Астана келіссөзі: Абыройлы миссия аяқталды

«Өздеріңізге мәлім, Қазақ­стан Рес­публикасы өзінің мүмкін­діктеріне орай достас Сирия халқын және сирияішілік реттеу процесін қолдауға күш-жігерін салып келеді. 2017 жылғы қаңтардан бастап бүгінгі күнге дейін кепілгер елдер – Иран, Ресей және Түркияның мәмі­ле­герлігімен, сондай-ақ Біріккен Ұлт­тар Ұйымының қолдауымен Сирия жө­ніндегі халықаралық кездесудің 20 раунды ұйымдастырылып, оның он сегізі Қазақстанда өткізілді. Қазақстанда өткен Сирия жөніндегі Астана форматы шеңберіндегі келіссөздердің деэскалация аймақ­тарын құру, жанжалдасушы тараптар арасындағы қантөгісті тоқтату және адам шығындарын азайту тәріз­ді бастапқы мақсаттары бүгінгі күні толықтай орындалды», деді Қ.Тұмыш.

Сондай-ақ спикер Астана процесі алты жылдың ішінде Қазақстанның бітімгерлік бағытындағы әлеуетін көрсеткенін атап өтті. Сирия халқы үшін қиын да тағдыр­лы кезеңде Астана процесінің барлық қаты­су­шыларының елеулі үлесіне риза­шылық білдірді.

«Біз барлық қатысушылардың жақсы ниеттері мен бітімгершілік күш-жі­герлерін жұмылдыру арқылы осы асыл миссия мәлімделген жоғары мақсат­тарға қол жеткізеді деп сенеміз. Бүгін­гі таңда Сирия төңірегіндегі ахуал түбе­гейлі өзгеруде. Оның бір дәлелі болып араб мемлекеттерінің Дамаскпен дип­ло­матиялық байланыстарын жандандыруға ұмтылысы, ал нақ­ты көрінісі – Сирияның Араб мем­лекеттері лигасына оралуы. Со­ны­мен қатар осы 20-шы халық­аралық кездесу шеңберінде Сирия-Түркия қаты­настарын қалып­қа кел­тіру бойынша «Жол картасы» жобасын дайындау барысын тал­қылау мақсатында Иран, Ресей, Сирия және Түркия сыртқы істер министрлері орынбасарларының консультациялары нәтижелі өтті», деді Қ.Тұмыш.

Сыртқы істер министрінің орын­ба­сары Астана процесі өз міндетін аса абы­роймен атқарғанына тоқтал­ды. Осы келіссөздер нәтиже­сінде Си­рия аймақтағы оқшауланудан біртіндеп құтылып келеді.

«Осы ретте аталған қол жеткізіл­ген жетістіктерді, оның ішінде Сирияның араб отбасына қайта ора­луын назарға ала отырып, Сирия бойынша бүгінгі кезекті 20-шы отырысты Астана процесі шеңберіндегі соңғы іс-шара деп ресми жариялаймыз», деді Қ.Тұмыш.

Осыдан кейін Астана процесіне қаты­сушылардың бірлескен мәлім­демесі қабылданды. Құжатта кепіл­гер мемлекеттер – Иран, Ресей және Түркия әлем­дегі және аймақтағы жағдайдың дамуын қарастырып, Сирия дағдарысын тұрақ­ты реттеуге жәрдемдесудегі Астана про­цесінің жетекші рөліне тоқталды.

«Сирия Араб Республикасының егемендігіне, тәуелсіздігіне, бірлігі мен аумақтық тұтастығына, сондай-ақ БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағи­даттарына өздерінің мыз­ғымас адал­дық­тарын қуаттады және бұл прин­цип­терді жалпыға бірдей сақтау және құрметтеу қажет екенін атап өтті.

2023 жылғы 20 маусымда Ас­та­­нада Ресей Федерациясы, Иран Ислам Рес­публикасы, Сирия Араб Респуб­ликасы және Түркия Респуб­ликасы Сыртқы істер ми­нистр­лерінің орын­басарлары арасында өткен консуль­тациялардың сындарлы сипатына назар аударады.

Соның нәтижесінде Түркия мен Сирия арасындағы қарым-қа­ты­настарды қалпына келтіру бойынша жол картасы дайындалады (төрт елдің қорға­ныс министрліктері мен арнайы қыз­меттерінің жұмысы­­мен келісім жасалады). 2023 жылғы 10 ма­мырда Мәскеуде өт­кен Сырт­қы істер министрлерінің және 2023 жыл­­ғы 25 сәуірде Қорғаныс министр­лерінің төртжақты кез­де­су­лерінде қол жеткізілген уағ­да­­лас­­тықтарды орындау үшін осы саладағы белсенді күш-жі­гер­ді жал­ғастырудың маңызына екпін береді», делінген бірлескен мәлімдемеде.

