Дәрігер маманды ауылға қалай тартамыз?

МӘМС жүйесінің тиімділігін арттыру қажет

Парламент Мәжілісі Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің төрағасы Ас­хат Аймағамбетов С.Асфендияров атын­дағы Қазақ ұлттық медицина уни­верситетінде дәрігерлермен кездесіп, алдымен МӘМС жүйесінің тиімділігі мен медициналық көмектің сапасын көтеру қажеттігін, оның ішінде МӘМС пен ТМККК саралаудың маңыздылығын тілге тиек етті.

«Медициналық қызметтердің қолже­тімділігін «қазір және осында» қағи­даты бойынша қамтамасыз ету қажет. Сондықтан бұрын жоспарланған ай сайынғы қаржыландырудан бас тартып, нақты көрсетілген қызметтің ақы­сын төлеуге көшуді қамтамасыз ету қажет. Сондай-ақ дәрігерлер арасында түсінбеушілік пен қаржы ресурстары шығынына жол бермеу үшін МӘМС пен ТМККК пакеттері есебінен көрсетілетін медициналық қызмет түрлерін нақтылау қажет», дейді депутат.

Депутат сараптамалар мен талдау­лар қаржыландыруды жоспарлауға байланысты мәселелердің бар екенін айғақтайтынын айтып отыр. Мәселен, көкейкесті сипатқа ие бағыттар бойынша (консультациялық-диагностикалық қызметтер) қаржыландырудың жетіс­пеушілігі байқалса, керісінше кәсіби тексерулер, скринингтер жүргізуде қа­ра­жаттың игерілмеуі қатар жүреді, сон­дықтан қаржыландырумен байланысты мәселелердің бір бөлігін ішкі ресурстар есебінен, атап айтқанда, ұтымды және негізді жоспарлау арқылы шешуге болады.

А.Аймағамбетов биыл күзде Мәжі­лісте міндетті медициналық сақ­тан­дыру жүйесі мәселелері бойынша пар­ламенттік тыңдау өтетінін еске сала отырып: «Бүгінде денсаулық сақтау саласында ауқымды жұмыстар атқарылып жатыр. Алайда МӘМС жүйесінің тиім­ділігін арттыруымыз қажет. Азаматтар медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігі артқанын сезінуі, түсінуі қажет, өйткені олар ақы төлеп отыр. Демек жүйеге қосымша реформа қажет», деді.

Цифрландыру көп жұмысты жеңілдетеді

Мегаполис дәрігерлері үшін маңызды басқосуда медицина қызметкерлерінің жүктемесін азайту мақсатында меди­циналық ақпараттық жүйелердің бөл­шектенуін жою сөз болды. Бұл ретте А.Аймағамбетов денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін іске қосу жұмыстарын аяқтау да аса маңызды екенін айтты.

Бұл мәселені шешу үшін бүгінде Е-Денсаулық бірыңғай ақпараттық-техноло­гиялық платформасы шең­берінде денсаулық сақтау жүйесін толық цифрландыру, оның ішінде меди­циналық көмекті жоспарлау, са­тып алу, мониторингілеу және тө­лем үдерістерін цифрландыру бойынша жұмыс жүргізіліп отыр, нәтиже­сін­де, МӘМС қаржыландыру жүйесі же­тілдірілуге тиіс. Бірыңғай дерек­тер қой­масын іске қосу және медициналық ұйым­дардың ақпараттық жүйе­ле­рі­мен толық шоғырлана отырып, әлеу­меттік медициналық сақтандыру қоры­ның медициналық көмекке ақы тө­леудің бірыңғай жүйесін өнеркәсіптік пайдалануға енгізу жоспарланып жатқан жайы бар. Осыған орай цифрландыру дербестендірілген қаржылық есеп пен медициналық қызметтерді тұтыну­шылардың виртуалды шоттарындағы қаражат қозғалысын қадағалау қағидаты негізінде жүзеге асырылмақ. Бұл цифр­лық (мобильді) құралдарды (SMS, QR рас­таулары) пайдалана отырып, дәрі­гердің қабылдауын растау үшін жеке тексеру механизмін енгізуге мүмкіндік береді.

Осы жиында тарифтерді белгілеу әдіснамасын және сақтандырылушының мәртебесін қайта қарау мәселелері де қозғалды. Сонымен МӘМС басталған күннен бастап 12 ай ішінде жарна болған жағдайда сақтанушының мәртебесін анықтау ұсынылады.

Кезегімен сөз алған Алматыдағы №16 қалалық емхананың бас дәрігері Ұлықбек Медеубеков МӘМС ережелері мен заңнамасындағы қайшылықтарды, атап айтқанда, кейбір скрининг бойынша медициналық қызметтердің әртүрлі медициналық көмек тобына жататынын алға тартты.

