Іс-шара басталған соң Қазақстан Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасы Ермек Сағымбаев құттықтау сөз сөйледі. Ол кеңес құрылғалы ұйымның дамуына елеулі үлес қосқанын, аймақтық және жаһандық деңгейде терроризмге, сепаратизмге және экстремизмге қарсы күрестің тірегі және үйлестіруші орталығына айналғанын атап өтті.
Отырыста Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының орынбасары Руслан Сейсембаев баяндама жасады. Оның айтуынша, Қазақстанда террористік қауіп тұрақты түрде сақталып тұр. Жыл сайын кемінде 2 террористік шабуылға тосқауыл қойылады.
«Биыл Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесін қолдан жасалған жарылғыш құрылғымен жаруға дайындалып жатқан топ ұсталды. Сондай-ақ Астанада халық көп жиналатын жерлерде қарулы шабуыл жасау әрекеттері тоқтатылды. Қолда бар ақпаратқа сүйенсек, «ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер үшін террористік қатерлердің қалыптасуы бірқатар үстем фактордың әсерінен болады» деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді», деді Р.Сейсембаев.
Спикер сонымен қатар кейінгі жылдары Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттерде терроризм қауіпінің артқанына тоқталды. Оның айтуынша, кейінгі үш жылда кемінде 80 резонанстық лаңкестік шабуыл жасалған. Әсіресе биыл күрт өскен. Мысалы, 2022 жылы 18 лаңкестік әрекет тіркелсе, 2023 жылы 47 оқиға болған.
«Террористердің қолынан 400-ден астам бейбіт азамат қаза тауып, 940-қа жуық адам жарақат алды. Күш құрылымдары мен құқық қорғау органдарына күш қолдану әрекеттерінің жолын кесу үшін 300-ден астам терроризмге қарсы операция жүргізілді. 1 600 террорист пен олардың көмекшілері ұсталды. Билікке қарсылық көрсеткен 60-қа жуық қылмыскер қамалды», деді ҰҚК төрағасының орынбасары.
Бұдан бөлек, баяндамашы елді арбайтындардың айла-тәсілдеріне тоқталды. Оның айтуынша, халықты радикалдандырудың тағы бір маңызды факторы – терроризмді интернет арқылы насихаттау. Интернетті қолданушылардың белсенділігі терроризм мен экстремизм идеологтерінің үгіт-насихат жұмысын жүргізуге жағдай жасап отыр.
«Бүгінде бұл – жастарды радикалдандырудың негізгі факторы. Цифрлы ортада халықаралық террористік ұйымдар халыққа деструктивті ақпараттық насихат жүргізіп, психологиялық әсер етуі үшін пайдаланатын желілік инфрақұрылым құрылды», деді Р.Сейсембаев.
ҰҚК төрағасының орынбасары келтірген деректерге сүйенсек, сараптамалық бағалаулар интернетте жұмыс істейтін 10 мыңға жуық экстремистік электронды алаң бар екенін көрсеткен. Әлеуметтік желілер мен мессенджерлер арқылы деректер алмасу, экстремистік материалдарды тарату, сондай-ақ террористік қызметті басқару құрылады.
«Өкінішке қарай, ең осал және террористік қауіпке жиі ұшырайтын санат – жастар. Биыл ғана елімізде деструктивті қауымдастықтардағы жастар арасынан 80 мыңға жуық желі пайдаланушысы анықталды. Олардың ішінде 6 мыңға жуығы 18 жасқа толмаған. Бұл мәселені шешу үшін ШЫҰ елдерінде терроризмге қарсы ақпараттық-насихаттық іс-қимыл жұмысын одан әрі жетілдіре түсу қажет», деді спикер.
Сондай-ақ жиын барысында ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер үшін лаңкестік қатерлер бойынша қорытынды жасалғаны, Ауғанстандағы лаңкестік іс-қимылдың көптігі әңгіме болды. 2021 жылы Ауғанстанда билікке келген «Талибан» қозғалысы мемлекеттік басқарудың тиімді жүйесін құрып, қауіпсіздікті қамтамасыз ете алмаған. Мәселен, 50-ге жуық лаңкестік шабуылдан 350-ден астам адамның өмірі қиылды, одан бөлек 700-ден астам адам жараланды.