Сонымен қатар терроризммен күресу, сириялықтардың қауіпсіз, ерікті және лайықты оралуы үшін тиісті жағдай жасау мәселесі де көрсетілген. Саяси процесті жан­­дандыруға, аталған елге гумани­тарлық көмектің кедергісіз жеткі­зілуіне басымдық беруді де атап өткен.

«Терроризмнің бүкіл түрі мен көріні­сіне қарсы күресуге, сон­дай-ақ Сирияның егемендігі мен аумақтық тұтастығына нұқ­сан келтіретін, көршілес елдер­дің ұлт­тық қауіпсіздігіне қатер төндіруге бағытталған сепаратистік жоспарларға, оның ішінде транс­шекаралық шабуылдар мен ин­фильтрацияға қарсы тұру мақсатын­да ынтымақтастықты жал­ғастыруға бел байлады. Сирияның түк­пір-түкпірінде түрлі атау жамылып әре­кет ететін лаңкестік топтар мен олар­ды жақтаушылардың әрекеттерін, соның ішінде бейбіт тұрғындардың құрбан болуына әкеліп соқтыратын аза­маттық инфра­құрылым мен ішкі көші-қон лагер­леріне жасалған шабуылдарды айыптайды. Ке­пілгер мемлекеттер Сирияның солтүс­ті­гіне қатысты қолданыстағы барлық ке­лісім­­дердің толық орындалуы қажеттігін атап өтті.

Идлиб деэскалация аймағын­дағы жағдайды егжей-тегжейлі қарастырды. Ондағы және көршілес өңірдегі жағдайды, соның ішінде гуманитарлық жағдайды тұрақты қалыпқа келтіру үшін одан әрі күш салуға келісті. Олар Идлиб бойын­ша барлық қолданыстағы келі­сімдерді толық орындау арқылы тыныштықты сақтау қажеттігін атап өтті», делінген бірлескен мәлім­демеде.

Бір қызығы, келіссөзге қатысу­шы­­лардың көпшілігі мұндай ше­шім­ді күтпеген екен. Мәселен, Ре­сей президентінің Сириядағы ахуал жөніндегі арнайы өкілі Александр Лаврентьев журналистерге берген сұхбатында мұны жасырған жоқ. «Шынымды айтсам, бүгін біз үшін күтпеген жағдай болды. Бұл – Қазақстан Сыртқы істер ми­нистрлігінің ұсынысы. Астана алаңы жеткілікті деңгейде өз мінде­тін атқарды деп санап отыр», деді А.Лаврентьев.

Ирандық делегацияны бастап келген дипломат, Сыртқы істер министрінің орынбасары Али Аскар Хаджи журналистерге берген сұхбатында Астана процесі ауқым­ды жұмыс атқарғанын атап өтті.

«Сирия мен Түркия арасындағы қарым-қатынасты қалыпқа келтіру мақса­тында Сирия, Түркия, Иран және Ресей Сыртқы істер ми­нистрлерінің орынбасарлары дең­гейінде екінші кездесу өткіздік. Қазіргі таңда Сириядағы тұрақтылық пен қауіпсіздік бұрынғыға қара­ған­да жақсарған. Сыртқы саясатта елеулі өзгерістер орын алды. Атал­ған мемлекет көптеген араб елдерімен дипломатиялық қарым-қатынастарын қалпына келтірді, Араб лигасына қайта оралды. Осы уақыт ішінде Сирия мен Түркия арасындағы қарым-қатынастарды қалыпқа келтіру үшін әскери, қауіп­сіздік және сыртқы істер ми­нистрлері деңгейінде әртүрлі дең­гейде көптеген кездесу өтті. Сырт­қы істер министрлеріміздің Си­рия мен Түркия арасындағы екі­жақты қарым-қатынастарды қа­лыпқа келтіруге арналған жол кар­тасының жобасын әзірлеуге уағ­даласуын ескеріп, бұл кездесу өте сәтті өтті деп есептейміз. Біз диа­логті қамта­масыз еттік, пікір ал­мас­тық. Біз әртүрлі идеялармен таныс­­тық және әрине Сирия, Сирия және Түркия арасындағы қарым-қаты­настарды қалыпқа келтіру үшін жол картасын әзірлеу процесі басталды. Бұл жұмыс жалғаса береді», деді А.Хаджи.