай қоймаларында пайдаланатын уақыт келді. Инертті газ ауадан ауыр. Сондықтан жанармайдың үстінде қалқып жүреді. Бір сөзбен айтқанда, ауа кіргізбейді. Сол себепті өрт болмайды.
Жанармай қоймаларында өрт немесе жарылыс болғанда, шатыры 30-40 метр биіктікке атылып, ұшып кетеді. Ол ауыр болған соң жерге қайта түскенде жан-жағын қиратады. Ал май сақталған цистерна бакті тессе, өрт аумағы одан сайын ұлғайып, шығын арта береді.
Басқа басқа, дәл осы мәселені ұзақ уақыт бойы зерделедім. Уақытында Төтенше жағдайлар министрлігіндегілер менің тәсілім жер жүзінде кездеспейтінін айтып, хат жолдады. Кейіннен «Инертті газды пайдалана отырып өрт сөндіру халықаралық тәжірибеде қолданылмаған нәрсе (сол үшін патент алып отырмын ғой). Сол себепті біз әлемдік тәжірибеде қолданылып отырған көбік арқылы өрт сөндіру тәсілін пайдалана береміз», деп жауап берген болатын. Қысқасы, мамандардың бәрі мойындаған жобам осылайша аяқсыз қалып отыр», дейді өзегін өкініш оты өртеген азамат.
«Менің жанайқайым Мемлекет басшысына жетпей жатыр. Бұл мәселені ел Президенті шешпесе, министрліктегілер әзірге бас ауыртпайды. Жаңалығым жұрттың қажетіне жарайды деген сенімім әлі де сөнген жоқ», дейді М.Аюбаев.
Жыл сайын өршіген өрттің кесірінен талай адам бақиға аттанғаны белгілі. Адам жанынан қымбат не бар? Қысқасы, өнертапқыштың үніне үкіметтегілер құлақ түріп, аталған жобаны білікті мамандардың, ғалымдардың талқысына салған дұрыс. Аталған жобаның соңғы кездері өрттен көз ашпаған елімізге септігі тиетін болса, онда өрт сөндіру машинасын шығаруды жедел қолға алған абзал. Бәлкім, өнертапқыштың жаңалығына жаңадан тағайындалған Төтенше жағдайлар министрі қолдау көрсететін шығар. Әлде Аюбаевтың жобасы сол жоба күйінде қала берер ме екен?
Жамбыл облысы