«Бірқатар медициналық тексеру қызметі ТМККК-ға енгізілгенімен, кейбір талдаулар мен зерттеулер бұл тізімге кірмей қалған. Демек бұл скринингтен біреу өте алады, енді біреуі МӘМС сақтандыру болмаса өте алмайды. Сондай-ақ заңнамада шетелдіктердің Қазақстан азаматтарымен құқығы бір­дей және медициналық қызметтің бір­дей көлемі қарастырылған, бірақ олар МӘМС-те сақтандырылуы қажет делінген. Дегенмен нормаларда шетелдік азаматтарды сақтандыру алгоритмі әлі әзірленбеген», деді Ұ.Медеубеков.

Кадр тапшылығы қалай шешіледі?

Оңтүстік өңірдің бетке ұстар мамандары жиналған кездесуде А.Аймағамбетов ауылдағы медицина кадрларының тап­шылығын азайту мәселесін айналып өткен жоқ. «Қазір ауылға жұмыс істеуге келетін дәрігерлердің көтерме ақысын 10 млн теңгеге дейін көтеру мәселесін шешу қарастырылып жатыр», деді депутат.

Сол сияқты медицина қызметкер­лерінің кәсіби жауапкершілігін сақтан­дыру мәселелері де ұмыт қалған жоқ. Атап айтқанда, 2023 жылдан бастап сақтандыру жұмыс берушінің қаражаты есебінен жүзеге асырылады, ал 2025 жылдан бастап сақтандыру сыйақы сомасы медициналық ұйым мен медицина қызметкері арасында ортақ жауапкершілікті жасау үшін бөлінеді. Депутат А.Аймағамбетов дәрігерлерді осынау ауыртпалықтан босату үшін сақтандыру жарнасын тек медициналық ұйымдарға салуды ұсынды.

ҚазҰМУ ректоры Марат Шоранов дәрігерлердің кәсіби жауапкершілігі тұжырымдамасын әзірлеу МӘМС енгі­зілгенге дейін басталғанын, сонымен бірге халықаралық тәжірибелер сарапталып, толық кінәлілік презумпциясы бар америкалық жүйе мен скандинавиялық медиация жүйесінің арасында таңдау жасалғанына ерекше тоқтала кетті. «Нәтижесінде, бізде трансплантациядағы сияқты (мәйіт донорлығы) аралас жүйе пайда болды. Енді бізде келісім презумпциясы да, келіспеушілік презумпциясы да бар. Әлемнің ешбір елінде мұндай екіұшты болжам жоқ. Айналып келгенде, елімізде мәйітті трансплантациялауда мәселелер туындады. Трансплантациядағыдай болмау үшін кез келген аралас жүйеден аулақ болу қажет», деді М.Шоранов.

Сонымен қатар М.Шоранов гранттарды бөлу жүйесін қайта қарау қажет­тігін баса айтты. Ректордың айтуынша, бүгінгі таңда ҚазҰМУ-да жалпы медицина саласына 200-ге жуық грант және фармацевтикалық өндіріс технологиясы мамандығына 600-ден аса грант бөлінген, яғни артық өндіріс дағдарысы байқалады. Елімізде бар болғаны 96 фармацевтикалық өндіруші бар, талдау нәтижесіне сүйенсек, фармация өндіріс технологиясы бойынша диплом алған өткен жылғы түлектердің тек 4%-ы ғана өз ма­мандығы бойынша жұмыс істейді, ал жалпы медицина студенттерінің 75%-ы ақылы негізде білім алатындықтан, оларға жолдама берілмейді.

ҚазҰМУ ректорының пікіріне сүйен­сек, медицина мамандарының кәсіби жауапкершілігін сақтандырудың жаңа тұжырымдамасын іске қосудың бірінші кезеңінде қаржылық шығындарды меди­циналық ұйымға жүктеген жөн. Бірақ кейін дәрігерлердің өздері қаржылық жа­уапкершілікті біртіндеп көтеруі қа­жет. Ректор бұл жұмысқа бейіндік қа­уым­дастықтар да тартылуға тиіс деген көз­қарасын білдірді.

Тағы бір көкейкестілігін жоймай келе жатқан мәселеге орай, ҚазҰМУ ректоры: «Жалпы, медицина бойынша студенттердің көбі ақылы бөлімдерде оқиды. Бұлар – біз ауылға жібере алмайтын мамандар. Оларға 10 млн-дап ақша беріп қалай құл­шындырсақ та, ауылдық жерлерге бармайды, шалғай өңірлерге жолдама бере алмаймыз. Меніңше, мамандарды бөлу тактикасын өзгерту қажет», дейді.

АЛМАТЫ