Суретті түсірген Ерлан ОМАР, «EQ»
Өңірде аз қамтылған отбасылардың балаларын киім-кешекпен қамтамасыз ету мақсатында қанша қаражат бөлінді? Қарастырылған қаржы балаларға мектеп формасын алуға жеткілікті ме? Мың құбылған базар бағасы халықты қалжыратып жібермей ме? Осы сұрақтарға жауап іздеп көрдік.
– 2023 жылы жалпыға бірдей міндетті білім қоры есебінен аз қамтылған отбасыдан шыққан 49 137 оқушыны әлеуметтік көмекпен қамтамасыз етуге жергілікті бюджеттен 6,1 млрд теңге бөлінді. Киім-кешек және кеңсе тауарларымен қамтамасыз етуге биыл әр балаға 40 567 теңгеден бөлініп, ата-аналардың жеке шоттарына аударылып жатыр. Бұдан бөлек, «Мектепке жол» акциясы шеңберінде 1-14 тамыз аралығында жекелеген санаттағы 701 балаға 22 378,496 теңгеге демеушілер есебінен көмек көрсетілді, – деді облыстық білім басқармасының басшысы Мейірхан Өмірбек.
Әншейінде шаһардағы ең арзан базар саналатын «Бек», «Ауыл береке» сауда орталықтарында қыркүйек жақындағанда баға дегеніңіз күн сайын құбылады. Аталған базарға бас сұқсаңыз, баласын ерткен ата-анадан аяқ алып жүре алмайсыз. Алайда қоңыр күз таяғанда шарықтаған бағаны көрген олардың да қабағынан қар жауып тұрады. Мән-жайды білмек болып қасына жақындасаң, «сен жарылқамай-ақ қойшы» деп асаудай тулайтындар да аз емес. Әулиеатада бір баланы киіндіру үшін қанша қаражат керек? Білім қорынан бөлінген 40 567 теңгеге расында да бір оқушыны толықтай киіндіру мүмкін бе?
– Базарға келсең, бағаны көріп жаға ұстайсың. Күн сайын шарықтап барады. Даярлық сыныбына баратын және 2, 5, 8, 10-сыныптарда оқитын бес балам бар. Әрқайсысына алған киім мен мектепке керек құралдарының бағасын қосқанда бір балаға кем дегенде 100 мың теңге қаражат керек. Әйтеуір қалғанын кейін көремізге салып, әзірге 70 мың жұмсадым. Бұл да аз ақша емес. 40 567 теңге дейсіз бе? Бұл сома кімнің жыртығын жамайды? Киімді ақшаны үнемдеп әперген күннің өзінде бес балаға 300 мыңдай қаражат кетті. Бес баланы толық киіндіру қалтаға салмақ салатыны рас. Кез келген ата-ана баласына барлық қажеттісін алып бергісі келеді. Ұл-қызыңнан барыңды аямайсың ғой. Алайда адам баласы қалтасына қарай көсіледі. Дәл қазір баға бір жақта, халық бір жақта тұр. Қазіргі балалар зерек. Киімді өздері таңдайды. Бала кезіміздегідей әке-шешенің сатып бергенін қанағат тұтып, бір-бірімен ауыстырып киетін бала жоқ қой, – дейді көп балалы ана Ғалия Дүйсенбекова.
Расында да, баға бағынбай тұр. Алайда ретін тапқан ата-аналар да бар сияқты. Баласын арзанға киіндірудің жолын іздегендердің бірі республика бойынша өз қал-қадерінше мониторинг жасап көріпті. «Тараз бен Шымкенттің қайсысы алда тұр деп ойлайсыз? Миллионнан астам халқы бар Шымкент шаһарында баға былтырғыға қарағанда төмен екен. Менде бір емес, жеті бала бар. Оларды киіндіру оңай емес. Тараздың базарынан киіндіргенше, отбасылық көлігімізбен барып Шымкентті жағалауды жөн деп таптық. Сондағы туыстарымыз ол жақта аяқ киім де, дәптер мен қаламсап та арзандағанын айтып отыр. Балаларымызды Шымкенттен киіндіреміз. Одан басқа ыңғайлы нұсқаны көріп тұрған жоқпын», дейді күйінген көп балалы ананың бірі.
Қу жоқшылық кімді де болсын қалжыратады ғой. Базар аралап жүргенде ата-анасының әперген киімін кимей айқайға басқан, бұртиып қашқан балаларды да көрдік. Соған қарағанда расында да қазіргі балалар киімді өзі таңдайтын болып тұр ғой. Жұрт базар бағасының шарықтап кеткенін алға тартады. Ал саудагерлер мұндағы киімнің де, оқу құралдарының да дүкенге қарағанда әлдеқайда арзан екенін сөз етіп отыр. Олар айтқан уәжге сенсек, қыркүйек айы таяған сайын бағаның қымбаттай түсуі – заңдылық. Өйткені көршілес Қырғыз елінен болсын, Алматыдан болсын әкелінетін тауар қыркүйек таяғанда күрт қымбаттайды.
Әлбетте, жалпыға бірдей міндетті білім қоры есебінен қаралатын қаражат өткен жылға қарағанда шамалы өскен. Әйткенмен ата-аналар 40 567 теңге балаларға қажетті құралдардан артылмайтынын айтып отыр. Олар келтірген дерекке сенсек, 40 567 теңгеге бір баланы киіндіру әсте мүмкін емес. Шынында аталған сома қандай өлшем негізінде қарастырылды екен? Неге 40 567 теңге болып бекітілді? Білім басқармасының басшысы М.Өмірбектен осы мәселенің жай-жапсарын сұрадық.
– Өткен жылы бұл сома 37 389 теңге болып бекітілсе, биыл – 40 567 теңге. Аталған соманы бекітудің арнайы өлшемі жоқ. Әйткенмен бюджетте қандай мүмкіндік бар, соған сәйкес қарастырылады. Бұл санатқа кірмейтін ата-аналар да көмек алу мақсатымен өтінім беріп жатыр. Оларға қолдан келгенше демеушілер арқылы көмектесеміз, – дейді ол.
Қалай алып қарасақ та, 40 567 теңгеге бір баланың мектепке қажетті киім-кешегін алу мүмкін емес. Ол аз десеңіз, кеңсе тауарының құны да бір жыл ішінде 64 пайызға өскен көрінеді. Қысқасы, шарықтаған бағаны сабасына түсіруге ешкімнің шамасы жетер емес. Ал құбылған бағадан әбден қалжыраған кейбір ата-ана баласын киіндіру үшін үшінші мегаполиске ат басын бұруға бекініп отыр. Айтуларынша, Шымкентте жергілікті өндірушілер өндірген заттардың құны айтарлықтай төмен.
Жамбыл облысы