«Ауғанстандағы террористік қауіптің жоғары деңгейінің сақталуы ШЫҰ кеңістігінде экспорттау ықтималдығын болжауға мүмкіндік береді. Бұл жағдай ШЫҰ-ға мүше мемлекеттерде барлау, шекара және құқық қорғау органдарының өзара іс-қимыл жасау әдістерінің практикалық нысандарын жетілдіруді қажет етеді», деді Р.Сейсембаев.
Тағы бір айта кетерлік мәселе, Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ) қатысушыларының құрамы кеңейіп келеді. Бұл – ұйымның тұрақты өсіп келе жатқан халықаралық беделі мен ықпалының дәлелі. Өңірлік терроризмге қарсы құрылым кеңесінің жұмысына ШЫҰ толыққанды мүшесі ретінде Иран Ислам Республикасының өкілі алғаш рет қатысты. Келер жылы ШЫҰ-ға Беларусь пен Моңғолия толыққанды мүше атануы мүмкін.
«Бүгінгі кеңесте терроризмге, экстремизмге және сепаратизмге қарсы күрес мәселелері бойынша бұрын қабылданған шешімдердің іске асырылу барысы қаралды. Лаңкестік әрекеттерге қарсы іс-қимыл және сараптамалық топтардың өзекті мәселелер бойынша жұмыс жоспарлары бекітілді. Әуе жолаушылары туралы алдын ала ақпарат жүйелерін пайдаланудың халықаралық тәжірибесін зерделеу, сондай-ақ ШЫҰ мемлекеттерінің осы саладағы ұлттық тәжірибесін талдау қорытындылары мақұлданды», деді Р.Сейсембаев.
Мәлімдемеде терроризмді қаржыландыру арналарының жолын кесу және анықтау, сондай-ақ қарудың заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл жөніндегі ынтымақтастық мәселелері көтерілгені айтылған.
«Үндістан аумағында практикалық ынтымақтастықты күшейту үшін интернет желісін террористік және экстремистік мақсаттарда пайдаланудың жолын кесу бойынша практикалық семинар мен терроризмге қарсы оқу-жаттығу жоспарланған. 2024 жылы ҚХР аумағында терроризмге қарсы бірлескен оқу-жаттығу өткізу туралы шешім қабылданды. Экстремистік идеологияға қарсы іс-қимыл бойынша бірлескен ынтымақтастық бағдарламасын әзірлеу басталды. ШЫҰ елдерінің лаңкестік тақырыбына арналған кезекті отырысты Қытайда өткізуді жоспарлап отырмыз», деді Руслан Сейсембаев.
Айта кетерлігі, Шанхай ынтымақтастық ұйымының Өңірлік терроризмге қарсы құрылым Кеңесіне Үндістан, Иран, Қытай, Қырғызстан, Пәкістан, Ресей, Тәжікстан, Өзбекстан құзыретті органдарының және ШЫҰ ӨТҚҚ Атқарушы комитетінің делегациялары қатысты. Байқаушы ретінде Беларусь және Моңғолия өкілдері шақырылды.
Форумда терроризмді қаржыландыру арналарын анықтау және жолын кесу, сондай-ақ қарудың заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл мәселелері қаралды. ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің терроризм, сепаратизм және экстремизмге қарсы іс-қимыл жөніндегі ынтымақтастығының 2022-2024 жылдарға арналған бағдарламасын орындаудың аралық нәтижелері шығарылды.
Алдағы кезеңге арналған жоспарлар талқыланды. Осылайша, Үндістан Республикасының аумағында интернет желісін террористік, сепаратистік және экстремистік мақсаттарда пайдалануға жол бермеу бойынша семинар мен бірлескен оқу-жаттығу өткізу көзделген.
Сондай-ақ тараптар өңірде тұрақтылық пен қауіпсіздікті сақтауға бағытталған бірлескен жобаларды және өзге де шараларды іске асыру туралы қорытынды құжатқа қол қойды. Қытай Халық Республикасының аумағында ШЫҰ ӨТҚҚ кезекті отырысын өткізу туралы уағдаластыққа қол жеткізілді.
