Коллажды жасаған Алмас МАНАП, «EQ»
Бұл, негізінен, бизнеске қарыздардың өмірлік циклінің қысқа сипатына байланысты, бұл оларды беру үшін тезірек өтеуге әкеледі. Жұмыс істемейтін несиелерді есептен шығару және қайта құрылымдау портфельге жағымсыз әсер етуі мүмкін.
Қауымдастық сарапшыларының айтуынша, қызмет көрсетілмейтін несиелерді төмендету бойынша жүргізілген жұмыс туралы есепті мерзімі өткен берешектің, әсіресе ауыл шаруашылығы мен құрылыстың қатты төмендеуімен бағалауға болады.
«Экономика салалары бөлінісінде жаңа қарыздар беру құрылымындағы үлес саудаға (2018-2022 жылдар қорытынды берудің орта есеппен 60 пайызы), сондай-ақ өнеркәсіпке (26 пайыз) қарыздар басым. Алайда портфельдегі олардың үлестері әртүрлі бағытта өзгереді (сауда екі есеге жуық төмендейді – 32 пайыз, өнеркәсіп 13 пайыздық тармаққа – 39 пайызға дейін), бұл саудадағы «қысқа» қарыздардың шоғырлануына байланысты болуы мүмкін (айналым қаражатын толықтыру үшін). Мемлекеттің бизнесті несиелендіруге қатысуы айтарлықтай деп бағаланады. Екінші деңгейлі банктер портфеліндегі жеңілдікті қарыздарды есепке алмағанда, бизнеске кеңейтілген анықтамадағы барлық несиенің үштен бірі ҚДБ мен «Бәйтерек» ҰБХ еншілес ұйымдарына тиесілі», деп мәлімдейді қауымдастық.
2022 жылы байқалған өсімге қарамастан, экономиканың көптеген саласы бойынша өндірістің рентабельділігі несиелеу мөлшерлемелерінен жоғары болып қалады. Бұл ретте шығынды компаниялардың үлесі 2021 жылғы 26,4 пайызбен және 2020 жылғы 25,8 пайызбен салыстырғанда 2022 жылы 31,9 пайызға дейін өсті. Осы орайда бизнес тарапынан несиелерге өтінімдер бойынша мақұлдау коэффициенті осы жылдың бірінші тоқсанында барлық өтінімнің 50 пайызынан төмен түсті.
«Экономиканың көптеген саласы үшін еңбек өнімділігінің өсу қарқыны тұрақты. Осыған байланысты олардың ІЖӨ құрылымындағы үлесі де өзгерген жоқ (2018 жылы — 64,9 пайыз, 2022 жылы — 64,8 пайыз). Салықтық төлемдер ірі және орта кәсіпорындарда, ал салалар бойынша – өнеркәсіп пен саудада айтарлықтай шоғырланған. Олардың көрсетілген кезеңдегі орташа жылдық өсу қарқыны 14,8 пайызға өскен кезде 22,6 пайыз және көрсетілген кезеңдегі инфляция 9,4 пайызды құрады», деп түсіндіреді сарапшылар.
Мамандардың айтуынша, корпоративтік несиелеудің қазіргі құрылымы, ең алдымен, экономиканың құрылымы мен сапасына байланысты. Соған қарамастан салалардың экономикалық көрсеткіштерінің серпінін бағалай отырып, несиелеу озық қарқынмен жүріп жатқанын атап өту қажет. Атаулы мәнде берілген корпоративтік қарыздың көлемі 2018 жылғы 9,1 трлн теңгеден 2022 жылдың қорытындысы бойынша 11,7 трлн теңгеге дейін өсті (орташа жылдық өсу қарқыны – 9,9 пайыз). Алайда есепті кезеңде заңды тұлғаларға кредиттер портфелін берумен салыстырғанда қарыздарды тезірек өтеуге байланысты 2018 жылғы 8,2 трлн теңгеден 2022 жылдың қорытындысы бойы пайызға 8,7 трлн теңгеге дейін 6,0 пайызға орташа өсім байқалды.
«Бизнестің жаңа несиелеріне деген сұраныс саудада айтарлықтай шоғырланған, бұл есепті кезеңдегі барлық аударымның 60 пайызын құрайды. Бұл ретте есепті кезеңде ІЖӨ-дегі сауда үлесі өзгерген жоқ және 16,8 пайызды құрады. ІЖӨ-дегі неғұрлым елеулі үлесті өнеркәсіп алады – 29,3 пайыз, ал оның банктерден жаңа корпоративтік қарыздар берудегі үлесі шамамен тең және 26,0 пайызды құрайды. Жалпы, жоғарыда аталған салалардың ІЖӨ-дегі үлесі соңғы 5 жылда өзгерген жоқ (64,8 пайыз), бұл еңбек өнімділігін жақсарту қажеттігін көрсетеді, бұл – республиканың экономикалық дамуының жаңа кезеңінің негізгі міндеттерінің бірі. Сонымен қатар мемлекеттің бизнесті несиелуге қатысуы маңызды болып қала береді, бұл мөлшерлемелердің елеулі арбитражын жасайды, бағаны бұрмалайды, жекелеген қарыз алушыларға нарықтық емес бәсекелестік артықшылық береді, осылайша, экономиканың жекелеген салаларының мемлекеттік қолдауға тәуелділігін барған сайын қайтымсыз етеді», деп хабарлайды.
