– Борис Львович, біз сізді Астанада көргенімізге қуаныштымыз. Көпті көрген бапкер ретінде айтыңызшы, еліміздегі теннис жаттықтырушыларының білім деңгейін, дайындығын қалай бағалайсыз? Жоғары нәтижеге қол жеткізу үшін не істеу қажет деп есептейсіз?
– Көп рахмет. Биыл сәуір айының соңы мен мамыр айының басында Шымкент қаласында жасөспірімдер арасындағы «Дэвис кубогі» мен «Билли Джин Кинг кубогі» турнирі алдында оқу-жаттығу жиындары өтті. Қазақстан теннис федерациясының атқарушы директоры Дэйв Майлидің өтініші бойынша қазақстандық жаттықтырушылардың жұмысы туралы талдамалық хат жаздым. Екі бөлімнен тұратын хатта ойыншылардың техникалық және тактикалық кемшіліктері, жаттықтырушылардың жұмысында қандай қателіктер бар екеніне кеңірек тоқталдым. Қазақстандағы әріптестеріммен 6-7 жылдан бері таныспын. Әрине, сол кезбен салыстырғанда қазір бапкерлердің деңгейі өскен, бірақ алға жылжу үшін әлі де жетілдіретін тұстар бар. Кез келген салада білім алудан бөлек, сол білімді іс жүзінде де қолдана білу маңызды. Менің ойымша, Қазақстанның бапкерлері дәл осы екі бағыт бойынша жұмыс істеуі керек. Жаттықтырушылар әрқашан техникада, тактикада, дене шынықтыруда, психологияда ой-өрісін үнемі кеңейтіп отырғаны дұрыс. Ағылшын тілін білмей, бұлардың бірде-бірін істей алмаймыз. Жаттықтырушылық – шығармашылық жұмыс. Бұл сала тек көңіл бөлу мен шыдамдылықты ғана талап етіп қоймай, нақты білімнің болуын, сондай-ақ кейде қиын шешімдер қабылдауды да қажет ететін жұмыс.
– Жеті жыл бұрынғы бір сұхбатыңызда «Қазақстан құрамасы қашан «Дэвис кубогі» мен «Билли Джин Кин кубогінде» өз елдерінің тәрбиеленушілерімен ойнайды, сол кезде мықты құрамаға айналады» деп едіңіз. Қазір біздің құрама туралы қандай пікірдесіз?
– Қазіргі уақытта Тимофей Скатов, Денис Евсеев, Бейбіт Жұқаев сияқты теннисшілердің деңгейі айтарлықтай өсіп, халықаралық жарыстарда тәуір ойнап жүр. Олар осы жылы командаға көмектесе алады деп үміттенемін. Сонымен қатар 14, 15, 16 жастағы жақсы теннисшілеріңіз бар. Бірақ олардың қазір өтпелі кезеңде екенін ұмытпау керек. Дәл осы кезеңде балаларды жоғалтып алмау маңызды. Мәселен, қазір жасөспірімдер арасында ешкімге дес бермей, әр жарыста топ жарып жүрген теннисші өтпелі кезеңде өзін жоғалтып алса, ертең оны ересектер арасындағы додалардан таппай қалуыңыз мүмкін. Теннис тарихында мұндай жағдай өте жиі кездеседі. Сондықтан өтпелі кезеңде балаларға ерекше назар аударған жөн. Қазір сіздердің еліңізде теннисті дамытуға алғашқы қадам жасалған. Яғни Қазақстанда тәп-тәуір ойнайтын жасөспірім теннисшілер пайда болды. Иә, олардың саны аз шығар, бірақ сапа жағынан жақсы баға беруге болады. Әмір Омарханов, Заңғар Нұрланұлы, Дамир Жалғасбай – өте талантты балалар. 17-19 жас аралығындағы теннисшілердің де болашағы жарқын, бірақ олар жаттықтырушысыз ешқандай табысқа жете алмайтынын, жаяудың шаңы шықпайтынын түсінуі керек.
– Сіздің ойыңызша, теннисші тек бір ғана бапкермен жаттығуы керек пе, әлде ротация жасап, әртүрлі бапкермен жұмыс істегені дұрыс па?
– Бұл сұрақ теннис әлемінде үнемі талқыланып, менен де өте жиі сұрап тұрады. Бұл жерде барлығы жеке болғаны дұрыс. Яғни мүмкіндігінше бір бапкердің қоластында жаттыққан жөн. Мысалы, мен Михаил Южныймен сәтті жұмыс істедім деп ойлаймын. Егер бір теннисші карьерасында 20 жаттықтырушымен жұмыс істеген болса, онда бұл жақсы емес. Әйтсе де, кейбір сәттерде ротация жасағаны да теннисшінің ойынына оң өзгеріс әкелуі мүмкін.
– Онда былай сұрайын-
шы. Кәсіби шыңдалған теннисші жаттықтырушысыз-ақ жоғары жетістіктерге жетіп, спортшы ретінде дами ала ма?
– Жоқ! Бұл мүмкін емес! Әрине, тәжірибелі теннисші жаттықтырушысыз біраз уақыт деңгейін ұстап тұруы мүмкін, бірақ қазір әлемдік рейтингте ТОП-200 теннисшінің қатарында тұрған барлық ойыншыны алып қарасаңыз, бәрінің жеке бапкері бар. Жеке жаттықтырушы болғаны әрқашан пайдалы, дей тұрғанмен кейде өзіңе сырт көзбен қарап, мамандардың кеңесін алып тұрған да артық етпейді. Бұл жерде мен жаттықтырушылардың құнын арттырып тұрғаным жоқ, тек объективті пікірімді айтып отырмын.
– Қазір өздерін жаттықтырушы санайтындар көбейіп кетті. Десе де шәкіртін мықты теннисші етіп тәрбиелеп, халықаралық жарыстарда үздік шығуына көмектесетін жаттықтырушы болу үшін не қажет, не істеу керек?
– Ең алдымен, теннис туралы, одан да бөлек білімге ие болғаны жөн, әйтпесе, онсыз жұмыс өнбейді, еш нәтиже шығара алмаймыз. Екіншіден, жақсы ойыншылармен жұмыс істей білу де маңызды. Жалпы, кәсіби маман болу үшін мына екі компонент қажет: жақсы «материал» (талантты жас ойыншы) және жақсы жаттықтырушы. Кейде, керісінше, өте талантты ойыншы нашар жаттықтырушының қолына түсіп қалады да, ешнәрсеге қол жеткізе алмай, сол күйі карьерасын аяқтайды. Кейде өте жақсы жаттықтырушы нашар «материалмен» көп уақытын босқа өткізіп алады. Өкінішке қарай, шебер тастан асыл тас жасай алмайды. Бірақ алмаздың гауһарға айналуы үшін жақсы ұста қажет. Тағы да айта кетейін, жақсы жаттықтырушы болу үшін біліміңді іс жүзінде қолдана білу аса маңызды.
– Ал жақсы жаттықтырушының формуласы бар ма?
– Ол өз ісін жанкүйер ретінде сүйіп, тәулік бойы жұмыс істеуі керек. Жақсы жаттықтырушы – бұл диагноз! Егер сіз бір іске табыс табу үшін келген болсаңыз, онда сіздің бай болып кетуіңіз екіталай. Өйткені жетістікке тек өз ісінің шеберлері, нағыз жанкүйерлері ғана қол жеткізе алады.
– Әңгімеңізге көп рахмет.
